Wtorek, 19 marca 2024
Dziennik wyroków i ogłoszeń sądowych
Rej Pr. 2512 | Wydanie nr 5867
Wtorek, 19 marca 2024
2012-01-25

Dzieci skrzywdzone przez nauczycieli pozbawione ochrony

Obecne przepisy dotyczące postępowania dyscyplinarnego wobec nauczycieli, wg Fundacji Dzieci Niczyje, nie zapewniają żadnej ochrony małoletnim skrzywdzonym przez nauczyciela lub dzieciom, które są świadkami takich zdarzeń.

Fundacja Dzieci Niczyje wystosowała apel do Ministra Edukacji Narodowej, w którym wnosi o pilną zmianę przepisów dotyczących postępowania dyscyplinarnego wobec nauczycieli. W obecnej postaci, zapisy nie zapewniają żadnej ochrony małoletnim skrzywdzonym przez nauczyciela lub dzieciom, które są świadkami takich zdarzeń.

Fundacja Dzieci Niczyje od lat prowadzi działania na rzecz ochrony praw dzieci uczestniczących w procedurach karny w charakterze świadków. W ostatniej dekadzie zaszło wiele pozytywnych zmian w trybie i praktyce przesłuchiwania dzieci. Na mocy znowelizowanego kodeksu postępowania karnego, dzieci do 15 roku życia – ofiary lub świadkowie przestępstw przesłuchiwane są jednokrotnie, z udziałem psychologa. Powstają przyjazne pokoje przesłuchań, miejsca gdzie dziecko może być przesłuchane poza salą sądową, w niestresujących warunkach.

Poprawia się sytuacja dzieci-ofiar i świadków przestępstw przesłuchiwanych przez sąd, ale jednocześnie wciąż obowiązują anachroniczne zasady udziału dzieci w postępowaniach dyscyplinarnych przeciwko nauczycielom.

Organy prowadzące postępowanie wyjaśniające i dyscyplinarne przeciwko nauczycielom przesłuchują małoletnich świadków i pokrzywdzonych bez zastosowania jakichkolwiek środków ochrony, wielokrotnie, w obecności obwinionego nauczyciela, w miejscach do tego nieprzystosowanych.

Według ekspertów Fundacji Dzieci Niczyje, sytuacja psychiczna dziecka – zarówno w przypadku procedury dyscyplinarnej, jak i karnej – może być tak samo trudna i wymaga takiej samej ochrony. Dlatego Fundacja postuluje o wprowadzenie do rozporządzenia zmian zapewniających dziecku należytą ochronę w postępowaniu dyscyplinarnym.

- Aktualne zapisy rozporządzenia naruszają prawa małoletniego. Sytuację taką należy uznać za niedopuszczalną i wymagającą natychmiastowej zmiany – powiedziała dr Monika Sajkowska, dyrektor Fundacji Dzieci Niczyje.

FDN zadeklarowała pomoc w formułowaniu projektów zapisów rozporządzenia.


Wystąpienie Fundacji Dzieci Niczyje w sprawie udziału małoletniego w postępowaniu dyscyplinarnym wobec nauczycieli.

Fundacja Dzieci Niczyje oraz działająca przy niej Rada Ekspertów ds. Ochrony Dzieci-Ofiar Przestępstw, zaniepokojone kształtem przepisów regulujących postępowanie dyscyplinarne nauczycieli, niniejszym zgłaszają uwagi do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 22.1.1998 r. w sprawie komisji dyscyplinarnych dla nauczycieli i trybu postępowania dyscyplinarnego (Dz.U. Nr 15, poz. 64).

Zgodnie z § 18 pkt. 3 ww. rozporządzenia, w toku postępowania wyjaśniającego rzecznik dyscyplinarny może przesłuchiwać świadków (niezależnie od ich wieku) oraz zbierać i przeprowadzać wszelkie dowody konieczne dla wyjaśnienia sprawy. O terminie i miejscu przeprowadzania czynności rzecznik zawiadamia m.in. obwinionego oraz jego obrońcę (§ 18 pkt 4). Po wszczęciu postępowania dyscyplinarnego, świadek (w tym świadek małoletni) może być ponownie przesłuchany przez komisję dyscyplinarną podczas rozprawy (§ 29 pkt 2 i 3 rozporządzenia). Przy tym, obwiniony, jego obrońca i rzecznik dyscyplinarny mają prawo zadawać świadkowi pytania (§ 29 pkt 4 rozporządzenia). Zgodnie z § 54 rozporządzenia, wzywanie i przesłuchiwanie świadków w toku postępowania wyjaśniającego i przed komisją odbywa się w trybie określonym w KPA. Ustawa ta nie przewiduje zaś żadnych szczególnych warunków przesłuchania świadka, w tym świadka niepełnoletniego.

W praktyce zdarzają się sprawy, w których pokrzywdzonym czynem nauczyciela lub świadkiem takiego czynu jest dziecko. Jak wynika z uzyskanych przez Fundację Dzieci Niczyje informacji, w sprawach tych organy prowadzące postępowanie wyjaśniające i postępowanie dyscyplinarne standardowo dokonują przesłuchań małoletnich.

Od lat w piśmiennictwie dotyczącym tej czynności procesowej wskazuje się, iż odbywać się ona powinna w szczególnych warunkach, zapewniających dziecku należytą ochronę m.in. przed powtórną wiktymizacją. Takie standardy postępowania z dziećmi - świadkami lub pokrzywdzonymi - wynikają także z zapisów aktów prawa europejskiego i międzynarodowego.

Na gruncie prawa polskiego realizacja ww. standardów ochrony zapewniana jest głównie w ramach postępowania karnego (art. 185a i 185b Ustawy z 6.6.1997 r. - Kodeks postępowania karnego, Dz.U. Nr 89, poz. 555).

Szczególna ochrona dziecka – ofiary lub świadka przestępstwa - przejawia się w przepisach KPK m.in. w zasadzie jednokrotnego przesłuchania, wykluczeniu spośród osób uczestniczących w tej czynności podejrzanego/oskarżonego, zapewnieniu udziału psychologa w przesłuchaniu. W literaturze podnosi się także na potrzebę dokonywania czynności przesłuchania dziecka w przyjaznym, specjalnie do tego przeznaczonym miejscu (przyjazne pokoje przesłuchań) oraz przez osoby przeszkolone w tym zakresie.

Z uwagi na to, iż w postępowaniu dyscyplinarnym wobec nauczycieli znajdują odpowiednie zastosowanie przepisy KPA, nie występują w nim jakiekolwiek szczególne środki ochrony małoletniego świadka. Małoletni może być więc w tym postępowaniu przesłuchiwany wielokrotnie, zarówno w postępowaniu wyjaśniającym, jak i w postępowaniu przed komisją dyscyplinarną (w tej samej sprawie i na te same okoliczności). Przesłuchania mogą odbywać się bez obecności psychologa, w miejscu do tego niedostosowanym (m.in. na sali rozpraw). Ponadto, czynności z udziałem małoletniego dokonywane są w obecności obwinionego nauczyciela (który może być przecież sprawcą czynu na szkodę tego małoletniego). Dziecko nie podlega więc w toku tego postępowania żadnej ochronie.

Należy stwierdzić, że zapisy rozporządzenia naruszają prawa małoletniego (zarówno pokrzywdzonego czynem nauczyciela, jak i świadka takiego czynu), m.in. prawo do należytej ochrony w toku procedur przed sądami i organami, a także prawa do ochrony przed powtórną wiktymizacją.

Sytuację taką należy uznać za niedopuszczalną i wymagającą natychmiastowej zmiany.

Dlatego Fundacja postuluje o wprowadzenie do rozporządzenia zmian zapewniających dziecku należytą ochronę w postępowaniu wyjaśniającym i postępowaniu przed komisją dyscyplinarną.

Jednocześnie Fundacja deklaruje pomoc – w razie takiej potrzeby – w formułowaniu projektu zapisów rozporządzenia.
Z poważaniem

Monika Sajkowska
Dyrektor Fundacji Dzieci Niczyje