Zgodnie ze stanowiskiem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, ani choroba, ani wiek nie stwarzają immunitetu wobec tymczasowego aresztowania. Jeżeli jednak władze decydują się na pozbawienie wolności, muszą sprostać obowiązkowi zapewnienia dostatecznego poziomu leczenia oraz odpowiednich warunków w areszcie. W skrajnych przypadkach może nawet powstać konieczność uwolnienia osoby aresztowanej.

Helsińska Fundacja Praw Człowieka została zawiadomiona o sprawie tymczasowego aresztowania państwa A.D. i W.R. Pomimo zaawansowanego wieku oraz złego stanu zdrowia, są oni od blisko 9 miesięcy pozbawieni wolności w związku z toczącym się postępowaniem karnym.

Sprawa państwa A.D. i W.R.

Wobec małżonków A.D. i W.R., obojga urodzonych w 1939 r. i w przeszłości wykonujących zawody prawnicze, toczy się postępowanie karne. Na początku lutego 2017 r. decyzją sądu zostali oni tymczasowo aresztowani na okres 3 miesięcy, następnie zaś okres ten był przedłużany. Sąd apelacyjny dwukrotnie nie uwzględnił zażaleń obrońców na decyzje o przedłużeniu stosowania środka zapobiegawczego, w efekcie czego czas ich pozbawienia wolności dobiega 9 miesięcy.

Oboje małżonkowie, poza podeszłym wiekiem (78 lat), cierpią na szereg przewlekłych schorzeń i dolegliwości zdrowotnych. Można wśród nich wymienić poważne problemy ortopedyczne, kardiologiczne oraz neurologiczne, a także powikłania związane z przebytą chorobą nowotworową. Ponadto, warunki panujące w areszcie nie odpowiadają szczególnym potrzebom osób starszych i schorowanych (niedostosowanie łóżek i miejsc siedzących do ich możliwości ruchowych, sztuczne oświetlenie działające źle na wzrok, panujące w związku z remontem jednostki hałas i zapylenie).

Interwencja HFPC

23 października 2017 r. HFPC przedstawiła sądowi, mającemu decydować o dalszym przedłużeniu tymczasowego aresztowania, swoją opinię. Zawarte zostały w niej standardy dotyczące obowiązku zapewnienia osobom pozbawionym wolności odpowiedniej opieki medycznej, mając na uwadze stan zdrowia oraz wiek osadzonych. Fundacja odwołała się w niej do art. 3 EKPC, który zakazuje tortur oraz innych form maltretowania.

W opinii podkreślono w szczególności, że władze – jeśli zdecydują się na pozbawienie wolności osoby chorej – muszą sprostać obowiązkowi zapewnienia dostatecznego poziomu jej leczenia. Europejski Trybunał Praw Człowieka wskazywał bowiem wielokrotnie, iż osoby uwięzione są zdane na Państwo, a władze mają obowiązek je chronić. Jeżeli nie jest to jednak możliwe, a stan zdrowia osadzonego staje się „niepołączalny” z warunkami więziennymi, wówczas pojawia się obowiązek uwolnienia takiej osoby.

Podobne uwagi zostały poczynione w odniesieniu do zaawansowanego wieku osadzonych, który zwykle łączy się ze złym stanem zdrowia. Jak wskazano w opinii, również długotrwałe pozbawienie wolności osoby starszej może rodzić ryzyko naruszenia art. 3 EKPC – zwłaszcza, gdy warunki izolacji nie są dostosowane do szczególnych potrzeb osadzonego. Warunki te nie mogą bowiem powodować dalszego pogarszania się stanu zdrowia więźnia, w szczególności zaś powinny zapewniać możliwość poruszania się po jednostce, dostęp do łóżka oraz toalety.

Europejski Trybunał Praw Człowieka: kiedy pozbawienie wolności osoby starszej jest niedopuszczalne?

Trybunał stwierdził do tej pory dwukrotnie naruszenie art. 3 EKPC w związku z pozbawieniem wolności osoby w podeszłym wieku. Pierwsza ze spraw dotyczyła uwięzienia 84-latka z paraliżem kończyn dolnych, cierpiącego dodatkowo na szereg innych chorób (wyrok z 2 grudnia 2004 r. w sprawie Farbtuhs p. Łotwie). Drugie z orzeczeń natomiast zapadło na tle pozbawienia wolności przez kilka miesięcy 83-letniego mężczyzny i nieuwzględnienia jego wniosku o zmianę sposobu wykonania kary na areszt domowy (wyrok z 11 lutego 2014 r. w sprawie Contrada p. Włochom).

„Zgodnie ze stanowiskiem ETPCz, ani choroba, ani wiek nie stwarzają immunitetu wobec tymczasowego aresztowania”, mówi Piotr Kubaszewski, koordynator Programu Interwencji Prawnej HFPC. „Jeżeli jednak władze decydują się na pozbawienie wolności, muszą sprostać obowiązkowi zapewnienia dostatecznego poziomu leczenia oraz odpowiednich warunków w areszcie. W skrajnych przypadkach może nawet powstać konieczność uwolnienia osoby aresztowanej”, dodaje Kubaszewski.