Piątek, 29 marca 2024
Dziennik wyroków i ogłoszeń sądowych
Rej Pr. 2512 | Wydanie nr 5877
Piątek, 29 marca 2024
Sygnatura akt: II Ca 1235/13

Tytuł: Sąd Okręgowy w Białymstoku z 2014-02-21
Data orzeczenia: 21 lutego 2014
Data publikacji: 23 marca 2017
Data uprawomocnienia: 14 marca 2014
Sąd: Sąd Okręgowy w Białymstoku
Wydział: II Wydział Cywilny
Przewodniczący: Barbara Puchalska
Sędziowie: Grażyna Wołosowicz
Bogdan Łaszkiewicz

Protokolant: st. sekr. sądowy Zofia Szczęsnowicz
Hasła tematyczne: Dział Spadku
Podstawa prawna: art. 1034 k.c, art. 1035 k.c w zw. z art. 618 kpc, art. 686 kpc

Sygn. akt II Ca 1235/13

POSTANOWIENIE

Dnia 21 lutego 2014 r.

Sąd Okręgowy w Białymstoku II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:

SSO Barbara Puchalska

Sędziowie:

SSO Grażyna Wołosowicz

SSO Bogdan Łaszkiewicz

Protokolant:

st. sekr. sądowy Zofia Szczęsnowicz

po rozpoznaniu w dniu 7 lutego 2014 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z wniosku K. C.

z udziałem Z. K. , F. K. , E. C. ,

I. M. , B. J. , A. J. i R. J.

o dział spadku

na skutek apelacji uczestniczki postępowania I. M.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Białymstoku

z dnia 30 października 2013 r. sygn. akt II Ns 7503/12

postanawia:

I.  oddalić apelację ;

II.  nakazać wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Białymstoku na rzecz adwokat A. K. kwotę 1476,00 /jeden tysiąc czterysta siedemdziesiąt sześć/ złotych w tym 276 ,00 złotych podatku VAT tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu uczestniczce postępowania I. M.;

III.  stwierdzić , iż zainteresowani ponoszą we własnym zakresie koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie .

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni K. C. wniosła o dokonanie działu spadku po zmarłej W. J. (1). Domagała się ustalenia, że w skład spadku po zmarłej wchodzi spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oznaczonego numerem (...) położonego przy ul. (...) w B., o powierzchni użytkowej 34,30 m 2, znajdującego się w zasobach B. Spółdzielni Mieszkaniowej w B., dla którego Sąd Rejonowy w Białymstoku IX Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...). Domagała się dokonania działu spadku poprzez przyznanie wskazanego prawa na jej rzecz, za spłatą na rzecz uczestniczki postępowania I. M. w termie 1 miesiąca od daty uprawomocnienia się postanowienia. Wniosła o rozliczenie z uczestniczką z I. M. poniesionych przez siebie ciężarów utrzymania spadkowego mieszkania, proporcjonalnie do udziału uczestniczki postępowania w majątku spadkowym w 1/8 części, za okres od daty otwarcia spadku do października 2013 roku. Oponowała żądaniom uczestniczki postępowania I. M. o udzielenie na podstawie art. 212 § 3 k.c. zabezpieczenia zasądzonej w orzeczeniu końcowym spłaty poprzez obciążenie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu hipoteką przymusową do kwoty należnej spłaty. Oponowała żądaniu zasądzenia od niej na rzecz wymienionej powyżej uczestniczki postępowania kwoty 3.000 zł wynagrodzenia za korzystanie ze spadkowego lokalu mieszkalnego ponad swój udział, w wysokości odpowiadając udziałowi I. M. w masie spadkowej.

Uczestniczka postępowania I. M. poparła żądanie co do zasady i zgodziła się na zaproponowany przez wnioskodawczynię sposób podziału. Domagała się zasądzenia na swoją rzecz od wnioskodawczyni spłaty za swój udział w kwocie płatnej jednorazowo. Wniosła o udzielenie na podstawie art. 212 § 3 k.c. zabezpieczenia należnej na jej rzecz spłaty poprzez obciążenie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu hipoteką przymusową do kwoty odpowiadającej wysokości należnej jej spłaty. Ponadto domagała się zasądzenia na swoją rzecz od wnioskodawczyni kwoty 3.000 złotych tytułem wynagrodzenia za korzystanie ze spadkowego lokalu za okres od dnia 21 kwietnia 2011 roku do dnia wydania orzeczenia, wraz z odsetkami ustawowymi na wypadek zwłoki w terminie płatności. Oponowała żądaniu rozliczenia poniesionych przez wnioskodawczynię ciężarów utrzymania mieszkania należącego do spadku.

Pozostali uczestnicy postępowania: Z. K., F. K. oraz następcy prawni zmarłego w toku postępowania uczestnika W. J. (2): B. J., A. J., R. J. i E. C. poparli żądanie wnioskodawczyni. Nie domagali się należnej im spłaty oświadczając, że swoje udziały w spadku przekazują na rzecz wnioskodawczyni.

Postanowieniem z dnia 30 października 2013 r. Sąd Rejonowy w Białymstoku ustalił, że w skład spadku po W. J. (1) wchodzi spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oznaczonego numerem (...) położonego przy ul. (...) w B., o powierzchni użytkowej 34,30 m 2, znajdującego się w zasobach B. Spółdzielni Mieszkaniowej w B., dla którego Sąd Rejonowy w Białymstoku IX Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...), o wartości 155.417,00 złotych (pkt I). Dokonał działu spadku po W. J. (1) w ten sposób, że spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego opisanego szczegółowo w pkt I niniejszego postanowienia przyznał w całości na rzecz wnioskodawczyni K. C. córki H. i J. (pkt II). Zasądził od wnioskodawczyni K. C. na rzecz uczestniczki postępowania I. M. tytułem spłaty kwotę 19.427,12 zł płatną w terminie 1 miesiąca od daty uprawomocnienia się postanowienia z ustawowymi odsetkami na wypadek uchybienia w terminie płatności (pkt III). Oddalił wniosek o zabezpieczenie (pkt IV) i oddalił wnioski w pozostałym zakresie (pkt V). Cofnął wnioskodawczyni K. C. zwolnienie od kosztów sądowych w zakresie wydatków w sprawie (pkt VI). Wydatki w sprawie ustalił na kwotę 927,13 zł i stwierdził, że nie zostały one uiszczone (pkt VII). Nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa od wnioskodawczyni K. C. kwotę 1.249 złotych, zaś od uczestniczki postępowania I. M. – kwotę 178 złotych tytułem brakujących wydatków w sprawie (pkt VIII). Przyznał od Skarbu Państwa na rzecz adwokata A. K. kwotę 2.928 złotych tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu (pkt IX) i stwierdził, że w pozostałym zakresie zainteresowani ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie (pkt X).

Z ustaleń Sądu I instancji, poprzedzających powyższe rozstrzygnięcie wynikało, że spadkodawczyni W. J. (1), zmarła w dniu 14 kwietnia 2011 roku w B.. Sąd Rejonowy w Białymstoku postanowieniem z dnia 15 grudnia 2011 roku wydanym w sprawie sygn. akt II Ns 3610/11 stwierdził, że spadek po niej na mocy ustawy z dobrodziejstwem inwentarza nabyli: siostra Z. K. w udziale ¼ części, siostra F. K. w udziale ¼ części, brat W. J. (2) w udziale ¼ części, siostrzenica K. C. w udziale 1/8 części, wnuczka siostry I. M. w udziale 1/8 części.

W toku niniejszego postępowania w dniu 16 maja 2012 roku zmarł w B. uczestnik postępowania W. J. (2). Sąd Rejonowy w Białymstoku postanowieniem z dnia 13 listopada 2012 roku wydanym w sprawie o sygn. akt II Ns 5266/12 stwierdził, że spadek po nim na podstawie ustawy nabyli: żona B. J. w udziale ¼ części, syn A. J. w udziale ¼ części, syn R. J. w udziale ¼ części, córka E. C. w udziale ¼ części.

Mając pod uwagę stanowiska zaprezentowane przez uczestników postępowania Z. K., F. K. oraz następców prawnych zmarłego w toku postępowania uczestnika W. J. (2): B. J., A. J., R. J., E. C. Sąd Rejonowy stwierdził, że łącznie udziały spadkowe spadkobierców po zmarłej W. J. (1) w spadkowym spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego oznaczonego numerem (...) położonego przy Alei (...) w B. wynoszą następująco: K. C. – 7/8 części, I. M. - 1/8 część.

Poza sporem w sprawie pozostawało, że w skład spadku po W. J. (1) wchodzi spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oznaczonego numerem (...) położonego przy ul. (...) w B., o powierzchni użytkowej 34,30 m 2, znajdującego się w zasobach B. Spółdzielni Mieszkaniowej w B., dla którego Sąd Rejonowy w Białymstoku IX Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...). Zostało one przydzielonej spadkodawczyni w dniu 20 grudnia 1989 roku.

W celu ustalenia rynkowej wartości spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w B. przy Alei (...), Sąd dopuścił dowód z opinii biegłej sądowej z zakresu szacowania nieruchomości D. Z.. Biegła w pisemnej opinii z dnia 30 lipca 2013 roku określiła wartość rynkową lokalu na kwotę 155.417,00 zł w oparciu o dokonane oględziny przedmiotowego lokalu oraz badanie cen transakcyjnych lokali mieszkalnych na terenie (...) osiedli mieszkaniowych, a zwłaszcza w śródmieściu B.. Zainteresowani nie zgłosili zarzutów do tej wartości. Sąd uznał opinię biegłej za miarodajną, fachową i rzetelną, popartą dużą wiedzą i doświadczeniem zawodowym, stąd też podaną przez biegłą wartość lokalu przyjął jako podstawę do rozliczeń między spadkobiercami.

Przechodząc do kwestii działu spadku Sąd Rejonowy wskazał, iż po ostatecznym sprecyzowaniu wniosku, sposób działu spadku po W. J. (1) był bezsporny. Sąd zgodnie z żądaniami przedstawionymi przez zainteresowanych przyznał jedyny składnik masy spadkowej - spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego na rzecz wnioskodawczyni K. C..

Następnie powołując się na treść art. 212 § 1 i § 2 k.c. Sąd I instancji wskazał, iż uczestnicy postępowania Z. K., F. K., B. J., A. J., R. J., E. C. nie domagali się spłaty od wnioskodawczyni. Jedynie uczestniczka postępowania I. M. domagała się spłaty pieniężnej tytułem wyrównania za jej udział. Z uwagi na fakt, że uczestniczka posiada udział w spadku w wysokości 1/8 części, Sąd Rejonowy zasądził na jej rzecz od wnioskodawczyni tytułem spłaty kwotę 19.427,12 złotych (155.417 zł/8 = 19.427,12 zł). Zaznaczył przy tym, że I. M. wniosła o zasądzenie spłaty na jej rzecz, płatnej jednorazowo w dacie uprawomocnienia się postanowienia. Wnioskodawczyni natomiast wniosła o odroczenie terminu płatności na 1 miesiąc od daty uprawomocnienia się postanowienia, albowiem zamieszkuje za granicą. Sąd ustalił termin jednorazowej spłaty na okres 1 miesiąca od daty uprawomocnienia się postanowienia. W ocenie Sądu I instancji przyjęty termin pozwoli wnioskodawczyni na przyjazd do Polski i dokonanie rozliczenia z uczestniczką postępowania. Osobie zamieszkującej za granicą dokonanie spłaty z dniem uprawomocnienia się postanowienia, może istotnie stanowić problem organizacyjny. Jednocześnie termin 1 miesiąca nie będzie krzywdzący dla uczestniczki postępowania.

Odnosząc się do zgłoszonego przez I. M. na podstawie art. 212 § 3 k.c. wniosku o zabezpieczenie zasądzonej na jej rzecz spłaty poprzez obciążenie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu hipoteką przymusową do kwoty należnej spłaty Sąd wskazał, że uczestniczka postępowania argumentowała, że istnieje uzasadniona obawa, iż wnioskodawczyni nie wywiąże się dobrowolnie z obowiązku spłaty z uwagi na jej dotychczasowe postępowanie – wyzucie I. M. z przysługującego jej prawa do współposiadania lokalu. Wskazała, że wnioskodawczyni stale przebywa poza granicami kraju. Obawiała się, że nie będzie mogła ustalić miejsca jej pobytu, w sytuacji nie uiszczenia dobrowolnie zasądzonej spłaty. Słyszała także od osób trzecich, że wnioskodawczyni zamierza przenieść spółdzielcze prawo do spadkowego lokalu mieszkalnego na syna w drodze umowy darowizny. Podniosła, że brak zabezpieczenia na tym prawie uniemożliwi jej zaspokojenie swojej wierzytelności. Wnioskodawczyni oponowała żądaniu zabezpieczenia. Wskazała, że uczestniczka postępowania I. M. nie uprawdopodobniła, że K. C. zamierza się z nią nie rozliczyć.

W ocenie Sądu Rejonowego, żądanie udzielenia zabezpieczenia nie zasługiwało na uwzględnienie. Sąd odwołał się do poglądów doktryny i orzecznictwa, z których wynika, że zabezpieczenie dopłat lub spłat, o którym mowa w art. 212 § 3 k.c. może polegać m.in. na ustanowieniu hipoteki przymusowej na nieruchomości. Niemniej jednak art. 747 k.c., zawierający zamknięty katalog sposobów zabezpieczenia roszczeń pieniężnych, nie wymienia zabezpieczenia poprzez obciążenie hipoteką przymusową spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego. Ponadto, zabezpieczenie, o którym mowa w art. 212 § 3 k.c., następuje tylko w razie potrzeby, a więc w szczególności, gdy zasądzone kwoty są wysokie, a z okoliczności konkretnej sprawy wynika, że brak zabezpieczenia utrudni lub uniemożliwi realizację uprawnień współwłaścicieli. Zdaniem Sądu I instancji Izabela M. nie uprawdopodobniła, że wnioskodawczyni nie dokona na jej rzecz spłaty w terminie, z uwagi na zaplanowane rozporządzenie prawem do lokalu mieszkalnego, czy też ze względu na fakt zamieszkiwania za granicą. W tym zakresie same gołosłowne twierdzenia uczestniczki postępowania nie były wystarczające. Sąd zwrócił tu uwagę na fakt, że od początku postępowania wnioskodawczyni deklarowała dokonanie niezwłocznej spłaty na rzecz I. M. w kwocie wyżej nawet, niż wynikająca z rozliczenia dokonanego ostatecznie przez Sąd, a związanej z ustaleniami biegłej z zakresu szacowania nieruchomości. Na rozprawie z dnia 13 czerwca 2013 roku wnioskodawczyni wyjaśniła, że celem dokonania spłaty należnej na rzecz uczestniczki postępowania, zaciągnęła pożyczkę. Tym samym dysponuje ona obecnie stosownymi środkami finansowymi na uiszczenie kwoty 19.427,12 zł należnej I. M..

Mając na względzie powyższe, wobec braku możliwości dokonania zabezpieczenia w sposób wskazywany przez uczestniczkę postępowania I. M. oraz fakt, że nie uprawdopodobniła ona obawy, że brak zaspokojenia uniemożliwi jej zaspokojenie spłaty, Sąd oddalił wniosek o zabezpieczenie.

W dalszej części uzasadnienia Sąd Rejonowy wskazał, iż uczestniczka postępowania wniosła także o zasądzenie na jej rzecz od wnioskodawczyni kwoty, odpowiadającej jej udziałowi w masie spadkowej tytułem wynagrodzenia za korzystanie z lokalu „ponad przysługujący wnioskodawczyni udział” za okres od dnia 21 kwietnia 2011 roku do dnia wydania orzeczenia wraz z odsetkami ustawowymi na wypadek zwłoki. Po ostatecznym sprecyzowaniu żądania domagała się zasądzenia z powyższego tytułu na jej rzecz kwoty 3.000 złotych. Wskazała, że wnioskodawczyni osiągała dochody w wynajmu spadkowego lokalu mieszkalnego. Stwierdziła również, że K. C. z wyłączeniem pozostałych spadkobierców korzysta z tego lokalu. Wezwanie skierowane do wnioskodawczyni o wydanie kluczy do lokalu spotkało się z odmową. Przedłożyła wezwanie z dnia 15 marca 2013 roku, zawierające adnotację pełnomocnika K. C. o odmowie jego spełniania. Złożyła również pismo, w którym reprezentująca wnioskodawczynię adwokat poinformowała, że jej mocodawczyni będzie dysponować kluczami do spadkowego mieszkania, do czasu zakończenia niniejszego postępowania. Jednocześnie wskazała, że nie widzi przeszkód, aby uczestniczka postępowania zapoznała się z jego stanem, za zgodą wszystkich współspadkobierców W. J. (1).

Wnioskodawczyni domagała się oddalenia powyższego żądania. Twierdziła, że nie wynajmowała mieszkania po spadkodawczyni, ani nie robiła tego jej rodzina. Zachodził tam jedynie jej syn, aby dać wyraz temu, że mieszkanie nie jest opuszczone. Nie czerpała z tego mieszkania żadnych korzyści.

Zdaniem Sądu I instancji, powyższe żądanie uczestniczki postępowania nie zasługiwało na uwzględnienie. Sąd ten zaznaczył, że dodatkowo zlecił biegłej sądowej z zakresu szacowania nieruchomości określenie hipotetycznej wartości wynagrodzenia za korzystanie ze spadkowego mieszkania przez wnioskodawczynię ponad jej udział w prawie, tj. z udziału w 1/8 części należnego I. M., w dwóch wersjach: od dnia 21.04.2011 roku do dnia sporządzenia opinii na kwotę 10.079,56 złotych; od dnia 15 maja 2013 roku do dnia sporządzenia opinii na kwotę 765,63 złotych. Opinii w tym zakresie, wobec nie udowodnienia przez uczestniczkę postępowania dochodów uzyskiwanych przez wnioskodawczynię z wynajmu lokalu, Sąd ostatecznie nie uwzględnił w sprawie.

Sąd ten zaznaczył, że zgodnie z art. 207 k.c. pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną. Nie budzi wątpliwości, że współwłaściciel, którzy z wyłączeniem pozostałych współwłaścicieli korzysta z nieruchomości wspólnej oraz pobiera z niej dochody i pożytki, jest zobowiązany do rozliczenia uzyskanych z tego tytułu korzyści, stosownie do posiadanych przez współwłaścicieli udziałów. Ponadto okoliczność, że współwłaściciel rzeczy nie posiada jej ani nie realizuje swojego uprawnienia do współposiadania rzeczy lub posiadania wyodrębnionej części rzeczy, nie stanowi przeszkody do domagania się przez tego współwłaściciela partycypowania proporcjonalnie do przysługującego mu udziału, w dochodach z rzeczy jeżeli przynosi ona dochody. Tym niemniej I. M. nie udowodniła, aby wnioskodawczyni wynajmowała lokal należący do spadku i czerpała z tego tytułu dochody, skoro zaprzeczyła temu pełnomocnik wnioskodawczyni. Uczestniczka postępowania nie podjęła inicjatywy dowodowej w tym zakresie, pomimo, że korzystała w toku postępowania w niniejszej sprawie z pomocy adwokata ustanowionego z urzędu. Brak było zatem podstawy do rozliczenia w niniejszym postępowaniu pożytków, które potencjalnie mogłaby uzyskać wnioskodawczyni z tytułu wynajmu wymienionego powyżej lokalu mieszkalnego.

Sąd I instancji doszedł do przekonania, że nie było również podstaw, aby uznać, iż posiadanie przez wnioskodawczynię spadkowego lokalu mieszkalnego ponad swój udział (art. 206 k.c.) miało bezprawny charakter. K. C. objęła w posiadanie mieszkanie wchodzące w skład spadku po W. J. (1) od daty otwarcia spadku po zmarłej. Wynikało to z faktu, że zajmowała się spadkodawczynię przed jej śmiercią, odwiedzała ją. Korzystanie z tego lokalu przecz wnioskodawczynię odbywało się za dorozumianą zgodą wszystkich współspadkobierców. Wynikało też z woli osoby zmarłej. Brak było zdaniem Sądu materiału dowodowego, który pozwoliłby uznać, że pozostali współwłaściciele domagali się od K. C. dopuszczenia do współposiadania mieszkania. Dopiero w piśmie przedstawionym pełnomocnikowi wnioskodawczyni w dniu 15 marca 2013 roku uczestniczka postępowania I. M. wniosła o udostępnienie jej kluczy do lokalu mieszkalnego numer (...), położonego przy ul. (...) w B.. Ponadto, żądanie to nie miało na celu dopuszczenia do współposiadania i współkorzystania z lokalu, lecz jedynie zapoznanie się z jego stanem i sposobem korzystania z niego. Z twierdzeń pełnomocnika uczestniczki postępowania, nie wynikało, aby I. M. miała zamiar korzystać ze swojego uprawnienia, wynikającego z art. 206 k.c. Nie bez znaczenia był fakt, że wnioskodawczyni poniosła ciężary związane z utrzymaniem tego mieszkania, jednocześnie w nim nie zamieszkując (wnioskodawczyni mieszkania za granicą) i nie czerpiąc z niego żadnych dochodów.

Sąd nie uwzględnił natomiast żądania wnioskodawczyni, która domagała się rozliczenia z uczestniczką poniesionych przez nią ciężarów utrzymania mieszkania, proporcjonalnie do udziału tej uczestniczki postępowania w majątku spadkowym - w 1/8 części. W tym zakresie powołał się na treść art. 207 k.c., zgodnie z którym wydatki związane z rzeczą wspólną przypadają współwłaścicielom w stosunku do ich udziałów. Tym niemniej jednak zaznaczył, że po śmierci W. J. (1), wobec dorozumianej zgody współspadkobierców zmarłej, wnioskodawczyni objęła w posiadanie całość spadkowego mieszkania. Nie można było zatem uznać, że w takiej sytuacji żądanie, aby którekolwiek ze współwłaścicieli było obowiązane do partycypowania w ciężarach utrzymania tego lokalu mieszkalnego, mogło zostać uznane za zgodne z zasadami współżycia społecznego. Żądanie wnioskodawczyni nie zasługiwało na uwzględnienie, przede wszystkim, wobec faktu, że odmówiła ona uczestniczce postępowania I. M. wydania kluczy do mieszkania. Nie byłoby zgodnym z zasadami współżycia społecznego, aby współspadkobierczyni, której lokal mieszkalny nie został udostępniony do wglądu, poniosła wydatki związane z jego utrzymaniem.

Z powyższych względów, Sąd Rejonowy orzekł jak w sentencji.

O kosztach postępowania orzeczono na mocy art. 520 § 1 i 2 k.p.c., art. 51 ust. 1, art. 110 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. O wynagrodzeniu adwokata ustanowionego z urzędu Sąd orzekł na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 roku Prawo o adwokaturze oraz § 2 ust. 1 -3, § 9 pkt 3 w zw. z § 6 ust. 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Apelację od powyższego postanowienie wywiodła uczestniczka postępowania I. M., zaskarżając je w części tj.: w punkcie III – co do odroczenia na 1 miesiąc od uprawomocnienia się postanowienia terminu płatności należnej uczestniczce postępowania spłaty kwoty 19.427,12 złotych; w punkcie IV, oraz w punkcie V. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła:

1.  naruszenie prawa materialnego, a mianowicie przepisu art. 212 § 3 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na:

- uznaniu, iż brak jest możliwości zabezpieczenia spłaty poprzez ustanowienie hipoteki przymusowej na przyznanym wnioskodawczyni spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu, bowiem nie przewiduje takiej formy zabezpieczenia przepis art. 747 k.p.c. podczas, gdy przepisy art. 730 i nast. k.p.c. nie mogą wyznaczać przesłanek przewidzianego w art. 212 § 3 k.c. zabezpieczenia spłat lub dopłat, bowiem przepis art. 212 § 3 k.c. jest samodzielną materialnoprawną podstawą udzielenia zabezpieczenia, a zatem możliwości zabezpieczenia wierzytelności pieniężnej uczestniczki postępowania nie są ograniczone katalogiem form zabezpieczeń z art. 747 k.p.c. i istnieje możliwość zastosowania m.in. art. 65 § 1 i 2 pkt 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece jako formy zabezpieczenia należnej uczestniczce spłaty,

- zaniechaniu przez Sąd oceny wniosku o zabezpieczenie w oparciu o wykładnię pojęcia „w razie potrzeby” i ograniczenie się tylko i wyłącznie do oceny wniosku w oparciu o przepisy postępowania zabezpieczającego w sytuacji, gdy przepis art. 212 § 3 k.c. w sposób bardzo ogólny określa kryteria, jakimi przy rozważaniu potrzeby zabezpieczenia powinien kierować się Sąd zasądzający spłaty lub dopłaty i pozwala on na uwzględnienie wszelkich elementów stanu faktycznego, uzasadniających wątpliwości, czy spłaty (dopłaty) zostaną rzeczywiście zapłacone lub wyegzekwowane,

- tym, że ocena wniosku o zabezpieczenie winna obejmować nie tylko wysokość spłaty, ale także stosunki panujące pomiędzy zobowiązanym a uprawnionym i wszelkie inne czynniki, które mogą wpłynąć na pogorszenie szans realizacji prawa do spłaty,

powyższe uchybienia spowodowały błąd w zastosowaniu prawa materialnego, co miało wpływ na rozstrzygnięcie i ostatecznie doprowadziły do niezasadnego oddalenia wniosku uczestniczki postępowania o udzielenie jej zabezpieczenia,

2.  naruszenie prawa materialnego, a mianowicie przepisów art. 212 § 3 k.c. w zw. z art. 206 k.c., art. 207 k.c. i art. 224 § 2 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, w wyniku którego Sąd zaniechał wyliczenia wysokości kwoty należnej uczestniczce postępowania od wnioskodawczyni z tytułu wynagrodzenia za korzystanie przez wnioskodawczynię z lokalu ponad jej udział w prawie i oddalił wniosek w tym zakresie mimo, że z ustaleń faktycznych wynika jednoznacznie, że Wnioskodawczyni uniemożliwiła posiadanie korzystanie ze współwłasności uczestniczce naruszając tym samym przepis art. 206 k.c. zatem roszczenie o wynagrodzenie za bezprawne korzystanie z rzeczy wspólnej - które może być dochodzone zarówno obok roszczenia o zwrot pożytków (art. 207 k.c.) jak i samodzielnie, nawet wtedy, gdy żadne pożytki lub inne przychody nie zostały przez bezprawnie władającego współwłaściciela pobrane - jest w pełni uzasadnione w żądanej wysokości

3.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez uznanie, że fakt zamieszkiwania wnioskodawczyni za granicą uzasadnia odroczenie wnioskodawczyni spłaty kwoty 19.417,12 zł na okres jednego miesiąca od daty uprawomocnienia się postanowienia o dział spadku w sytuacji, gdy:

- Sąd dając wiarę wyjaśnieniom wnioskodawczyni, że zawarła umowę pożyczki i jest w posiadaniu wskazanej kwoty, winien przychylić się do wniosku uczestniczki postępowania o zasądzenie spłaty z dniem uprawomocnienia się postanowienia

- mimo pozostawania przez wnioskodawczynię poza granicami kraju, wykorzystując rozwiązania płatności przez internet, jest w stanie dokonać spłaty na rachunek bankowy uczestniczki postępowania z dniem uprawomocnienia się postanowienia - bez konieczności przyjazdu do kraju

- Sąd wskazując, iż kwota spłaty nie jest wysoka winien zasądzić jej dokonanie w dacie uprawomocnienia się postanowienia,

4.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału dowodowego poprzez uznanie, że uczestniczka postępowania nie wykazała przesłanek istnienia potrzeby zabezpieczenia spłaty w sytuacji, gdy:

- z materiału dowodowego wynika, że zobowiązana i uprawniona pozostają w konflikcie, zaś odmowa wydania kluczy do lokalu wskazuje na brak respektowania przez wnioskodawczynię uprawnień uczestniczki postępowania jako współwłaścicielki, co stanowi uzasadnienie stanowiska, że również zobowiązanie do spłaty może nie zostać dobrowolnie spełnione, tym bardziej, że Wnioskodawczyni na żadnym etapie postępowania nie zwróciła się o informację o numerze rachunku bankowego, na który ma dokonać zapłaty

- nie tylko wysokość należnej spłaty i sytuacja majątkowa zobowiązanej, ale także osobista — stałe przebywanie poza granicami kraju i brak wiedzy o miejscu zamieszkania wnioskodawczyni wskazują na potrzebę zabezpieczenia spłaty,

- działania podjęte przez uczestniczkę postępowania — założenie księgi wieczystej dla spółdzielczego prawa do lokalu — wynikały z uzasadnionej obawy, iż złe stosunki panujące pomiędzy zobowiązaną a uprawnioną wpłyną na pogorszenie szans realizacji prawa do spłaty — powyższe ustalenia aktualizują potrzebę udzielenia zabezpieczenia,

5.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez uznanie, że wnioskodawczyni korzystała z lokalu za dorozumianą zgodą wszystkich współspadkobierców, zaś uczestniczka nie miała zamiaru z niego korzystać w sytuacji, gdy:

- uczestniczka postępowania od początku została bezprawnie wyzuta z możliwości korzystania z przysługujących jej jako współspadkobierczyni uprawnień,- nigdy nie wyraziła zgody na wyłączne korzystanie z prawa przez wnioskodawczynię,

- materiał dowodowy jaki został w sprawie zgromadzony – wyjaśnienia wnioskodawczyni, uczestników postępowania oraz pismo skierowane przez uczestniczkę postępowania do wnioskodawczyni o wydanie kluczy – jednoznacznie wskazują, iż jedynym współspadkobiercą, który korzystał z lokalu z wyłączeniem pozostałych była wnioskodawczyni,

- I. M. już na rozprawie w dniu 18 kwietnia 2012 r. wnosiła o zakreślenie terminu do złożenia przez nią wniosku o rozliczenie za wyłączne korzystanie z mieszkania przez wnioskodawczynię,

- takie stanowisko zostało wyrażone także w piśmie uczestniczki z dnia 20.04.2012 r. oraz w piśmie z dnia 29.01.2013 r.,

- wezwanie do wydania kluczy przez wnioskodawczynię spotkało się z jednoznaczną odmową wnioskodawczyni – pismo z dnia 15.03.2013 r.,

- w piśmie przygotowawczym datowanym na 20.05.2013 r. pełnomocnik uczestniczki podniosła, iż w związku z wyzuciem uczestniczki postępowania z uprawnienia do korzystania ze wspólnego prawa do lokali zasadnym jest żądanie zasądzenia od wnioskodawczyni wynagrodzenia tytułem rozliczenia za korzystanie ponad jej udział w prawie do lokalu – powyższe potwierdza nie tylko fakt wyłącznego korzystania z prawa przez wnioskodawczynię, wyzucia uczestniczki z prawa do posiadania i korzystania ze wspólnego prawa, ale uzasadnia żądanie zasądzenia na rzecz I. M. wynagrodzenia.

Wskazując na powyższe zarzuty, apelująca wnosiła o:

1.  zmianę zaskarżonego orzeczenia w punkcie III poprzez zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestniczki postępowania spłaty kwoty 19.427,12 zł płatnej jednorazowo w całości w dacie uprawomocnienia się postanowienia o dziale spadku, z ustawowymi odsetkami na wypadek uchybienia w terminie płatności,

2.  zmianę zaskarżonego orzeczenia w punkcie IV poprzez uwzględnienie wniosku o udzielenie zabezpieczenia należnej uczestniczce postępowania spłaty poprzez ustanowienie na przyznanym wnioskodawczyni spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu - dla którego Sąd Rejonowy w Białymstoku IX Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW (...) – hipoteki przymusowej do łącznej kwoty 22.427,12 złotych, ewentualnie, zmianę zaskarżonego rozstrzygnięcia w punkcie IV poprzez uwzględnienie wniosku o udzielenie zabezpieczenia należnej uczestniczce postępowania spłaty poprzez ustanowienie zakazu zbywania przyznanego wnioskodawczyni spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu,

3.  zmianę zaskarżonego orzeczenia w punkcie V poprzez zasądzenie od Wnioskodawczyni na rzecz Uczestniczki postępowania I. M. kwoty 3000 złotych tytułem wynagrodzenia za korzystanie przez wnioskodawczynię ze współwłasności ponad przysługujący jej udział w prawie - płatnej jednorazowo w całości w dacie uprawomocnienia się postanowienia o dziale spadku, z ustawowymi odsetkami na wypadek uchybienia w terminie płatności,

4.  przyznanie na rzecz adwokata A. K. od Skarbu Państwa kosztów pomocy prawnej, udzielonej uczestniczce postępowania z urzędu za instancję odwoławczą, z uwagi na to, że koszty te nie zostały przez stronę w żadnej części opłacone.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestniczki postępowania nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy poczynił w przedmiotowej sprawie prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd Okręgowy w pełni podziela i przyjmuje za własne. Na aprobatę zasługuje również ocena Sądu Rejonowego, w zakresie odroczenia spłaty należnej uczestniczce postępowania od wnioskodawczyni oraz przyjęcia, że brak jest podstaw do udzielenia zabezpieczenia tejże spłaty. Sąd I instancji nie dopuścił się zarzucanych mu przez skarżącą naruszeń prawa materialnego i z tego względu, zaskarżone orzeczenie nie mogło podlegać zmianie.

Wskazać trzeba, że apelacja uczestniczki postępowania oscylowała wokół trzech zasadniczych kwestii: odroczenia terminu należnej jej od wnioskodawczyni spłaty w kwocie 19.427,12 złotych na okres jednego miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia, oddalenia wniosku o udzielenie zabezpieczenia tejże spłaty, jak również nieuwzględnienia żądania uczestniczki postępowania o zasądzenie od wnioskodawczyni wynagrodzenia za korzystanie z lokalu mieszkalnego „ponad przysługujący jej udział”. Zdaniem Sądu Okręgowego, powołane przez apelującą w wymienionym zakresie zarzuty były bezzasadne.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do kwestii odroczenia należnej I. M. spłaty Sąd Odwoławczy stoi na stanowisku, iż trafnie uznał Sąd I instancji, że wniosek K. C. o odroczenie płatności na okres 1 miesiąca od daty uprawomocnienia się postanowienia był uzasadniony. Wnioskodawczyni zamieszkuje bowiem poza granicami Polski i dlatego musi przyjechać do kraju, aby uiścić spłatę, a nawet, jeżeli zapłata miałaby nastąpić przelewem na konto bankowe uczestniczki postępowania, to wnioskodawczyni musi uzyskać informację o numerze tego konta. Okoliczność, iż w toku postępowania K. C. nie zwracała się o ustalenie tego numeru konta, pozostaje tu bez znaczenia. Podkreślić trzeba, że takie stanowisko Sądu Rejonowego nie stoi w sprzeczności z interesem uprawnionej z tytułu spłaty I. M., która przeznaczy te środki na swoje potrzeby, lecz z całą pewnością nie dotyczy to zabezpieczenia jej potrzeb mieszkaniowych, bowiem zamieszkuje wraz z matką i nic nie wskazuje na to, aby stan ten miał ulec zmianie. Nie można tu także pominąć okoliczności, że to prezentowane przez uczestniczkę postępowania w toku postępowania przed Sądem I instancji stanowisko skutkowało przedłużeniem się procesu do niemal dwóch lat. Tymczasem już na jednej z pierwszych rozpraw, jakie odbyły się w niniejszej sprawie, wnioskodawczyni zadeklarowała spłatę na rzecz uczestniczki i to w kwocie wyższej, aniżeli ostatecznie zasądzona i nie kwestionowana przez skarżącą, bo w wysokości 21.000 złotych. Mając zatem na uwadze także i tę okoliczność przyjąć należało, że odroczenie terminu spłaty na okres 1 miesiąca nie narusza w żaden sposób interesów uprawnionej, i jednocześnie uwzględnia słuszny interes wnioskodawczyni, która zamieszkuje i pracuje na stałe za granicą, co powoduje pewne trudności w natychmiastowej realizacji spłaty.

Sąd Okręgowy podziela również ocenę Sądu Rejonowego w zakresie oddalenia wniosku uczestniczki postępowania o udzielenie zabezpieczenia spłaty należnej jej od wnioskodawczyni, poza jedną kwestią. Otóż nie budzi wątpliwości, że zabezpieczenie spłaty w sprawie o dział spadku, bądź podział majątku, następuje stosownie do treści art. 212 § 3 k.c. Nie można jednakże tracić z pola widzenia faktu, iż sąd, który dokonuje działu spadku, jest także uprawniony do udzielenia zabezpieczenia spłaty z urzędu , a zatem i do wyboru innego niż wnioskowany sposobu zabezpieczenia. Dlatego nawet, jeżeli uczestniczka postępowania złożyła nieprawidłowo sformułowany wniosek, wskazujący na sposób dokonania zabezpieczenia, jaki jest w tym przypadku niedopuszczalny – to jest ustanowienie hipoteki przymusowej na spółdzielczym, własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego, to ta okoliczność pozostaje bez znaczenia. Nadmienić trzeba, że wbrew argumentacji skarżącej trafnie w tym zakresie przyjął Sąd I instancji, że nie sposób dokonać zabezpieczenia w taki sposób, jakiego domagała się uczestniczka postępowania. Regulacja art. 747 k.p.c. zawiera bowiem zamknięty katalog sposobów zabezpieczenia roszczenia pieniężnego, a w tym enumeratywnym zestawieniu brak jest możliwości ustanowienia hipoteki przymusowej na ww. prawie. Przepis ten przewiduje jedynie ustanowienie zakazu zbywania bądź obciążania nieruchomości.

Sąd Odwoławczy prezentuje tutaj odmienny aniżeli Sąd Rejonowy pogląd – skoro bowiem sąd, mając na uwadze treść art. 212 § 3 k.c. może udzielić zabezpieczenia zasądzonej spłaty z urzędu, to również w tym trybie – niezależnie od nieprawidłowo sformułowanego wniosku – był on uprawniony do zmiany sposobu zabezpieczenia, poprzez ustanowienie zakazu zbywania nieruchomości, jaka stała się przedmiotem niniejszego postępowania. Tym niemniej Sąd Okręgowy aprobuje stanowisko, iż w okolicznościach tej sprawy brak było wogóle podstaw do udzielenia uczestniczce postępowania zabezpieczenia należnej jej spłaty. Określenie zabezpieczenia spłaty następuje bowiem w razie potrzeby, to jest w sytuacji, gdy jest to znaczna kwota, bądź przykładowo, gdy zbycie jakiegoś składnika majątku przez zobowiązanego uniemożliwi egzekucję i uzyskanie tejże spłaty. Takie okoliczności w przedmiotowej sprawie nie miały miejsca. Skarżąca wskazywała wprawdzie, iż posiadała informacje o tym, że wnioskodawczyni ma zamiar przepisania mieszkania na syna, co uniemożliwi jej uzyskanie spłaty, lecz faktów tych w żaden sposób nie wykazała. Samo zaś twierdzenie, ze wnioskodawczyni będzie uchylała się od zapłaty, nie jest wystarczające do zastosowania zabezpieczenia. Natomiast nawet, gdyby faktycznie K. C. nie uregulowała płatności, to istnieją możliwości jej skutecznego wyegzekwowania – wnioskodawczyni posiada bowiem majątek w postaci lokalu mieszkalnego. Istotne jest tutaj także i to, że K. C. od początku deklarowała, że spłaci uczestniczkę i nigdy nie negowała okoliczności, że spłata skarżącej się należy. Ponadto wskazała, że w tym celu zaciągnęła już pożyczkę. W tym stanie rzeczy przyjąć należało, że brak było jakichkolwiek podstaw do udzielenia skarżącej zabezpieczenia należnej jej spłaty.

Odnosząc się wreszcie do kwestii wniosku skarżącej, o zasądzenie wynagrodzenia za korzystanie przez wnioskodawczynię z lokalu mieszkalnego „ponad jej udział” Sąd Odwoławczy doszedł do przekonania, że ocena Sąd I instancji w tym zakresie jest prawidłowa, zgodna z przepisami prawa oraz zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym. Wskazać trzeba, że na gruncie art. 224 § 2 k.c. bądź art. 225 k.c. współwłaściciel może domagać się od pozostałych współwłaścicieli, korzystających z rzeczy wspólnej z naruszeniem art. 206 k.c., w sposób wyłączający jego posiadanie, wynagrodzenia za korzystanie z tej rzeczy. Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w uchwale siedmiu sędziów z dnia 19 marca 2013 r. (III CZP 88/12, OSNC 2013/9/103) i Sąd Okręgowy w pełni je podziela. Zgłaszający takie roszczenie musi jednakże udowodnić, że został wyzuty z posiadania, pozbawiony posiadania rzeczy wspólnej. Z taką zaś sytuacją z całą pewnością nie mieliśmy do czynienia w przedmiotowej sprawie. I. M. nie została bowiem pozbawiona posiadania lokalu będącego przedmiotem tej sprawy, jako że nigdy tegoż lokalu nie posiadała. Samo skierowanie do pełnomocnika wnioskodawczyni (co miało miejsce nawet nie przed wszczęciem niniejszego postępowania, lecz już w jego toku) pisma, w którym uczestniczka postępowania domagała się udostępnienia jej lokalu, jedynie w celu obejrzenia jego stanu i „ewentualnego” zamieszkania nie jest w żadnym razie wystarczające do uznania, że skarżąca została wyzuta z jego posiadania. Oczywiste jest przy tym, że nigdy zamiarem uczestniczki nie było zamieszkanie w tym lokalu, bowiem skarżąca od początku stała na stanowisku, że chce otrzymać spłatę i nie wnosiła o przyznanie lokalu na jej rzecz podczas, gdy wnioskodawczyni konsekwentnie formułowała taki wniosek, a druga strona godziła się na taki sposób działu spadku. W konsekwencji uznać należało, że deklarowany przez I. M. zamiar zamieszkania w ww. lokalu, miał na celu jedynie polepszenie jej sytuacji procesowej.

Mając to na względzie, jak również fakt, iż udział uczestniczki postępowania w spadku jest niewielki (1/8), występują inni współwłaściciele i nie doszło do pozbawienia jej, bądź nie dopuszczenia do posiadania lokalu mieszkalnego, Sąd Okręgowy przyjął, że skarżącej nie przysługiwało uprawnienie do wystąpienia z roszczeniem o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy wspólnej. Z tego względu oczywiście bezprzedmiotowy był zarzut, odnośnie nie wyliczenia przez Sąd I instancji kwoty tegoż wynagrodzenia.

Mając na uwadze powyższe, apelacja jako bezzasadna, podlegała oddaleniu na mocy art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

O wynagrodzeniu adwokata ustanowionego z urzędu postanowiono na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 roku Prawo o adwokaturze oraz § 2 ust. 1 -3, § 9 pkt 3 w zw. z § 6 ust. 5 i § 13 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r., nr 461). O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na mocy art. 520 § 1 k.p.c., zgodnie z ogólną zasadą ponoszenia przez zainteresowanych kosztów w postępowaniu nieprocesowym. Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że brak było w przedmiotowej sprawie podstaw do odstąpienia od zasady uregulowanej w ww. przepisie, bowiem zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego, w tzw. sprawach działowych, nie zachodzi sprzeczność interesów, niezależnie od tego, jaki dana strona zgłasza wniosek co do sposobu podziału i jakie stanowisko zajmuje w sprawie. W takich postępowaniach strony są również w równym stopniu zainteresowane wynikiem postępowania, a ich interesy są w zasadzie wspólne, gdyż polegają na wyjściu ze stanu współwłasności (postanowienie SN z dnia 9 sierpnia 2012 r., V CZ 30/12, Lex nr 1231642). Z kolei samo wystąpienie sporów pomiędzy współwłaścicielami co do pożytków (analogicznie – co do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy wspólnej) także nie przesądza o sprzeczności interesów w rozumieniu art. 520 § 2 i 3 k.p.c. (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2013 r., II CZ 28/13, Lex nr 1353173). Skoro zatem interesy stron, co do istoty sprawy były zgodne – zarówno wnioskodawczyni, jak i uczestniczka postępowania dążyły do wyjścia ze współwłasności – brak było podstaw do orzekania o kosztach postępowania na zasadach wskazanych treścią art. 520 § 2 i 3 k.p.c.

Najczęściej czytane
ogłoszenia

Udostępnij