X Ka 53/13

UZASADNIENIE

B. P. została oskarżona o to, że: w okresie od 1 marca 1999r. do 31 lipca 1999r. w W., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przywłaszczyła, wykonując obowiązki księgowej Stowarzyszenia (...) w Polsce powierzone jej mienie o wartości 52.429,91 zł na szkodę wymienionego stowarzyszenia, tj. o czyn z art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

Wyrokiem V K 726/12 z dnia 30 października 2012r. Sąd Rejonowy dla W. w W.:

I.  oskarżoną B. P. uznał za winną popełnienia zarzucanego jej czynu, przy czym wartość mienia ustalił na kwotę 14.121 zł, uznał, że zachowanie to stanowi występek z art. 284 § 2 k.k. w związku z art. 12 k.k. i za to na podstawie art. 284 § 2 k.k. wymierzył jej karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności;

II.  na podstawie art. 69 § 1 k.k., art. 70 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie orzeczonej kary warunkowo zawiesił na okres 5 lat próby;

III.  na podstawie art. 72 § 2 k.k. orzekł obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody poprzez zapłatę na rzecz Stowarzyszenia (...) ul. (...) w W. kwoty 14.121 zł w okresie 3 lat próby;

IV.  na podstawie art. 44 § 2 k.k. orzekł przepadek na rzecz Skarbu Państwa dowodów rzeczowych szczegółowo opisanych w wykazie dowodów rzeczowych k. 176 pod pozycjami od 1 do 2 i w wykazie k. 250 pod pozycjami od 1 do 3 przez pozostawienie w aktach sprawy;

V.  przyznał od Skarbu Państwa na rzecz adwokata S. K. kwotę 1008 zł + VAT tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu;

VI.  nakazał pobrać od oskarżonej na rzecz Skarbu Państwa kwotę 5.000 zł tytułem częściowych kosztów postępowania, na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił od nich oskarżoną w pozostałej części przejmując je na rachunek Skarbu Państwa.

Apelację od wyroku złożył obrońca zaskarżając orzeczenie w całości, na korzyść oskarżonej.

Odwołujący się orzeczeniu zarzucił: obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść wyroku, tj. art. 7 i art. 410 k.p.k. polegającą na dokonaniu dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów w postaci wyjaśnień oskarżonej, opinii biegłej sądowej w zakresie rachunkowości nr (...) z dnia 12 kwietnia 2005r., a także zeznań świadków w części korzystnej dla oskarżonej oraz oparcie wyroku jedynie na części zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego z pominięciem znacznej części wyjaśnień oskarżonej, poza częścią dotyczącą jej okresu zatrudnienia w Stowarzyszeniu (...), oraz zeznań świadków w części korzystnej dla oskarżonej, co spowodowało dokonanie błędnych ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, poprzez bezpodstawne przyjęcie przez sąd pierwszej instancji, iż oskarżona B. P. działała z góry powziętym zamiarem przywłaszczenia sobie powierzonych jej środków pieniężnych, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego w szczególności z wyjaśnień oskarżonej oraz opinii biegłej sądowej w zakresie rachunkowości nr (...) z dnia 12 kwietnia 2005r. zamiar taki nie wynika, co w konsekwencji doprowadziło do błędnego przyjęcia, że oskarżona swoim zachowaniem wyczerpała dyspozycję art. 284 § 2 k.k. i doprowadziło do skazania oskarżonej za ten czyn.

Podnosząc tak formułowany zarzut odwoławczy, apelujący na podstawie art. 437 § 1 k.k. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i uniewinnienie oskarżonej, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu dla W. w W. do ponownego rozpoznania. Ponadto wniósł o zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonej z urzędu.

Sąd okręgowy zważył, co następuje:

Apelację wywiedziono jedynie na korzyść oskarżonej, co uniemożliwia wydania jakiegokolwiek rozstrzygnięcia mniej korzystnego dla niej niż kontrolowane (chociażby w zakresie ustalenia rzeczywistego okresu zajmowania się przez oskarżoną księgowością pokrzywdzonego podmiotu).

Wniesienie środka odwoławczego skutkowało dokonaniem kontroli instancyjnej orzeczenia i zmianą zaskarżonego wyroku w części dotyczącej procesowo możliwej do przypisania oskarżonej wartości przyłaszonego przez nią mienia. Sygnalizowana zmiana skutkowała również korektą wysokości zobowiązania oskarżonej do naprawienia szkody wyrządzonej pokrzywdzonemu. W pozostałym zakresie orzeczenie sądu rejonowego nie mogło zostać skutecznie podważone, a zarzuty zgłoszone przez obrońcę oraz wnioski apelacji o uniewinnienie lub o uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania nie zasługiwały na uwzględnienie.

Na wstępie od razu należy wskazać na niedostatki kontrolowanego rozstrzygnięcia i jego uzasadnienia, które – wobec wniesienia środka odwoławczego jedynie na korzyść oskarżonej i wobec statuowanej w art. 443 zasadzie zakazu reformationis in peius – obligowały sąd odwoławczy do dokonania korekty wyroku w kierunku oczekiwanym przez podsądną.

Po pierwsze: sąd rejonowy przypisał oskarżonej przestępne działanie w okresie od 1 marca 1999r. do 31 lipca 1999r. polegające na przywłaszczeniu łącznie 14.121 zł. Jak wynika z pisemnych motywów sądu rejonowego na kwotę tę składała się m.in. suma 3.500 zł, która zgodnie z ustaleniami sądu I. instancji miała zostać przywłaszczona w styczniu 1999r. (k. 707, s. 1 uzasadnienia). Skoro oskarżonej przypisano przestępne działanie jedynie w okresie od 1 marca 1999r. do 31 lipca 1999r., z wartości przywłaszczonego przez nią mienia należało wyeliminować to, które miała przywłaszczyć w styczniu 1999r.

Po wtóre: słusznie podnosi apelujący, że penalizowane w art. 284 k.k. przywłaszczenie jest działaniem intencjonalnym, umyślnym z zamiarem kierunkowym. Tym samym niedopuszczalne było przypisanie oskarżonej przywłaszczenia także kwoty 3.921 zł, która jak ustalił to sąd rejonowy była „wynikiem błędnego wprowadzenia przez B. P. do raportów kasowych kwot w całym okresie zatrudnienia…” (k. 708, s. 2 uzasadnienia). Działanie błędne to coś innego niż działanie umyślnie zamierzone. Strona podmiotowa przestępstwa z art. 284 k.k. ma charakter umyślny i kierunkowy. Sprawca zatem musi działać w ściśle określonym celu, którym jest przywłaszczenie cudzej rzeczy (mienia). Nie wystarcza, by sprawca godził się na możliwość przywłaszczenia, musi on bowiem tego chcieć i musi to być jego celem. Spowodowanie niedoboru w wyniku błędnej rachunkowości, a nie w wyniku umyślnie zamierzonego przywłaszczenia, nie wyczerpuje znamion przestępstwa z art. 284 § 2 k.k.

W pozostałym zakresie sąd I instancji przeprowadził czynności zgodnie z wymogami procedury karnej i nie dopuścił się podlegających uwzględnieniu z urzędu uchybień, które skutkowałyby koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów, stosownie do wymogów art. 439 k.p.k. czy art. 440 k.p.k.

Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem Sądu Najwyższego przekonanie sądu o wiarygodności lub niewiarygodności określonych dowodów pozostaje pod ochroną zasady wyrażonej w art. 7 k.p.k. wtedy, kiedy spełnione są warunki: ujawnienia całokształtu okoliczności sprawy (art. 410 k.p.k.) w granicach respektujących zasadę prawdy obiektywnej (art. 2 § 2 k.p.k.), rozważenia wszystkich okoliczności zgodnie z zasadą określoną w art. 4 k.p.k. oraz wyczerpującego i logicznego - z uwzględnieniem wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego - uzasadnienia przekonania sądu (art. 424 § 1 pkt. 1 k.p.k.).

Ocena istotnych dla rozstrzygania dowodów przeprowadzona przez sąd rejonowy, której skutkiem była treść zaskarżonego wyroku, pozostaje co do zasady pod ochroną art. 7 k.p.k. Poza opisanymi wcześniej uchybieniami kontrola odwoławcza nie dostrzegła błędów w logicznym rozumowaniu tego sądu ani ocen kłócących się z zasadami doświadczenia życiowego, czy wskazaniami wiedzy. Sąd rejonowy w pisemnym uzasadnieniu wyroku dostatecznie omówił zarówno proces związany z oceną dowodów, jak i przesłanki, które doprowadziły go do uznania, iż oskarżona dopuściła się ostatecznie przypisanego jej czynu.

Przebieg zdarzeń opisany przez skarżącego nie znajduje potwierdzenia w zgromadzonym materiale dowodowym – zarówno w zeznaniach świadków, dokumentach oraz opinii biegłej z zakresu rachunkowości. Jest sprzeczny z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego. Skarżący nie przedstawił argumentów świadczących o niekompletności, niejasności czy sprzeczności wniosków zawartych w opinii biegłej.

Wartość przywłaszczonego przez oskarżoną mienia należało ustalić na kwotę 6.700 złotych. Z zebranego materiału dowodowego wyraźnie wynika, że B. C. dokonała bez podstawy faktycznej i prawnej przelewu takiej kwoty z rachunku stowarzyszenia na własny rachunek. Wyjaśnienia oskarżonej, jakoby było to uzgodnione ustnie wynagrodzenie za dodatkowe czynności nie znajdują potwierdzenia w materiale dowodowym i zasadach logicznego rozumowania. Wynagrodzenie za miesiąc marzec 1999r. zostało oskarżonej wypłacone w kwocie 4458,58 złotych w dniu 31 marca 1999r. (wyciąg bankowy). W dokumentach księgowych brak jest jakichkolwiek podstaw do wypłaty dodatkowej kwoty 6700 złotych z tytułu wynagrodzenia. Ustnym ustaleniom w zakresie podstawy wypłaty oskarżonej drugiego wynagrodzenia za miesiąc marzec 1999r. konsekwentnie zaprzecza świadek J. H.. Słusznie wskazuje sąd rejonowy, że nawet w wypadku ustnej umowy dotyczącej dodatkowego wynagrodzenia, powinny zostać sporządzone stosowne dokumenty księgowe (lista płac bądź rachunek) dające podstawę do dokonania wypłaty. Oskarżona jako osoba uprawniona i zarazem odpowiedzialna za sporządzania takiej dokumentacji nie uczyniła tego. Okoliczność ta jasno wskazuje na chęć zatajenia faktu dokonania tej operacji finansowej.

Bezzasadne jest przy tym twierdzenie skarżącego o konieczności wcześniejszego wniesienia przez pokrzywdzonego powództwa cywilnego jako warunku złożenia zawiadomienie o przestępstwie

Pamiętając, że apelację co do winy uznaje się za zwróconą przeciwko całości wyroku, a więc także przeciwko karze (art. 447 k.p.k.) stwierdzić należy, iż kara wymierzona oskarżonej nie charakteryzuje się rażącą, niewspółmierną surowością. Pomimo zmiany wartości przywłaszczonego przez oskarżoną mienia, sąd odwoławczy poza korektą środka kompensacyjnego, nie widział podstaw do dalszej zmiany wyroku w tej części.

Słusznie sąd rejonowy wyeksponował okoliczności zarówno obciążające oskarżoną takie jak: nadużycie zaufania pracodawcy, ponowne popełnienie tożsamego przestępstwa przeciwko mieniu (podobny modus operandi sprawczyni), jak i miarkujące orzeczenie o sankcji karnej, takie jak aktualna sytuacja oskarżonej (matka zajmująca się domem i wychowaniem czworga dzieci). Orzeczenie o karze czyni zadość względom prewencji indywidualnej i ogólnej, jest adekwatne do stopnia zawinienia oskarżonej.

Na podstawie § 19 w zw. z § 14 pkt. 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, sąd zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adwokata S. K. kwotę 420 złotych powiększoną o należny podatek VAT tytułem wynagrodzenia za obronę z urzędu oskarżonej przed sądem II instancji.

O kosztach procesu za postępowania przed sądem odwoławczym orzeczono na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k. pamiętając o aktualnej sytuacji zarobkowej oskarżonej.

Z tych przyczyn orzeczono, jak w sentencji.