Sygn. akt VIII U 1657/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 kwietnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Grażyna Łazowska
Protokolant:	Korneliusz Jakimowicz

po rozpoznaniu w dniu 9 kwietnia 2014 r. w Gliwicach

sprawy M. Ś.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o wysokość świadczenia

na skutek odwołania M. Ś.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 20 maja 2013 r. nr (...) 5 (...)

1.  zmienia częściowo zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu prawo do przelicznika 1,8 za (...) ( dwa tysiące sto trzydzieści jeden ) dniówek w okresie od stycznia 1988 r. do lutego 1998 r.

2.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie.

(-) SSO Grażyna Łazowska

Sygn. akt. VIII U 1657/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20.05.2013r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na podstawie przepisów ustawy dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2009r, Nr 153, poz. 1227 ze zm.) przyznał ubezpieczonemu M. Ś. prawo do emerytury górniczej od dnia 24.04.2013r., tj. od miesiąca zgłoszenia wniosku. Ustalając wysokość świadczenia organ rentowy odmówił przyznania prawa do zastosowania przelicznika 1,8 do okresów jego pracy od 7.05.1982r. do 26.04.1986r. oraz od 22.04.1986r. do 16.11.2006r., ponieważ stanowiska zajmowane przez ubezpieczonego tj. operator maszyn budowlanych, operator, operator sprzętu pomocniczego, operator sprzętu budowlanego, sprzętu technologicznego, nie zostały wymienione w Załączniku Nr 3 do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz.U. z 1995r., Nr 2, poz. 8) oraz od dnia 17.11.2006r. do dnia 14.01.2007r., ponieważ ubezpieczony będąc zatrudnionym na stanowisku operator spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce wykonywał takie same czynności jak przed zmianą nazewnictwa stanowiska pracy.

W odwołaniu od tej decyzji ubezpieczony wniósł o jej zmianę i uwzględnienie przy ustalaniu wysokości emerytury przelicznika 1,8 za sporne okresy, bowiem w tym czasie jako operator spycharki wykonywał w przodku prace związane z bezpośrednim wydobyciem węgla. Nadto wskazał, że pracował w tym czasie w systemie „stykowym”.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony był zatrudniony w Kopalni (...) od 7.05.1982r. do 31.03.2014r. W podaniu o pracę ubezpieczony poprosił o zatrudnienie w charakterze operatora spycharki.

W styczniu 1982r. ubezpieczony uzyskał uprawnienia do obsługi spycharek klasy III, w 1985r. do obsługi ładowarek klasy III; w 1986r. do obsługi spycharek klasy II, w 1988 do obsługi żurawi samojezdnych gąsienicowych.

W spornym okresie ubezpieczony pracował na oddziale RS-1:

- od 07.05.1982r. do 30.11.1982r. jako operator maszyn budowlanych,

- od 01.12.1982r. do 26.04.1984r. jako operator sprzętu pomocniczego na odkrywce,

- od 22.04.1986r. do 31.05.1988r. jako operator ,

- od 01.06.1988r. do 28.02.1989r. jako operator maszyn budowlanych,

- od 01.03.1989r. do 30.11.1991r. jako operator sprzętu budowlanego,

- od 01.12.1991r. do 16.11.2006r. jako operator sprzętu technologicznego,

-od17.11.2006r. do 31.03.2014r. jako operator spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce.

W zaświadczeniach lekarskich stwierdzano brak przeciwwskazań do pracy na stanowiskach operatora sprzętu : spycharek, ładowarek i żurawi gąsienicowych. Pracownicy oddziału RS-1 i RS-4 obsługują sprzęt niezbędny do utrzymanie ruchu kopalni, a praca jest świadczona na rzecz oddziałów górniczych wydobycia węgla i zwałowania oraz pozostałych oddziałów kopalni.

W okresie spornym ubezpieczony pracował jako operator spycharki, a sporadycznie jako operator ładowarki gąsienicowej. Prace spycharkami prowadzone są na terenie całej odkrywki i zwałowiska pola B.. Do obowiązków ubezpieczonego należało:

-przemieszczanie mas ziemnych w rejon zabierki,

-wykonywanie niwelacji terenu w obrębie maszyn podstawowych,

-roboty udostępniające i oczyszczające urobek do eksploatacji,

-osiowanie i poziomowanie przenośników,

-obróbka studni odwadniających w rejonie zabierki,

-wykonywanie rowów odwadniających na poziomach roboczych,

-przesuwka np.: przesuwanie stacji napędowych, zwrotnych przenośnika,

-prace przy transporcie maszyn podstawowych np.: niwelacja terenu pod

pojazdy,

-rozluzowywanie gruntu (prace zrywakiem),

-wymiana gruntu pod maszynami podstawowymi,

-przemieszczanie na bieżąco niedobranych mas nadkładowych lub węgla pod zabiór koparki,

-wykonywanie zjazdów, dróg dojazdowych do maszyn podstawowych,

skarpowanie i wykonywanie pochylni.

Ubezpieczony wykonywał te prace, obsługując najczęściej spycharkę średniej mocy TD 25G. Pracował w systemie czterobrygadowym. Spycharki wykonują różne prace na terenie całej odkrywki. Do prac pozaprzodkowych wykonywanych przez spycharki należy np. przygotowanie terenu do przesuwki taśmociągów.

W trakcie wizji lokalnej w sprawie o sygn. akt VIII U 1764/11 Sąd zapoznał się z pracą operatorów maszyn, sprzętu technologicznego w przodku, to jest w miejscu wydobywania kopaliny i nadkładu. Pod każdą koparką wieloczynnościową musi pracować, co najmniej jedna spycharka, ładowarka i koparka jednonaczyniowa, aby usuwać urobek, niwelować teren, udostępniać miejsce pracy kołu czerpakowemu koparki wielonaczyniowej.

Operatorzy tych spycharek, ładowarek i koparek przyjeżdżają na zmianę z obsługą koparki wielonaczyniowej lub zwałowarki i pracują w tym samym miejscu, przy takich samych czynnościach związanych z pracami przodkowymi. Jest to tak zwana praca stykowa, bowiem obsługa koparki i maszyn budowlanych pracujących pod tą koparką schodzi ze zmiany w momencie, jak przyjeżdża brygada na kolejną zmianę. Do lutego 1988r. pracownicy mieli ewidencjonowane dniówki stykowe i przysługiwał im dodatek za przekazanie stanowiska pracy tzw. dodatek stykowy. Od marca 1988r. pracownicy pracujący stykowo otrzymują wynagrodzenie z tytułu pracy w nadgodzinach – po pół godziny za każdą dniówkę stykową.

Pracodawca ubezpieczonego nie posiada wykazu dniówek przepracowanych przez ubezpieczonego w wymiarze półtorakrotnym za okres od maja 1982r. do grudnia 1987r.

Ubezpieczony w okresie od stycznia 1988r. do lutego 1998r. otrzymał dodatek stykowy za przepracowane 2131 dniówki. W ewidencji dniówek półtorakrotnych złożonych organowi rentowemu pracodawca wskazał za ten okres 2509 dniówek

Jak wynika z przedłożonego wykazu [k. 40] i kart czasu pracy, ubezpieczony nie otrzymywał dodatku za każdy dzień pracy w tym okresie. Przykładowo w styczniu 1989r. pracował przez cały miesiąc oprócz 2 dni, a dniówek stykowych wykazano 7; w styczniu 1991r. przepracował cały miesiąc, w tym 14 dniówek stykowych; w czerwcu 1993r. przepracował cały miesiąc, w tym 15 dniówek stykowych; w lutym 1995r. był 2 dni na urlopie i otrzymał dodatek za 8 dniówek stykowych. W wykazie dniówek półtorakrotnych złożonych organowi rentowemu pracodawca podał inne dane dotyczące pracy ubezpieczonego w tych miesiącach.

Miesiąc	Karty czasu pracy	Wykaz dniówek stykowych	Ewidencja dniówek 1,5
Styczeń 1989	miesiąc /w tym 2 dni absencji/	7	21
Styczeń 1991	miesiąc	14	23
Czerwiec 1993	miesiąc	15	21
Luty 1995	miesiąc w tym 2 dni urlopu	8	10

Od marca 1998r. do nadal ubezpieczony otrzymuje wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych. Liczba godzin nadliczbowych w poszczególnych miesiącach jest zróżnicowana od 0 do 12. Pracodawca ubezpieczonego nie posiada dokumentacji źródłowej na podstawie której można by ustalić, czy liczba godzin nadliczbowych w okresie od 1.03.1998r. do 14.01.2007r. związana jest z stykową podmianą na stanowisku pracy ubezpieczonego. Ubezpieczony oprócz godzin nadliczbowych związanych z pracą stykową świadczył również pracę nadliczbową w dniach wolnych od pracy.

Komisja Weryfikacyjna w protokole z dnia 16.02.2009r. uznała, że ubezpieczony w okresie od 7.05.1982r. do 26.04.1984r. pracował stale przez 463 dniówki, a w okresie od 22.04.1986r. do 14.01.2007r. przez 5143 dniówki jako operator spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce.

W świadectwie wykonywania pracy górniczej z 12.03.2013r. wskazano, że ubezpieczony w spornym okresie zatrudnienia wykonywał pracę górniczą na stanowisku operatora spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce – wymienionym w załączniku nr 3 Dział III poz. 4, do rozporządzenia MPiPS z dnia 23.12.1994r.

W załączniku do karty ewidencyjnej pracownika, obejmującej sporny okres. Pracodawca podał, że ubezpieczony w tym okresie przepracował 5606 dniówki półtorakrotne.

[dowód: akt emerytalne i osobowe ubezpieczonego, zeznania świadków: I. Ś., M. K., T. S., B. M., wykazy dniówek stykowych i godzin nadliczbowych ubezpieczonego, informacja pracodawcy o zakresie działania oddziałów RS-1 i RS-4; wyjaśnienia pracodawcy z 5.03.2014r., wykazy dniówek stykowych i godzin nadliczbowych, przesłuchanie ubezpieczonego]

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego częściowo zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 51 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2009r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.), przy ustalaniu wysokości górniczych emerytur, o których mowa w art. 50a lub 50e, stosuje się, z zastrzeżeniem ust. 2, m.in. przeliczniki:

- 1,2 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 4 i 5, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego, w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego

- 1,8 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50d;

Z kolei art. 50d, ust. 1 stanowi, że przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom zatrudnionym pod ziemią oraz w kopalniach siarki lub węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym następujące okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego: w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych.

W oparciu od delegację zawartą w ust 3 tego przepisu zostało wydane rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczalnej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz.U. z 1995r. Nr 2 poz.8), który w Załączniku nr 2 określa stanowiska na których zatrudnienie zaliczane jest do pracy górniczej natomiast w Załączniku nr 3 zawiera wykaz stanowisk pracy, na których praca zalicza się w wymiarze półtorakrotnym.

W załączniku nr 2 do tego rozporządzenia jest m.in. wymienione stanowisko operator sprzętu pomocniczego i technologicznego na odkrywce [poz. 22]. Takie angaże posiadał ubezpieczony przed weryfikacją stanowiska pracy. Stanowiska operatora maszyn budowlanych w rozporządzeniu nie ma.

W Załączniku nr 3 pod pozycją 4 wymieniono stanowisko operatora spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce.

Kwestia sporna sprowadza się do ustalenia, czy odwołujący ma prawo do przeliczenia świadczenia emerytalnego z zastosowaniem przelicznika 1,8 do spornego okresu pracy górniczej.

Zdaniem Sądu praca operatora spycharki może być pracą, do której stosuje się zarówno przelicznik 1,2, jak i 1,8 w zależności od miejsca jej świadczenia. Art. 50d mówi o pracy w przodku na odkrywce, a art. 51 ust.1 pkt 4 o pracy na odkrywce. Przodek jest pojęciem węższym od pojęcia odkrywki.

Za prace przodkowe mogą być uznane tylko takie takie czynności, które bezpośrednio związane są z wykonywaniem czynności w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych. Z kolei pojęcie „inne prace przodkowe” musi wiązać się z bezpośrednim zasadniczym procesem zakładu górniczego, polegającego na urobku i wydobywaniu kopalin (vide: tak Sąd Najwyższy np. w wyrokach: z dnia 11 lutego 2010 r., sygn. I UK 236/09, LEX nr 585722 - oraz w wyroku z dnia 21 lutego 2012 r., sygn. akt I UK 295/11, LEX nr 1170218).

Zdaniem Sądu Okręgowego postępowanie dowodowe wykazało, że ubezpieczony w spornym okresie w przeważającej części pracował jako operator spycharki, ale sporadycznie również jako operator ładowarki. Zeznania świadków i ubezpieczonego potwierdziły, że wykonywał prace wymienione przez pracodawcę w charakterystyce jego pracy. Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że nie wszystkie prace wykonywane przez ubezpieczonego były pracami przodkowymi w rozumieniu przytoczonych przepisów prawa. Nie można do nich zaliczyć np. prac związanych przesuwaniem przenośników, stacji napędowych, robót odwadniających, wykonywanie dróg dojazdowych i zjazdów. Natomiast wykonywanymi przez ubezpieczonego pracami przodkowymi były np. roboty udostępniające i oczyszczające urobek, przemieszczanie na bieżąco niedobranych mas nadkładowych lub węgla pod zabiór koparki, bowiem były to prace świadczone w bezpośrednim sąsiedztwie maszyn podstawowych i bezpośrednio związana z zapewnieniem ciągłego procesu produkcyjnego zakładu górniczego, polegającego na urobku i wydobywaniu kopaliny i stanowiły inne prace przodkowe, w rozumieniu art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy.

Pomocnym w rozróżnieniu pracy przodkowej operatora spycharki wykonywanej od zwykłej pracy górniczej może być system pracy w (...). Pracownicy pracujący „stykowo” pracują pod koparką wielonaczyniową albo w jej bezpośrednim sąsiedztwie – w odległości kilku – kilkunastu metrów od miejsca, w którym wydobywa się urobek i przygotowując teren faktycznie umożliwiają prowadzenie procesu eksploatacji węgla. Za pracę tę otrzymywali dodatkowe wynagrodzenie - dodatek stykowy, a w późniejszym okresie wynagrodzenie za pracę godzinach nadliczbowych.

Miarodajnym dla ustalenia liczby dniówek stykowych ubezpieczonego, Sąd uznał nadesłany przez pracodawcę wykaz dniówek stykowych, zgodnie z którym ubezpieczony w okresie od stycznia 1988r do lutego 1998r przepracował 2131 takich dniówek. Okoliczność, że jak to wyżej wykazano, ubezpieczony nie za wszystkie dni miesiąca otrzymywał dodatek stykowy potwierdza, że nie wykonywał codziennie pracy przodkowej. Z tych przyczyn Sąd częściowo zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do zastosowania przelicznika 1,8 do 2131 dniówek.

W pozostałym zakresie Sąd oddalił odwołanie, bowiem brak wiarygodnych dowodów wykazujących liczbę dniówek przodkowych. Za okres od 1982r. do 1987r. dodatek stykowy nie był wypłacany, a ubezpieczony nie wykazał że w tym okresie stale wykonywał pracę w przodku. Jak to bowiem ustalono w zakresie jego obowiązków były również prace pozaprzodkowe. To samo dotyczy okresu od marca 1998r. Kopalnia za okres od marca 1998r. do stycznia 2007r. nie posiada materiałów źródłowych, z których wynikałoby, że wynagrodzenie za godziny nadliczbowe wypłacane było ubezpieczonemu za pracę stykową. W poszczególnych miesiącach tego okresu kopalnia wykazała różną liczbę godzin nadliczbowych, nadto mieszczą się w nich również prace nadliczbowe świadczone przez ubezpieczonego w wolnych dniach. W konsekwencji nie sposób ustalić ile faktycznie dniówek przodkowych przepracował ubezpieczony w tym okresie, zważywszy, że wykonywał również prace pozaprzodkowe. Stosowanie przeliczników górniczych jest przywilejem, który winien być stosowany jedynie w sytuacji, kiedy fakt wykonywania pracy przodkowej jest niewątpliwy.

W tym stanie rzeczy, w oparciu o przytoczone przepisy prawa Sąd orzekł jak w sentencji.

SSO Grażyna Łazowska