Wtorek, 19 marca 2024
Dziennik wyroków i ogłoszeń sądowych
Rej Pr. 2512 | Wydanie nr 5867
Wtorek, 19 marca 2024
2013-01-23

Czy nieletni może popełnić czyn karalny składania fałszywych zeznań?

Zgodnie z Kodeksem karnym przestępstwo składania fałszywych zeznań może popełnić tylko osoba zeznająca w charakterze świadka pouczona uprzednio o odpowiedzialności karnej z tytułu składania fałszywych zeznań lub od której odebrano przyrzeczenie. Istnieją bardzo poważne wątpliwości co do tego, czy w obecnym stanie prawnym możliwe jest ponoszenie odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich.


Helsińska Fundacja Praw Człowieka złożyła opinię przyjaciela sądu w sprawie dotyczącej popełnienia czynu karalnego przez nieletnią. Czyn, którego miała się ona dopuścić polegać miał na złożeniu fałszywych zeznań w postępowaniu sądowym. W swojej opinii HFPC wskazuje, że istnieją bardzo poważne wątpliwości co do tego, czy w obecnym stanie prawnym możliwe jest ponoszenie odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich.

Opinia skupia się przede wszystkim na analizie pojęcia „czynu karalnego”, którym posługuje się u.p.n. Zgodnie z ustawą, „czynem karalnym” w rozumieniu ustawy jest czyn zabroniony przez ustawę jako przestępstwo, przestępstwo skarbowe a także niektóre wykroczenia.

Tymczasem, zgodnie z Kodeksem karnym przestępstwo składania fałszywych zeznań może popełnić tylko osoba zeznająca w charakterze świadka pouczona uprzednio o odpowiedzialności karnej z tytułu składania fałszywych zeznań lub od której odebrano przyrzeczenie.

Nieletnich świadków nie poucza się o odpowiedzialności karnej, gdyż takiej oni nie podlegają, jak również nie odbiera się od nich przyrzeczenia, o czym wprost stanowią przepisy Kodeksu postępowania karnego i cywilnego. W związku z tym, istnieją poważne kontrowersje co do tego, jak powinno zostać sformułowane prawidłowe pouczenie nieletniego świadka i jakie skutki można wiązać z zeznawaniem nieprawdy na gruncie u.p.n.

W przedmiotowej sprawie nieletnia została jedynie pouczona o obowiązku mówienia prawdy, nie uprzedzono jej jednak o żadnych możliwych konsekwencjach prawnych takiego czynu. W ocenie HFPC zastosowanie wobec niej z tego tytułu środków wychowawczych oznaczałoby traktowanie jej gorzej, aniżeli osoby dorosłej znajdującej się w takiej samej sytuacji.

HFPC wskazała także na to, że sąd pierwszej instancji nie rozpatrzył wszystkich istotnych dla sprawy okoliczności. Sąd nie odniósł się bowiem w uzasadnieniu orzeczenia do kwestii pouczenia nieletniej przed odebraniem zeznań, motywów, jakimi się kierowała, skutków, jakie wywołały fałszywe zeznania, a także tego, że po upływie stosunkowo krótkiego czasu nieletnia zmieniła swoje zeznania i powiedziała całą prawdę.