Helsińska Fundacja Praw Człowieka przedstawiła ETPC opinię przyjaciela sądu w postępowaniu w sprawie Orłowski przeciwko Polsce (skarga nr 5547/15). Sprawa dotyczy sytuacji, gdy dochodzi do zwrotu pozwu, ponieważ nie zawiera on adresu pozwanego. Europejski Trybunał Praw Człowieka zbada, czy taka sytuacja nie narusza prawa do sądu wynikającego z art. 6 ust. 1 EKPC.

W pracę nad opinią przyjaciela sądu zaangażowana była pro bono Kancelaria Wardyński i Wspólnicy.

W opinii omówione zostały praktyczne problemy z uzyskaniem przez powodów dostępu do informacji o adresie osoby fizycznej. Jednym z możliwych sposobów uzyskania takiej informacji jest zwrócenie się z odpowiednim wnioskiem do Centrum Personalizacji Dokumentów MSWiA. To proste z pozoru rozwiązanie wiąże się jednak z szeregiem potencjalnych problemów.

Przykładowo, nie do końca jasne są kryteria oceny przez organ administracji, czy osoba wnioskująca o dostęp do informacji adresowych posiada w tym interes prawny. Centrum nie wyszuka również informacji, jeżeli wnioskodawca nie poda wystarczającej ilości danych umożliwiających identyfikację strony pozwanej. Doprecyzowanie takich informacji może często być niemożliwe lub bardzo utrudnione. „W zdecydowanej większości przypadków pozwany nosi takie samo imię i nazwisko jak co najmniej kilka innych osób w Polsce. Wbrew pozorom problem ten nie dotyczy tylko osób o najpopularniejszych nazwiskach, jak Nowak czy Kowalski/Kowalska. W takiej sytuacji Centrum nie udzieli informacji na temat adresu pozwanego, jeżeli nie otrzyma dodatkowych, indywidualizujących go danych. W przypadku nieposiadania przez powoda tego rodzaju informacji zainicjowanie postępowania sądowego może okazać się znacznie utrudnione.” – stwierdza adw. Łukasz Lasek z Kancelarii Wardyński i Wspólnicy.

Odmowa udzielenia informacji adresowej następuje w formie decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Decyzja ta ostatecznie podlega kontroli sądowo-administracyjnej, jednak może ona trwać bardzo długo. W tym czasie roszczenie cywilne może ulec przedawnieniu.

HFPC w opinii opisała również wybrane praktyki z innych państw regulujące obowiązek podania adresu pozwanego w piśmie rozpoczynającym postępowanie cywilne. Wymogu takiego nie przewiduje, np. prawo hiszpańskie – tam powód musi podać sądowi możliwie jak najwięcej informacji o stronie przeciwnej. W Irlandii, jeżeli powód nie jest w stanie podać dokładnego adresu przeciwnej strony, musi udokumentować, jakie środki przedsięwziął w celu jego uzyskania. Bezwzględny wymóg podania adresu nie odnosi się jednak w Irlandii do spraw dotyczących szkód na osobie. Wymóg wskazania adresu przeciwnej strony obecny jest również w procedurze cywilnej w Anglii i Walii. „W tych częściach Zjednoczonego Królestwa dostępne jest jednak dość wygodne rozwiązanie praktyczne. Dane adresowe osób fizycznych dostępne są bowiem co do zasady w tzw. rejestrze wyborczym (ang. electoral register)” – stwierdza Michał Kopczyński, prawnik HFPC.