Przy rozwiązywaniu sporów zbiorowych, funkcjonowaniu związków zawodowych, czy określaniu udziału pracowników w zarządzaniu przedsiębiorstwem, ważne jest dobrze skonstruowane prawo. Rynek pracy to sfera silnie związana z intensywnymi zmianami w gospodarce. Jacek Lewkowicz z Uniwersytetu Warszawskiego bada związki ekonomii i prawa w obszarze rynku pracy w ramach Diamentowego Grantu MNiSW.

Obszar sporów zbiorowych w Polsce obejmuje m.in. kwestię strajków. Mogą dotyczyć one warunków pracy i płacy, ale również świadczeń socjalnych, praw i wolności związkowych. Liczba strajków w Polsce jest niewielka w porównaniu do krajów Europy Zachodniej. Nie zmienia to faktu, że prawo dotyczące strajków powinno być dobre. Problemem może być przykładowo weryfikacja legalności strajku. Z teorii ekonomii instytucjonalnej wynika, że polskie prawo powinno zapewniać konkretne mechanizmy określania legalności strajku jeszcze w trakcie trwania akcji.

"Strajk jest ostatecznym etapem sporu zbiorowego, który poprzedzają rokowania, mediacje i ewentualny arbitraż. Mimo, że strajków w Polsce w ostatnich latach nie ma dużo, na co wskazują dane statystyczne, to warto, żeby regulacje w tym obszarze były możliwie efektywne, bo potencjalne koszty transakcyjne strajku i wprost wynikające ze strajku, mogą być bardzo wysokie" – podkreśla w rozmowie z PAP Jacek Lewkowicz.

Wyniki jego badań będą miały nie tylko walory naukowe - mogą stanowić wytyczne m.in. z perspektywy prawodawcy. Grant realizowany pod opieką naukową prof. Łukasza Hardta obejmuje ekonomiczną analizę prawa pracy, w tym ocenę obowiązujących regulacji i opracowanie modeli efektywnych instytucji. Doktoranta interesuje zbiorowe prawo pracy, spory zbiorowe i to, w jakim zakresie pracownicy biorą udział w zarządzaniu zakładem pracy.

"Pojęcie efektywności regulacji jest wielowymiarowe i dotyczy w dużej mierze odpowiedniej konstrukcji regulacji, tak by mogły one realizować określone cele ekonomiczne i społeczne. Oprócz samej konstrukcji przepisów, ważne jest też ich wdrożenie, spójność z całym systemem prawnym, z tradycją prawną i percepcją społeczeństwa. W ramach badań korzystam z interdyscyplinarnego aparatu badawczego teorii ekonomii i prawa" - mówi Lewkowicz.

Doktorant ocenia, że Diamentowy Grant MNiSW pozwala wcześnie wejść w sferę badań i zachęca do podjęcia kariery naukowej. Można go otrzymać jeszcze przed podjęciem studiów doktoranckich. W przypadku rozmówcy PAP grant w wysokości 200 tys. złotych zapewnił środki m.in. na międzynarodowe konferencje i warsztaty naukowe, wizytę badawczą na University of California w Berkeley, jak i zatrudnienie asystentów badawczych.

Projekt obejmował także przeprowadzenie badania jakościowego w formie indywidualnych wywiadów pogłębionych. Pytano m.in. o to, które podstawowe zasady prawa pracy mają duże znaczenie w praktyce i dlaczego (np. wolność pracy, swoboda nawiązania stosunku pracy, ochrona godności i innych dóbr pracownika, prawo do godziwego wynagrodzenia, wypoczynku), jakie są problemy natury prawnej w związku z zatrudnieniem atypowym, czy też co warto zmienić w regulacjach dotyczących związków zawodowych. Wywiady z przedstawicielami organizacji pracowników, pracodawców, sektora rządowego i prawnikami pomogły w ocenie indywidualnego i zbiorowego prawa pracy.

Karolina Duszczyk