Sygn. akt III Ca 903/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 11 lutego 2014 roku w sprawie z powództwa M. K., G. O. przeciwko A. S. o zapłatę Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi w punkcie 1. zasądził od pozwanej na rzecz powodów jako wspólników spółki cywilnej 668,40 zł z ustawowymi odsetkami od 26 września 2013 roku do dnia zapłaty, w punkcie 2. oddalił powództwo w pozostałej części, a w punkcie 3. zasądził od pozwanej na rzecz powodów jako wspólników spółki cywilnej 156 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w następującym stanie faktycznym: A. S. pożyczyła 22 lutego 2013 roku od M. K. i G. O., wspólników spółki cywilnej 500 zł, przy czym z tej kwoty potrącono 25 zł tytułem opłaty przygotowawczej. A. S. zobowiązała się zwrócić 640 zł do 23 marca 2013 roku. Na tak wyliczoną kwotę miało złożyć się: 475 zł wypłaconej kwoty, 130 zł opłaty za ustanowienie zabezpieczenia, 35 zł opłaty przygotowawczej z oprocentowaniem. Jako zabezpieczenie pożyczki A. S. złożyła weksel in blanco z deklaracją wekslową. Oprocentowanie pożyczki ustalono jako maksymalne. Kwota 475 zł została zaliczona na poczet wcześniejszego zobowiązania A. S. wobec M. K. i G. O., które zostało w ten sposób spłacone.

Apelację od powyższego wyroku wnieśli powodowie, zaskarżając go w części, tj. w zakresie punktów 2. i 4. sentencji wyroku. Rozstrzygnięciu Sądu Rejonowego skarżący zarzucili naruszenie:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez niedokonanie wszechstronnego rozważenia całokształtu materiału dowodowego, w szczególności dowodu z dokumentu w postaci weksla oraz deklaracji wekslowej – podczas gdy ocena wskazanych dowodów winna skutkować uznaniem, że weksel został poprawnie wystawiony i uzupełniony zgodnie z deklaracją wekslową, co w połączeniu z brakiem zakwestionowania przez pozwaną roszczenia powodów opartego na wekslu winno skutkować oparciem wyroku Sądu I instancji na roszczeniu wekslowym, nie zaś na stosunku podstawowym,

- art. 321 § 1 k.p.c. poprzez oparcie wyroku na umowie pożyczki zawartej pomiędzy stronami, podczas gdy powodowie jako podstawę faktyczną żądania wskazali weksel własny wystawiony przez pozwaną, a pozwana nie kwestionowała zasadności roszczenia z weksla, ani zasadności roszczenia ze stosunku podstawowego, które to naruszenie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, jako że skutkowało zasądzeniem na rzecz powodów części kwoty wekslowej,

- art. 100 zd. 1 k.p.c. poprzez jego zastosowanie i art. 98 § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie polegające na stosunkowym rozdzieleniu kosztów procesu, podczas gdy pozwana winna zostać uznana za przegrywającą przedmiotową sprawę w całości oraz winna zostać w całości obciążona kosztami procesu,

- art. 65 k.c. oraz art. 483 § 1 w zw. z art. 58 § 1 k.c. poprzez dokonanie interpretacji postanowień umowy łączącej strony skutkujące przyjęciem, że zastrzeżenie przez strony w umowie pożyczki opłat za wysyłanie korespondencji i inne czynności windykacyjne jest nieważnym zastrzeżeniem kary umownej w związku z nienależytym wykonaniem lub niewykonaniem zobowiązania pieniężnego, podczas gdy opłaty te obejmują zryczałtowaną wysokość kosztów korespondencji wysyłanej przez powodów do pozwanej oraz kosztów windykacyjnych.

W konkluzji skarżący wnieśli o zmianę wyroku poprzez podwyższenie zasądzonej od pozwanej na ich rzecz kwoty 668,40 zł do kwoty 971,56 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26 września 2013 roku do dnia zapłaty oraz rozstrzygnięcie o kosztach postępowania przed Sądem I instancji, w tym o kosztach zastępstwa procesowego w ten sposób, że pozwana zostanie obciążona kosztami w całości. Apelujący wnieśli również o zasądzenie od pozwanej na ich rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna i skutkuje zmianą zaskarżonego orzeczenia.

Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własny ustalony przez Sąd Rejonowy stan faktyczny. Przy czym zaznaczyć trzeba, że wobec faktu, iż niniejsza sprawa rozpoznawana była w postępowaniu uproszczonym, a Sąd Okręgowy nie prowadził postępowania dowodowego, zgodnie z dyspozycją art. 505 13 § 2 k.p.c., uzasadnienie wyroku w niniejszej sprawie obejmować winno jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Rację mają skarżący wskazując, że rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego jest nieprawidłowe, albowiem brak było podstaw do przeniesienia sporu z płaszczyzny prawa wekslowego na płaszczyznę prawa cywilnego (art. 720 k.c.). Wbrew stanowisku Sądu I instancji, treść pozwu nie pozostawia wątpliwości, że podstawą swojego powództwa powodowie uczynili weksel, czemu dali wyraz wprost w treści pozwu wskazując, że „powodowie swoje roszczenie wywodzą z treści weksla będącego zabezpieczeniem umowy pożyczki gotówkowej zawartej z pozwanym, wystawionego na podstawie deklaracji wekslowej”. Takie samo stanowisko powodowie zajęli w piśmie z dnia 28 listopada 2013 r. (k. 21), jednoznacznie podając, że „dochodzą roszczenia na podstawie wypełnionego i dołączonego do pozwu weksla wraz z deklaracją wekslową, nie zaś ze stosunku podstawowego, jakim była zawarta w z pozwaną umowa pożyczki”. Powodowie nie domagali się natomiast uwzględnienia ich roszczenia jako obejmującego zwrot pożyczki (art. 720 § 1 k.c.). W związku z tym w niniejszym postępowaniu oceniana być winna zasadność powództwa opartego na wekslu, nie zaś na stosunku podstawowym, jak nietrafnie uznał Sąd Rejonowy. W powyżej opisanym stanie rzeczy okoliczność, że twierdzenia co do składników sumy, na którą wypełniono weksel, są szczegółowo uargumentowane a do pozwu załączono nie tylko weksel, ale również umowę oraz deklarację wekslową – nie ma decydującego znaczenia. Z pewnością zaś same te elementy, w świetle okoliczności powyżej przytoczonych, w żadnej mierze nie czynią uprawnionym wniosku, że powodowie swoje roszczenie opierają na stosunku podstawowym nie zaś na wekslu. Zobowiązanie wekslowe, wynikające z weksla własnego, niezupełnego, wystawionego i wręczonego remitentowi w związku z zawarciem określonego stosunku prawnego powstaje w zakresie wyznaczonym treścią nadaną mu wskutek jego uzupełnienia, z chwilą wręczenia. Ma ono charakter samodzielny i abstrakcyjny, niezwiązany z podstawą prawną przyjęcia zobowiązania. W dacie wydania jest nieukształtowane, co zakłada upoważnienie do jego ukształtowania przez każdoczesnego posiadacza. Uzupełnienie weksla stanowi warunek realizacji praw wekslowych z weksla wydanego w stanie niezupełnym. Posiadaczowi takiego weksla, będącemu pierwszym wierzycielem, przysługuje, w odniesieniu do wystawcy, zarówno roszczenie ze stosunku podstawowego, jak i z weksla, z tym, że tylko raz może on uzyskać zaspokojenie swej wierzytelności i do niego należy wybór roszczenia. Dochodząc należności wekslowej, wierzyciel wekslowy ma zatem różne możliwości wykazywania zasadności swojego roszczenia wekslowego powiązanego z roszczeniem wynikającym ze stosunku podstawowego. Żaden z obowiązujących przepisów nie ogranicza wierzyciela w tym zakresie, w tym w szczególności nie nakazuje, by powoływał się on wyłącznie na treść weksla. Przeciwnie, poza samym powołaniem się na treść weksla może on także przytaczać fakty i dowody uzasadniające roszczenie wynikające ze stosunku podstawowego (tak m. in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 marca 2007 roku wydanym w sprawie o sygn. akt II CSK 495/06 nie publ. czy też w wyroku z dnia 25 kwietnia 2013 r. wydanym w sprawie o sygn. akt VCSK 233/12 opubl. w bazie orzecznictwa Lex pod nr (...)). Sam fakt przytoczenia takich okoliczności poza odwołaniem do treści weksla nie oznacza jednak, że podstawą swojego powództwa czyni on stosunek podstawowy, a nie weksel. Tym bardziej zaś w sytuacji, gdy jak miało to miejsce w niniejszej sprawie, strona powodowa wyraźnie podkreśla i zaznacza źródło swojego roszczenia.

Z powyższych względów, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok zgodnie z żądaniem apelacji poprzez podwyższenie kwoty zasądzonej na rzecz powodów w punkcie 1. wyroku z kwoty 668,40 zł do kwoty 971,56 zł oraz uchylenie jego punktu 2. Zważyć wszak należy, że powodowie przedstawili w niniejszym postępowaniu weksel odpowiadający wymogom określonym w art. 101 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe (Dz.U. z 1936 r., nr 37, poz. 282 ze zm.) wraz z deklaracją wekslową opiewający na kwotę 971,56 zł. A skoro tak, należało uznać, że pozwana była zobowiązana do zapłaty sumy wekslowej z weksla in blanco, którego była wystawcą. Powództwo wniesione w niniejszej sprawie podlegało zatem uwzględnieniu w całości w oparciu o dyspozycję art. 9 w zw. z art. 103 wskazanej powyżej ustawy Prawo wekslowe.

Zważywszy zaś, że przedmiotem niniejszego postępowania jest roszczenie powodów wynikające ze stosunku wekslowego, a nie stanowiącej podstawę wystawienia weksla umowy pożyczki – zbędnym stało się odniesienie do zawartego w apelacji zarzutu naruszenia art. 65 k.c. oraz art. 483 § 1 w zw. z art. 58 § 1 k.c. motywowanego błędną – zdaniem powodów, oceną postanowień umowy pożyczki. Jak wskazano wyżej umowa ta nie stanowi podstawy rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Zatem interpretacja jej postanowień nie ma znaczenia dla wyniku sporu rozstrzyganego w obecnym postępowaniu.

Uwzględnienie powództwa w całości implikowało konieczność odpowiedniej zmiany rozstrzygnięcia o kosztach postępowania pierwszoinstancyjnego, celem rozliczenia owych kosztów wedle reguły określonej w art. 98 § 1 k.p.c., czyli zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Z tego względu tytułem zwrotu kosztów postępowania pierwszoinstancyjnego zasądzeniu od pozwanej na rzecz powodów podlegała kwota 227 zł, na którą złożyły się: opłata sądowa od pozwu w kwocie 30 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 180 zł, ustalone w oparciu o § 2 ust. 1 i 2, § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz.U. z 2013, poz. 490 ze zm.) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

Mając na względzie wynik postępowania apelacyjnego oraz fakt, że powodowie reprezentowani przez zawodowego pełnomocnika złożyli wniosek o zasądzenie na ich rzecz poniesionych przez nich kosztów postępowania apelacyjnego, o kosztach tych Sąd Okręgowy rozstrzygnął w pkt. 2. wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania. Na koszty poniesione przez powodów w postępowaniu apelacyjnym złożyły się: opłata sądowa od apelacji w kwocie 30 zł oraz wynagrodzenie ich pełnomocnika kwocie 60 zł, ustalone w oparciu o § 2 ust. 1 i 2, § 6 pkt 2 w zw. z § 12 ust. 1 pkt.1 wskazanego powyżej rozporządzenia.