Być może obywatele UE będą podlegali takiemu samemu wspólnemu prawu cywilnemu bez względu na miejsce swojego zamieszkania. Milowym krokiem w tym kierunku jest akademicki wspólny system odniesienia, w którym naukowcy porównują systemy prawne w różnych krajach wspólnoty.

„Odległym i obecnie trudno osiągalnym celem harmonizacji prawa prywatnego w UE jest powstanie jednego wspólnego europejskiego kodeksu cywilnego. Oznaczałoby to, że obywatele UE podlegaliby takiemu samemu wspólnemu prawu cywilnemu bez względu na miejsce swojego zamieszkania. Milowym krokiem w tym kierunku jest akademicki wspólny system odniesienia, który dobrze wykorzystany może spełnić wiele ważnych funkcji i stać się między innymi wzorcem dla reform kodyfikacji narodowych” – tłumaczy PAP prof. dr Arkadiusz Wudarski, który prowadzi badania z zakresu europejskiej komparatystyki prawa.

W zakresie badań naukowych profesor Wudarski współpracuje z profesorem Christianem von Barem, inicjatorem i jednym z głównych autorów wspólnego systemu odniesienia, będącego modelową akademicką kodyfikacją europejskiego prawa majątkowego. Jak zaznacza, europejski kodeks cywilny to swoiste marzenie naukowców, ale jednocześnie bardzo kontrowersyjne przedsięwzięcie. Nie ma bowiem w Europie konsensusu w sprawie odejścia od kodeksów narodowych.

„Prawo cywilne to materia żywotnie dotykająca każdego z nas – to prawo rodzinne, prawo umów, spadkowe, rzeczowe. Mamy z nim do czynienia na co dzień. Problemy, jakie pojawiają się w Polsce, Niemczech czy w Hiszpanii są takie same, jednak stosowane rozwiązania się różnią. Tymczasem prawo ma służyć społeczeństwu i ułatwiać życie, a rolą prawników jest jego jak najlepsze dostosowanie do zmieniającej się rzeczywistości. Dążenie do harmonizacji prawa ma zatem ułatwić nam funkcjonowanie w integrującej się Europie" – mówi profesor Wudarski.

W poszukiwaniu wspólnego systemu odniesienia

Uczeni podejmują próby zbliżenia narodowych porządków prawnych. Zdaniem prof. Wudarskiego, przełomowym osiągnięciem w tym zakresie jest akademicki projekt „Wspólnego Systemu Odniesienia” (Draft Comon Frame of Reference) przygotowany pod kierunkiem prof. von Bara. Jest to modelowy zbiór przepisów prawa majątkowego w Europie. Wspólny System Odniesienia ma wymiar naukowy, praktyczny i wzorcowy dla krajów członkowskich i stanowi zwieńczenie ponad 20 lat pracy wielu uczonych z całej Europy. Choć jego funkcja i znaczenie praktyczne jest ciągle sprawą otwartą, to już teraz korzysta się z niego na przykład przy reformie kodyfikacji krajowych.

"Idea europejskiego kodeksu cywilnego na dobre zagościła w umysłach prawników – naukowców, stała się motorem napędowym wielu cennych projektów, niezliczonej już ilości publikacji naukowych i od kilku lat jest przewodnim tematem dyskursu naukowego na całym świecie. Trudno przecenić ponadczasową wartość naukową tej inicjatywy" – przekonuje rozmówca PAP.

Pasją naukową profesora jest komparatystyka prawa prywatnego, a więc porównywanie i analiza instytucji prawnych oraz rozwiązywanie związanych z nimi problemów przez pryzmat ich funkcjonowania w innych systemach prawnych.

„Czerpanie z doświadczeń innych krajów znacząco podnosi jakość badań oraz wzbogaca dyskurs naukowy pozwalając przenieść go na nową, ponadnarodową płaszczyznę. Wykorzystanie wyników badań uzyskanych dzięki komparatystycznej analizie prawa ułatwia wypracowanie wspólnych rozwiązań dla Europy, a na płaszczyźnie krajowej pozwala często unikać +wyważania otwartych drzwi+. Przyspiesza to proces tworzenia prawa i znacznie poprawia jego jakość” - wyjaśnia prof. Wudarski.

Zauważa, że wyniki badań z zakresu fizyki czy chemii przed ich powszechnym wykorzystaniem są poddawane wielokrotnym testom laboratoryjnym, natomiast wyniki pracy prawników, kiedy stają się obowiązującym prawem, odczuwa całe społeczeństwo.

„Jest to więc ogromna odpowiedzialność. Tym bardziej warto skorzystać z doświadczeń innych krajów, aby ustrzec społeczeństwo przed wadliwymi rozwiązaniami prawnymi. W tym kontekście komparatystyka prawa ma szczególnie duże znaczenie praktyczne. Pamiętać przy tym zawsze należy o specyfice i odmiennościach każdego systemu prawa. Uzasadnia to bardzo ostrożne podejście do przejmowania obcych rozwiązań bez zbadania ich funkcjonowania w szerszym kontekście prawnym i społecznym” – mówi uczony.