Sygn. akt II Ca 1403/14

POSTANOWIENIE

Dnia 20 stycznia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Magdalena Bajor-Nadolska

Sędziowie: SSO Teresa Kołbuc

SSO Rafał Adamczyk (spr.)

Protokolant: sekr. sądowy Karolina Chrapkiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 stycznia 2015 r. sprawy

z wniosku (...) S.A. z siedzibą w K.

z udziałem H. Z., (...) S.A. z siedzibą w W., Skarbu Państwa-Starosty (...)

o stwierdzenie zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim

z dnia 30 lipca 2014 r. sygn. akt I Ns 150/11

postanawia: oddalić apelację i zasądzić od (...) S.A. z siedzibą w K. na rzecz H. Z. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

II Ca 1403/14

UZASADNIENIE

Po ostatecznym sprecyzowaniu żądania, wnioskodawca (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w K. (uprzednio: (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w K.) domagał się stwierdzenia, że Skarb Państwa nabył przez zasiedzenie z dniem 1 stycznia 1987 r. nieodpłatną służebność gruntową o treści odpowiadającej treści służebności przesyłu, na nieruchomości - stanowiącej aktualnie własność H. Z. - położonej w miejscowości B. (gmina B., powiat (...), województwo (...)), oznaczonej numerem ewidencyjnym (...), o powierzchni 3,07 ha, dla której to nieruchomości w Sądzie Rejonowym w Ostrowcu Świętokrzyskim urządzona jest księga wieczysta nr (...), polegającą na:

1.  przeprowadzeniu linii elektroenergetycznej 400 kV relacji K.– O.przez obciążoną nieruchomość gruntową, której przebieg zaznaczono na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę M. Z.i przyjętej do Państwowego Zasobu Geodezyjnego i Kartograficznego w (...) Ośrodku (...)w O.w dniu 31 października 2013 r. (nr ew. (...));

2.  zapewnieniu każdoczesnemu właścicielowi linii elektroenergetycznej 400 kV relacji K. – O. prawa dostępu, przechodu i przejazdu przez obciążoną nieruchomość w celu przesyłu energii elektrycznej linią elektroenergetyczną 400 kV relacji K. – O. oraz dokonywania kontroli, przeglądów, konserwacji, modernizacji, usuwania awarii, naprawy i wymiany słupa linii elektroenergetycznej, przewodów linii elektroenergetycznej lub innych niezbędnych elementów linii elektroenergetycznej 400 kV relacji K. – O., przechodzącej przez działkę nr (...) oraz eksploatacji tej linii w pasie technologicznym o szerokości80 m (tj. 2 x 40 m od osi linii po każdej stronie osi) w granicach ewidencyjnych działki, wyznaczonym przez punkty C-D-F-G-H-C, o powierzchni 0,6493 ha na opisanej wyżej mapie, w tym dokonywania wycinki drzew i krzewów rosnących w pasie technologicznym linii, w sposób niezbędny do zapewnienia prawidłowego i niezakłóconego korzystania z linii oraz działania elementów napowietrznej linii elektroenergetycznej 400 kV K. – O., biegnącej nad obciążoną nieruchomością (k. 480 - 487).

(...) Spółka Akcyjna z siedzibą W. przyłączył się do tak zmodyfikowanego wniosku (k. 534).

Uczestnik H. Z. domagał się oddalenia wniosku.

Postanowieniem z dnia 30 lipca 2014 r. Sąd Rejonowy w Ostrowcu Świętokrzyskim oddalił wniosek (punkt 1.); nakazał pobrać od (...) SA z siedzibą w K. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim kwotę 6287,50 zł tytułem nieuiszczonych wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa (punkt 2.); orzekł, że uczestnicy ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie (punkt 3.).

Sąd Rejonowy ustalił, że decyzją z dnia 13 września 1974 r., znak: (...)Urząd Wojewódzki w K. (...) i Ochrony (...)zatwierdził plan realizacyjny linii energetycznej wysokiego napięcia 400 kV K.– O.na terenie województwa (...)oraz ustalił miejsce i warunki realizacji inwestycji. Na podstawie tej decyzji Urząd Gminy B., w oparciu o art. 35 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz. U. z 1974 r., nr 10 poz. 64) zezwolił Zakładowi (...), uwzględniając tym samym jego wniosek, na wejście na tereny prywatne położone na obszarze gminy B.na odcinku w obrębie sołectw W., A., W., B., R.i M., w tym m. in. na działkę nr (...)stanowiącą własność J. Z.– ojca uczestnika H. Z.i przeprowadzenie linii elektroenergetycznej 400 kV K.– O., zobowiązując jednocześnie Zakład (...)do sporządzenia opisu zniszczeń i wyników strat po zakończeniu budowy, który będzie stanowił podstawę do ustalania wysokości odszkodowania za straty powstałe na zajętych nieruchomościach. Osobom upoważnionym przez Zakład przysługiwało prawo dostępu do wymienionych urządzeń w celu wykonania czynności związanych z konserwacją. Linia elektroenergetyczna 400 kV relacji K.– O.została oddana do użytku w 1977 r. Przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakład (...)w S.z dniem 12 lipca 1993 r. uległo podziałowi w celu wniesienia przez Skarb Państwa zorganizowanej części mienia przedsiębiorstwa do Spółki Akcyjnej (...)w W., a następnie nastąpiło przekształcenie tego przedsiębiorstwa w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa pod nazwą Zakład (...) Spółka Akcyjnaw S.. Zgodnie z załącznikiem wykazu składników majątkowych do Zarządzenia nr (...)Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 9 lipca 1993 r., linia 400 kV relacji K.– O.została przekazana (...) S.A.w W.. W dniu 31 maja 1994 r. Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy (...) S.A.w W.podjęło uchwałę o podwyższeniu kapitału akcyjnego spółki. Cała kwota podwyżki została przeznaczona do objęcia przez Ministra Przemysłu i Handlu w imieniu Skarbu Państwa i pokryta aportem przekazanym na podstawie załącznika nr (...)do protokołu i protokołów zdawczo-odbiorczych wymienionych w załączniku nr (...)do protokołu. Pod pozycją (...). załącznika nr(...)protokołu wymieniono zarządzenie nr (...)Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 9 lipca 1993 r. W dniu 7 września 2007 r. (...) S.A.w W.zmieniły nazwę na (...) Spółka Akcyjnaw W.. Następnie w dniu 31 grudnia 2007 r. (...) Spółka Akcyjnaw W.uległa podziałowi przez wydzielenie w trybie art. 529 § 1 pkt 4 k.s.h., wskutek czego w prawa i obowiązki właściciela linii 400 kV relacji K.– O.w drodze sukcesji uniwersalnej wstąpił (...) S.A.z siedzibą w W.. W dniu 27 listopada 2008 r. (...) S.A.z siedzibą w W.zmienił nazwę na (...) S.A.w W.. Spółka ta zmieniła następnie miejsce siedziby z W.na K.oraz nazwę na (...) Spółka Akcyjnaz siedzibą w K.. Właścicielem nieruchomości położonej w miejscowości B., gmina B., składającej się m. in. z działki o numerze ewidencyjnym (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Ostrowcu Świętokrzyskim urządzona jest księga wieczysta (...), jest H. Z.- następca prawny poprzedniego właściciela J. Z.. Działka nr (...)ma powierzchnię 3,07 ha. Na tej nieruchomości znajduje się fragment linii elektroenergetycznej o napięciu 400 kV, relacji K.– O., zbudowanej w ten sposób, iż przy granicy działki nr (...)z działką nr (...)usytuowany jest czteroramienny słup wysokiego napięcia. Szerokość użytkowanego pasa wynosi po 40 m z każdej strony, licząc od osi linii. Jest to pas technologiczny, w obrębie którego nie można sadzić drzew i krzewów przekraczających dozwoloną wysokość. Łączna powierzchnia pasa technologicznego nad nieruchomością wynosi 0,6493 ha. Od dnia włączenia linii elektroenergetycznej do eksploatacji, pracownicy przedsiębiorcy energetycznego sprawowali stałą kontrolę jej działalności, w tym przeciwdziałali zadrzewieniu pasa technologicznego, organizując raz na pięć lat wycinki odrostów oraz dwa razy do roku dokonywali przeglądu linii elektroenergetycznej. Ostatnia wycinka drzew na przedmiotowej nieruchomości w obrębie pasa technologicznego linii została przeprowadzona w 2011 r. W latach 2004 – 2005 wykonano prace remontowe związane z zabezpieczeniem fundamentów słupa na całej długości linii, wymianą oznakowania linii, pomiarem i naprawą słupa, a w 2012 r. wymieniono przewód odgromowy oraz zabezpieczono konstrukcję słupa. Wszystkie prace związane z konserwacją linii wymagały wejścia na działkę nr (...).

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji podniósł, że przed wejściem w życie z dniem 3 sierpnia 2008 r. przepisów art. 305 1 - 305 4 k.c., regulujących służebność przesyłu, było możliwe zasiedzenie służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu, jeśli zostaną spełnione przewidziane prawem warunki, a mianowicie: korzystanie z trwałego i widocznego urządzenia oraz upływ czasu (dwadzieścia lub trzydzieści lat). Fragment linii elektroenergetycznej o napięciu 400 kV relacji K.– O., usytuowany na nieruchomości będącej własnością uczestnika H. Z.stanowi, w ocenie Sądu Rejonowego, trwałe i widoczne urządzenie – o czym świadczy zarówno rozmiar linii energetycznej, jak i sposób zabudowy nieruchomości. Przez przedmiotową nieruchomość nie przebiega wyłącznie linia elektroenergetyczna, lecz usytuowany jest na niej także słup wysokiego napięcia, w ujęciu powszechnym instalacja ta spełnia wymogi zakwalifikowania jej jako trwałego i widocznego urządzenia, a linia elektroenergetyczna od czasu jej wybudowania podlega nieustannej eksploatacji, służąc zaspokajaniu potrzeb energetycznych tego regionu. Zdaniem Sądu pierwszej instancji, uczestnik H. Z.nie udowodnił, aby urządzenia przesyłowe znajdujące się na jego nieruchomości zostały zbudowane w sposób niezgodny z decyzją Urzędu Gminy B.z dnia 26 kwietnia 1975 r., znak (...)oraz by linia elektroenergetyczna została postawiona bez zgody ojca uczestnika - Skarb Państwa dysponował bowiem w tej mierze ostateczną decyzją wywłaszczeniową, zatem zgoda właściciela nie była wymagana. Sąd Rejonowy uznał za wykazane następstwo prawne wnioskodawcy po podmiocie, który zakładał urządzenie na działce nr (...)- przedsiębiorstwie państwowym – Zakładzie (...)w S., działającym w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa. Sąd ten argumentował, że podstawą do wejścia na nieruchomość stanowiącą obecnie własność H. Z., a poprzednio jego ojca, było wybudowanie urządzeń przesyłowych (słupa wysokiego napięcia i linii energetycznej), a następnie ich eksploatacja (przesyłanie energii elektrycznej, naprawa, konserwacja) w oparciu o wiążącą sąd w postępowaniu cywilnym ostateczną decyzję administracyjną, wydaną przez Urząd Gminy B.w oparciu o art. 35 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz. U. z 1974 r., nr 10, poz. 64), zezwalającą Zakładowi (...)w S.na przeprowadzenie linii elektroenergetycznej 400 kV relacji K.- O.m. in. przez działkę nr (...). W ocenie Sądu pierwszej instancji, powołany przepis ustawy z dnia 12 marca 1958 r. oraz analogiczne przepisy później obowiązujących ustaw regulujących tę samą materię, dawały podstawę do ograniczenia własności nieruchomości, mieszczącego się w granicach szeroko rozumianego wywłaszczenia, a skutkiem ostatecznej decyzji administracyjnej wydanej w oparciu o te przepisy było ograniczenie prawa własności nieruchomości przez ustanowienie trwałego obowiązku znoszenia przez właściciela stanu ukształtowanego przez zainstalowanie urządzeń przesyłowych. Decyzja wydana na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (tekst jednolity Dz. U. z 1974 r., nr 10, poz. 64 ze zmianami), art. 70 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (tekst jednolity Dz. U. z 1991 r., nr 30, poz. 127 ze zmianami), art. 124 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity Dz. U. z 2014 r., poz. 518 ze zmianami) była aktem kształtującym treść prawa własności zgodnie z art. 140 k.c. Nie powodowała ona jednak powstania służebności w ścisłym tego słowa znaczeniu, ponieważ skutki ograniczenia prawa własności (art. 147, 149 i 152 k.c.) różnią się od skutków prawnych wywołanych przez ustanowienie służebności, a podobieństwo między nimi wynika z kreowanego przez nie obowiązku znoszenia ( pati) przez właściciela zmian rzeczowych na jego nieruchomości. Z decyzji tej wynikają uprawnienia o charakterze administracyjnym. Mają one trwałe skutki. Oznacza to, że przedsiębiorca wykorzystujący urządzenia przesyłowe, który zainstalował je na cudzej nieruchomości w związku z wydaniem na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (tekst jednolity Dz. U. z 1974 r., nr 10, poz. 64 ze zmianami) decyzji ograniczającej uprawnienia właściciela, może aktualnie, na podstawie art. 124 ust. 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity Dz. U. z 2014 r., poz. 518 ze zmianami), uzyskać orzeczenie zezwalające mu na dostęp do nich. Powołując się na argumentację prawną zawartą w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 2014 r., III CZP 87/13, OSNC 2014/7-8/68 Sąd Rejonowy wskazał, iż wykonywanie uprawnień w zakresie wynikającym z decyzji wydanej na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, stanowiącej tytuł prawny do ich wykonywania, nie prowadzi do nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu. Inny jest charakter władania cudzą nieruchomością w zakresie treści służebności gruntowej (po dniu 3 sierpnia 2008 r. - służebności przesyłu), a inny jest charakter władania nieruchomością przez przedsiębiorcę, w związku z wydaniem w stosunku do jej właściciela decyzji mającej podstawę w art. 35 ust. 1 wymienionej ustawy. Przedsiębiorca korzystający z urządzeń przesyłowych przystępuje do wykonywania uprawnień, jakie dla niego wynikają z ustaw wywłaszczeniowych nie „obok” właściciela, niejako wytyczając sobie zakres władztwa nad cudzą nieruchomością działaniami manifestowanymi na zewnątrz (co jest właściwe dla posiadacza służebności gruntowej), ale w obszarze, w którym właściciel został ograniczony w przysługującym mu prawie w interesie publicznym i na rzecz Państwa. Nie są to więc akty posiadania cudzej nieruchomości, skierowane przeciwko jej właścicielowi, których wykonywanie mogłoby doprowadzić do zasiedzenia służebności gruntowej, w zakres której wchodziłyby uprawnienia do wykonywania przez przedsiębiorcę w stosunku do nieruchomości działań określonych w ustawach wywłaszczeniowych. Tym samym – w ocenie Sądu pierwszej instancji - decyzja wydana przez Urząd Gminy B.w dniu 26 kwietnia 1975 r., znak (...)na podstawie przepisu art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości stanowi tytuł prawny do wykonywania uprawnień w zakresie z niej wynikającym, tak więc nie jest możliwe nabycie przez zasiedzenie służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu, co skutkowało oddaleniem wniosku o stwierdzenie zasiedzenia służebności.

Jako podstawę rozstrzygnięcia o nieuiszczonych kosztach sądowych Sąd Rejonowy podał art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity Dz. U. z 2014 r., poz. 1025 ze zmianami) , a o kosztach postępowania Sąd ten orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Wnioskodawca złożył apelację od powyższego postanowienia. Zaskarżył w całości orzeczenie Sądu Rejonowego, zarzucając:

I nierozpoznanie istoty sprawy, polegające na niezbadaniu, czy na skutek faktycznego korzystania przez przedsiębiorstwo państwowe z działki o numerze (...) w zakresie odpowiadającym treści służebności gruntowej (o treści służebności przesyłu), doszło do nabycia służebności gruntowej przez Skarb Państwa w drodze zasiedzenia;

II naruszenie przepisów postępowania, mające wpływ na rozstrzygnięcie, tj. art. 610 § 1 w związku z art. 677 k.p.c. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 23 października 2011 r.), poprzez uwzględnienie przez Sąd przy badaniu zasadności wniosku o stwierdzenie nabycia służebności gruntowej w drodze zasiedzenia, okoliczności faktycznych i prawnych istniejących po upływie terminu zasiedzenia, podczas gdy dla oceny, czy w niniejszej sprawie doszło do nabycia prawa służebności gruntowej, decydujący jest stan faktyczny oraz prawo materialne obowiązujące w chwili upływu terminu zasiedzenia i na ten moment winno być oceniane spełnienie przesłanek zasiedzenia;

III naruszenie prawa materialnego, tj. art. 352 § 1 k.c. w związku z art. 292 k.c., poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że władztwo nad nieruchomością, której dotyczy wniosek, miało u źródła charakter publicznoprawny i jako takie nie może prowadzić do zasiedzenia w rozumieniu przepisów prawa cywilnego, podczas gdy z okoliczności sprawy i zebranego materiału dowodowego wynika, że w niniejszej sprawie miało miejsce faktyczne korzystanie przez przedsiębiorstwo państwowe z nieruchomości H. Z. w zakresie odpowiadającym treści służebności gruntowej (o treści służebności przesyłu), tj. korzystanie z urządzenia przesyłowego, a wykładnia orzecznicza Sądu Najwyższego wyraźnie przewiduje, iż władanie cudzą nieruchomością przez Skarb Państwa, uzyskane w ramach sprawowania władztwa publicznego może być posiadaniem samoistnym prowadzącym do zasiedzenia i nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, że posiadanie służebności przesyłowej przez przedsiębiorstwo państwowe, będące wynikiem objęcia przez przedsiębiorstwo państwowe cudzej nieruchomości w posiadanie na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz. U. z 1974 r., nr 10, poz. 64, z późn. zm.) nie było posiadaniem w rozumieniu art. 352 § 1 k.c. i nie mogło prowadzić do zasiedzenia;

IV naruszenie prawa materialnego, tj. art. 292 k.c. w związku z art. 172 § 1 k.c., poprzez błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że tytuł prawny wynikający z decyzji wydanej w trybie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz. U. z 1974 r., nr 10, poz. 64, z późn. zm.), stanowi przesłankę negatywną zasiedzenia służebności gruntowej, podczas gdy dotychczasowa wykładnia orzecznicza Sądu Najwyższego wyraźnie przewiduje, że decyzja wydana w trybie art. 35 ust. 1 tej ustawy przesądza jedynie o dobrej wierze posiadacza służebności, a nie wyłącza możliwości nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie;

V naruszenie prawa materialnego, tj. art. 292 k.c. w związku z art. 172 § 1 k.c. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 października 1990 r.), poprzez ich niezastosowanie i niestwierdzenie nabycia służebności gruntowej przez Skarb Państwa w drodze zasiedzenia, mimo że w niniejszej sprawie zostały spełnione wszystkie przesłanki niezbędne do zasiedzenia służebności gruntowej, a tytuł prawny wynikający z decyzji wydanej w trybie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz. U. z 1974 r., nr 10, poz. 64, z późn. zm.) nie wyłącza możliwości nabycia służebności gruntowej w drodze zasiedzenia.

Wskazując na powyższe zarzuty, wnioskodawca domagał się uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, ewentualnie zmiany zaskarżonego postanowienia w całości i uwzględnienia wniosku oraz zasądzenia kosztów postępowania za obie instancje według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację, uczestnik H. Z. wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy na podstawie przeprowadzonych dowodów dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Okręgowy akceptuje i przyjmuje za własne.

Chybiony jest zarzut naruszenia przepisów postępowania - art. 610 § 1 k.p.c. w związku z art. 677 k.p.c. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 23 października 2011 r.), poprzez uwzględnienie przez Sąd przy badaniu zasadności wniosku o stwierdzenie nabycia służebności gruntowej w drodze zasiedzenia, okoliczności faktycznych i prawnych istniejących po upływie terminu zasiedzenia. Wymienione przez skarżącego przepisy regulują procedurę wezwania przez ogłoszenie zainteresowanych w sprawie o zasiedzenie oraz możliwość określenia przez sąd w orzeczeniu innego nabywcy, innej daty nabycia, ewentualnie innego niż wskazane we wniosku - ograniczonego przedmiotowo - zakresu nabycia prawa (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2013 r., V CSK 202/12, LEX nr 1347908). Wnioskodawca nie precyzuje, na czym miałoby polegać naruszenie przez Sąd pierwszej instancji tych przepisów. Trzeba podkreślić, że Sąd Rejonowy szczegółowo omawiał kwestie związane z projektowaniem, budową i użytkowaniem linii energetycznej wysokiego napięcia 400 kV K.– O., począwszy od decyzji Urzędu Wojewódzkiego w K.z dnia 13 września 1974 r., znak (...), zatwierdzającej plan realizacyjny tej linii oraz przedstawiał przekształcenia organizacyjne podmiotów eksploatujących tę linię.

Analiza uzasadnienia apelacji odnoszącego się do naruszenia przepisów postępowania prowadzi do wniosku, iż skarżący w istocie kwestionuje przyjęty przez Sąd pierwszej instancji pogląd, że wykonywanie uprawnień w zakresie wynikającym z decyzji wydanej na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (tekst jednolity Dz. U. z 1974 r., nr 10, poz. 64 ze zmianami), stanowiącej tytuł prawny do ich wykonywania, nie prowadzi do nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu - czyli odnosi się do wykładni i zastosowania przepisów prawa materialnego - art. 352 § 1 k.c. w związku z art. 292 k.c. i art. 172 § 1 k.c. Zarzuty te nie są zasadne. Stanowisko zaprezentowane przez Sąd Rejonowy jest zgodne z aktualnym orzecznictwem, zwłaszcza z zapatrywaniem wyrażonym jednoznacznie w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 2014 r., III CZP 87/13, OSNC 2014/7-8/68.

Korzystanie z cudzych nieruchomości związane z przesyłaniem energii elektrycznej łączy się z ograniczeniem uprawnień właścicieli tych nieruchomości. Tytuł do wkroczenia na cudzą nieruchomość i jednorazowego wykorzystania jej w określonym celu lub wykorzystywania jej w pewnych celach przez dłuższy czas może wynikać nie tylko z ustawy lub z umowy z właścicielem nieruchomości, rodzącej skutki rzeczowe albo tylko obligacyjne, ale też z aktu administracyjnego. Ustawodawca dość często przyznaje organom administracji kompetencje do wydawania aktów administracyjnych, wywołujących bezpośrednie lub pośrednie skutki w sferze prawa cywilnego. Wydanie takiego aktu jest przesłanką, od której zależy możliwość dokonania czynności cywilnoprawnej albo zastępuje tę czynność w tym sensie, że sam akt powoduje powstanie praw i obowiązków wymagających - bez wykorzystania przez organ administracji przyznanej mu kompetencji - złożenia oświadczenia woli przez podmioty stosunku prawnego, w którym akt ma wywoływać skutki. Sąd Rejonowy trafnie wskazał, iż decyzje wydane na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (tekst jednolity Dz. U. z 1974 r., nr 10, poz. 64 ze zmianami), art. 70 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (tekst jednolity Dz. U. z 1991 r., nr 30, poz. 127 ze zmianami) i art. 124 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity Dz. U. z 2014 r., poz. 518 ze zmianami) były aktami kształtującymi treść prawa własności zgodnie z art. 140 k.c., jednak nie powodowały one powstania służebności w ścisłym tego słowa znaczeniu, gdyż skutki ograniczenia prawa własności (art. 147, 149 i 152 k.c.) różnią się od skutków prawnych wywołanych przez ustanowienie służebności, a podobieństwo między nimi wynika z kreowanego przez nie obowiązku znoszenia przez właściciela zmian rzeczowych na jego nieruchomości. Decyzja rodzi uprawnienia o charakterze administracyjnym, publicznoprawnym, czasami nazywane szczególną służebnością ustawową. Prowadzą one do trwałego ograniczenia prawa własności nieruchomości w celu wykonywania na niej uprawnień o treści zbliżonej do tych właściwych dla służebności przesyłu, ponieważ właściciel nieruchomości ma obowiązek znoszenia stanu faktycznego ukształtowanego przebiegiem urządzeń przez strefę, w której było lub mogło być wykonywane jego prawo. Systematyka ustawy z dnia 12 marca 1958 r. oraz zestawienie regulacji z art. 35 ust. 1 z przepisami zamieszczonymi w rozdziale 6. tej ustawy, w tym przede wszystkim z art. 42, usprawiedliwiają wniosek, że decyzje wydawane na podstawie art. 35 ust. 1 miały i mają charakter trwały. Dotyczyły one takich obiektów budowlanych, które - po wzniesieniu na lub nad powierzchnią gruntu, względnie po zamontowaniu ich pod nią - wchodziły w skład określonej struktury technicznej urządzeń wykorzystującego je przedsiębiorstwa i nie mogły być w dowolnym czasie z tej struktury wyłączone lub przesunięte w jej obrębie w inne miejsce. Większość takich urządzeń była instalowana w związku z realizacją inwestycji zwanych dzisiaj „liniowymi”, o których Trybunał Konstytucyjny wypowiedział się w wyroku z dnia 16 października 2012 r., K 4/10 (OTK - A Zb. Urz. 2012, nr 9, poz. 106). Porównanie treści art. 35 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (tekst jednolity Dz. U. z 1974 r., nr 10, poz. 64 ze zmianami), art. 70 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (tekst jednolity Dz. U. z 1991 r., nr 30, poz. 127 ze zmianami) i art. 124 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity Dz. U. z 2014 r., poz. 518 ze zmianami) wskazuje na tożsamość unormowanych nimi instytucji, co prowadzi do konkluzji, iż do stosunku prawnego skonkretyzowanego w decyzji administracyjnej wydanej na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 r., po uchyleniu tego przepisu, mają zastosowanie uregulowania, którymi ustawodawca zastąpił go w systemie prawnym. Oznacza to, że przedsiębiorca wykorzystujący urządzenia przesyłowe, który zainstalował je na cudzej nieruchomości w związku z wydaniem na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. decyzji ograniczającej uprawnienia właściciela, może obecnie, na podstawie art. 124 ust. 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity Dz. U. z 2014 r., poz. 518 ze zmianami), uzyskać decyzję zezwalającą mu na dostęp do nich. Trwałość skutków decyzji wydanej na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. - w postaci ograniczenia prawa własności nieruchomości w konkretny sposób sprawia, iż nie dotyczą one jedynie osoby, która była właścicielem nieruchomości w chwili prowadzenia postępowania administracyjnego zakończonego wydaniem decyzji, lecz każdego kolejnego właściciela. Na uprawnienia w stosunku do wywłaszczonej w ten sposób nieruchomości może się powoływać nie tylko przedsiębiorca wykorzystujący urządzenia przesyłowe, który instalował je w związku z wydaniem decyzji, ale każdy kolejny, który uzyskał tytuł do tych urządzeń i w związku z tym jest odpowiedzialny za ich utrzymanie i eksploatację.

Wypada zauważyć, że nabycie w drodze zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej treści służebności przesyłu jest możliwe tylko wtedy, gdy posiadanie polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia przez odpowiedni czas, zależnie od dobrej lub złej wiary posiadacza (art. 292 k.c.). Urządzenie materialne umożliwiające lub ułatwiające korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie treści służebności, umieszczone na tej nieruchomości lub co najmniej wkraczające w jej sferę, ma mieć trwały, a nie chwilowy charakter i musi ono być widoczne. Ta przesłanka chroni właściciela nieruchomości i nie dopuszcza do przekształcania się przypadków grzecznościowego korzystania z cudzej nieruchomości w stosunki prawnorzeczowe. Urządzenia, o których mowa w art. 292 k.c., powinny spełniać funkcję ostrzegawczą dla właściciela nieruchomości, a jest tak wtedy, gdy zostaną wzniesione przez osobę, która faktycznie korzysta z nieruchomości w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność (por. uzasadnienie wyroków Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 maja 1999 r., SK 9/98, OTK Zb. Urz. 1999, nr 4, poz. 78 i z dnia 28 października 2003 r., P 3/03, OTK-A Zb. Urz. 2003, nr 8, poz. 82).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazywano, iż o stwierdzenie zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu występowali przedsiębiorcy przesyłowi - nie tylko ci, którzy nie potrafili wylegitymować się żadnym tytułem do zajęcia i wykorzystywania cudzej nieruchomości na cele własnej działalności gospodarczej (por. np. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2013 r., V CSK 129/12, LEX nr 1294483; z dnia 16 stycznia 2013 r., II CSK 289/12, LEX nr 1288634; z dnia 19 grudnia 2012 r., II CSK 218/12, LEX nr 1288630; z dnia 14 lutego 2013 r., II CSK 389/12, OSNC-ZD 2014, nr A, poz. 3; z dnia 14 czerwca 2013 r., V CSK 321/12, LEX nr 1381040 i z dnia 24 maja 2013 r., V CSK 287/12, OSNC 2014, nr 2, poz. 20), ale też tacy, którzy korzystali z tych nieruchomości w związku z wydaniem w stosunku do właściciela decyzji administracyjnej mającej podstawę w art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (tekst jednolity Dz. U. z 1974 r., nr 10, poz. 64 ze zmianami), art. 70 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (tekst jednolity Dz. U. z 1991 r., nr 30, poz. 127 ze zmianami) i art. 124 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity Dz. U. z 2014 r., poz. 518 ze zmianami), których zakres władania nieruchomością odpowiada zakresowi władania znajdującego podstawę w przepisach powołanych ustaw. W efekcie, w kilku orzeczeniach Sąd Najwyższy rozważał przesłanki nabycia przez zasiedzenie służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu także przez takiego przedsiębiorcę przesyłowego, który korzystał z cudzego gruntu po wydaniu w stosunku do właściciela decyzji na podstawie wymienionych przepisów ustaw normujących publicznoprawne aspekty gospodarowania nieruchomościami. W postanowieniach z dnia 17 grudnia 2008 r., I CSK 171/08, OSNC 2010, nr 1, poz. 15 i z dnia 21 lutego 2013 r., I CSK 354/12, OSNC-ZD 2014, nr A, poz. 5, Sąd Najwyższy przyjął, że wykonywanie przez przedsiębiorstwo korzystające z urządzeń przesyłowych uprawnień do cudzej nieruchomości, w razie wydania w stosunku do właściciela nieruchomości decyzji mającej podstawę w art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (tekst jednolity Dz. U. z 1974 r., nr 10, poz. 64 ze zmianami), bądź w analogicznych przepisach później obowiązujących ustaw, jest równoznaczne z objęciem nieruchomości we władanie przez przedsiębiorcę jako posiadacza w zakresie treści służebności przesyłu i takie władztwo może być zakwalifikowane jako posiadanie służebności gruntowej albo przesyłowej, prowadzące - wraz z upływem stosownego czasu - do nabycia służebności przez zasiedzenie (art. 292 k.c. w związku z art. 172 § 1 k.c.). Sąd Najwyższy uważał, iż skoro korzystanie z nieruchomości w takim przypadku było legalne, miało źródło w ostatecznej, niepodważonej i wiążącej decyzji administracyjnej oraz w ustawie, to należało je oceniać jako posiadanie służebności w dobrej wierze. Niewątpliwie działania przedsiębiorstwa polegające najpierw na założeniu na cudzej nieruchomości urządzeń przesyłowych, a potem na korzystaniu z tej nieruchomości w celu utrzymania urządzeń i zapewnienia im sprawności technicznej są manifestacją posiadania nieruchomości w określonym zakresie. Zdaniem Sądu Okręgowego, przypisanie tym działaniom cech aktów świadczących o posiadaniu służebności gruntowej lub służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu nie jest jednak możliwe, o czym przekonuje argumentacja zawarta w uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 2014 r., III CZP 87/13, OSNC 2014/7-8/68.

Wykładnia przepisów o zasiedzeniu musi uwzględniać aspekt konstytucyjnie gwarantowanej ochrony własności. Instytucja zasiedzenia jest przykładem odstępstwa od zasady nienaruszalności prawa własności, zatem wszystkie wątpliwości nasuwające się przy interpretowaniu tej instytucji powinny być tłumaczone na rzecz ochrony własności (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 maja 1999 r., SK 9/98; uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2011 r., III CZP 10/11, OSNC 2011/12/129). Sąd Rejonowy słusznie podkreślał, że charakter władania cudzą nieruchomością w zakresie treści służebności gruntowej (po dniu 3 sierpnia 2008 r. - służebności przesyłu) jest odmienny od władania nieruchomością przez przedsiębiorcę w związku z wydaniem w stosunku do właściciela nieruchomości decyzji mających podstawy w art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (tekst jednolity Dz. U. z 1974 r., nr 10, poz. 64 ze zmianami), art. 70 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (tekst jednolity Dz. U. z 1991 r., nr 30, poz. 127 ze zmianami) i art. 124 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity Dz. U. z 2014 r., poz. 518 ze zmianami). Decyzje te wywołują trwałe skutki nie tylko w tym sensie, że nie można ich dowolnie odwrócić, ale też nie „konsumują się” one przez jedno doniosłe dla obrotu prawnego zdarzenie i prowadzą do wywłaszczenia właściciela nieruchomości przez trwałe ograniczenie jego prawa. Przedsiębiorca korzystający z urządzeń przesyłowych przystępuje do wykonywania uprawnień wynikających dla niego z ustaw wywłaszczeniowych nie „obok” właściciela, niejako wytyczając sobie zakres władztwa nad cudzą nieruchomością działaniami manifestowanymi na zewnątrz, co jest właściwe dla posiadacza służebności gruntowej, ale w zakresie, w którym właściciel został ograniczony w przysługującym mu prawie w interesie publicznym i na rzecz państwa. Działania przedsiębiorcy korzystającego z urządzeń przesyłowych, które legalnie postawił na cudzej nieruchomości - w związku z wywłaszczeniem jej właściciela przez ograniczenie przysługującego mu prawa własności - polegające na wstępie na tę nieruchomość i podejmowaniu w stosunku do własnych urządzeń czynności koniecznych dla zapewnienia im sprawności technicznej, jest wykonywaniem uprawnień zagwarantowanych takiemu przedsiębiorcy w ustawie (art. 35 ust. 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. i art. 70 ust. 2 z dnia 29 kwietnia 1985 r.), albo w decyzji, dla której podstawę tworzy art. 124 ust. 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Nie są to akty posiadania cudzej nieruchomości, skierowane przeciwko jej właścicielowi, mogące doprowadzić do zasiedzenia służebności gruntowej, obejmującej uprawnienia do wykonywania w stosunku do nieruchomości takich działań, na które pozwalają przedsiębiorcy ustawy wywłaszczeniowe. Ograniczony w przysługującym mu prawie własności właściciel nieruchomości, na podstawie zewnętrznych cech władztwa nad jego nieruchomością manifestowanego przez przedsiębiorcę korzystającego z urządzeń przesyłowych nie może odróżnić, czy przedsiębiorcy w jego działaniach towarzyszy animus posiadania nieruchomości w zakresie treści służebności gruntowej (służebności przesyłu), czy też przedsiębiorca wkracza na tę nieruchomość jako wykonujący uprawnienia ustawowe. Realizowanie przewidzianych ustawą i decyzją administracyjną uprawnień do utrzymywania urządzeń przesyłowych posadowionych na cudzej nieruchomości jest działaniem podejmowanym w tym zakresie, w którym właściciel nieruchomości został w swoim prawie trwale ograniczony. Instytucja zasiedzenia służebności ma natomiast na celu uporządkowanie długotrwałych stosunków prawnorzeczowych i zmobilizowanie biernego właściciela do zajęcia się przedmiotem swojej własności (por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2011 r., V CSK 502/10, LEX nr 1096048). Właścicielowi nieruchomości, na której urządzenia przesyłowe zostały umieszczone bez tytułu prawnego, można po odpowiednio długim czasie korzystania przez przedsiębiorcę w określony sposób z tej nieruchomości, postawić zarzut, że pozostawał bierny wobec tych aktów, co doprowadziło do obciążenia nieruchomości służebnością gruntową. Takiego zarzutu nie można postawić właścicielowi nieruchomości legalnie zajętej pod urządzenia przesyłowe. Ustawowe upoważnienie przedsiębiorcy korzystającego z takich urządzeń do podejmowania w stosunku do nieruchomości, na której je zainstalował, czynności zmierzających do utrzymania ich w należytym stanie technicznym sprawia, iż właściciel nieruchomości nie mógłby się im skutecznie przeciwstawić, tamując przedsiębiorcy drogę do zasiedzenia służebności cywilnoprawnej na jego nieruchomości. Skoro ustawodawca w związku z uchwaleniem ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 116, poz. 731) nie zdecydował się na wygaszenie uprawnień przedsiębiorców korzystających z urządzeń przesyłowych na cudzych nieruchomościach, w związku z wydaniem decyzji administracyjnych mających podstawę w powoływanych wcześniej ustawach wywłaszczeniowych, to drogą wykładni nie można dokonywać konwersji tych uprawnień w uprawnienia właściwe podmiotom, które uzyskały służebność przesyłu.

Z tych wszystkich przyczyn prawidłowe jest stanowisko Sądu Rejonowego, że decyzja wydana przez Urząd Gminy B.w dniu 26 kwietnia 1975 r., znak (...), na podstawie przepisu art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (tekst jednolity Dz. U. z 1974 r., nr 10, poz. 64 ze zmianami) stanowi dla przedsiębiorcy przesyłowego tytuł prawny do wykonywania uprawnień w zakresie z niej wynikającym, zatem nie jest możliwe nabycie przez wnioskodawcę przez zasiedzenie służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu.

Dlatego też Sąd Okręgowy oddalił apelację jako bezzasadną, na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 3 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c., art. 391 § 1 k.p.c., art. 13 § 2 k.p.c. oraz § 7 pkt 3, § 12 ust. 1 pkt 1 i § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 490), zasądzając od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w K. na rzecz H. Z. kwotę 120 zł, obejmującą wynagrodzenie pełnomocnika uczestnika.