Sygn. akt: III AUa 2516/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 września 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Iwona Szybka

Sędziowie: SSA Jacek Zajączkowski (spr.)

SSO del. Joanna Kasicka

Protokolant: st.sekr.sądowy Patrycja Stasiak

po rozpoznaniu w dniu 10 września 2014 r. w Łodzi

sprawy J. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł.

o emeryturę,

na skutek apelacji wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 18 października 2013 r., sygn. akt: VIII U 1910/13;

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 2516/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 marca 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił J. P. prawa do emerytury na tej podstawie, że na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Organ rentowy nie uznał za pracę w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w (...) Zakładach (...) od 2 lipca 1974 r. do 31 października 1990 r., gdyż w świadectwie pracy w szczególnych warunkach wskazano łączone stanowisko „monter kotłów przemysłowych – spawacz odbioru”, a zatem nie został spełniony warunek pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na danym stanowisku.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony wniósł o jej zmianę i przyznanie prawa do emerytury. Wskazał, że w zakwestionowanym przez ZUS okresie zatrudnienia wykonywał pracę w warunkach szczególnych, to jest montera kotłów przemysłowych i spawacza odbiorowego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 18 października 2013 r. Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił odwołanie J. P..

Wydając zaskarżony wyrok sąd pierwszej instancji za podstawę orzeczenia przyjął następujące ustalenia faktyczne:

Wnioskodawca J. P., urodzony (...), wniosek o emeryturę złożył w dniu 27 lutego 2013 r. Przed organem rentowym wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 r. udokumentował staż ubezpieczeniowy w wymiarze 26 lat, 11 miesięcy i 23 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Organ rentowy jako okres pracy w warunkach szczególnych uwzględnił wnioskodawcy okres pracy w wymiarze 7 lat, 9 miesięcy i 28 dni, to jest okres zatrudnienia w przedsiębiorstwie Usługowo – Produkcyjnym (...) spółce z o.o. w Ł. od 2 listopada 1990 r. do 31 grudnia 1998 r. na stanowisku spawacza z wyłączeniem urlopu bezpłatnego w okresie od 14 do 15 grudnia 1998 r. oraz okresów niewykonywania pracy, za które wnioskodawca otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby.

Od 2 lipca 1974 r. do 30 listopada 1991 r. wnioskodawca był zatrudniony w (...) Zakładach (...) w Ł. w pełnym wymiarze czasu pracy. W trakcie wymienionego zatrudnienia wnioskodawca korzystał z urlopu bezpłatnego w okresach od 24 lipca 1989 r. do 31 grudnia 1989 r. oraz od 1 listopada 1990 r. do 30 listopada 1991 r.

W okresie od 24 lipca 1989 r. do 31 grudnia 1989 r. wnioskodawca był zatrudniony na budowie eksportowej przez Przedsiębiorstwo (...) w K. na stanowisku instalatora wod – kan w Czechosłowacji.

Zgodnie ze świadectwem pracy sporządzonym w dniu 29 listopada 1991 r. przez (...) Zakłady (...) w okresie pracy w tych Zakładach wnioskodawca zajmował stanowiska: montera kotłów przemysłowych, brygadzisty spawacza odbiorowego. W świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych wystawionym w dniu 5 maja 1999 r. przez Dyrektora Ministerstwa Gospodarki w W. zaświadczono, że w okresie zatrudnienia od 2 lipca 1974 r. do 31 października 1990 r. wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym i gazowym na stanowisku „montera kotłów przemysłowych – spawacza odbioru” wymienionym w A dziale XIV poz. 10 i w dziale XIV poz. 12 pkt. 8 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r.

Podejmując zatrudnienie w (...) Zakładach (...) wnioskodawca nie miał wyuczonego zawodu. Posiadał wykształcenie podstawowe. Wcześniej rozpoczętej nauki w (...) Szkole (...) w zawodzie frezera nie ukończył. Podstawowy kurs spawania gazowego wnioskodawca przeszedł w dniach od 4 grudnia 1975 r. do 27 kwietnia 1976 r. W książce spawacza odnotowano, że w okresie tym wnioskodawca odbywał zajęcia praktyczne. Pierwszą prace spawalniczą przy spawaniu gazowym rurociągów instalacji ciepłowniczej i technologicznej odnotowano w okresie od 29 kwietnia 1976 r. do 31 października 1978 r. W dniach od 1 marca 1977 r. do 2 lipca 1977 r. wnioskodawca przeszedł podstawowy kurs spawania elektrycznego. W okresie od 2 listopada 1978 r. do 30 grudnia 1978 r. wnioskodawca kończył kurs spawania gazowego rur kotłowych.

Zgodnie z kartami wynagrodzeń za lata 1980 – 1990 wnioskodawca był zaszeregowany na stanowiska: od 2 sierpnia 1974 r. – spawacza odbiorowego; od 1 marca 1982 r. – brygadzisty spawacza odbiorowego; od 2 maja 1985 r. – spawacza; od 1 grudnia 1989 r. – spawacza brygadzisty.

Zgodnie z kartami wynagrodzeń za lata 1980 – 1990 wnioskodawca dodatek za szkodliwość (uciążliwość) otrzymywał w następujących miesiącach: w roku 1980 - od stycznia do września i od listopada do grudnia; w roku 1981 - od stycznia do kwietnia, sierpień, wrzesień i listopad; w roku 1982 - styczeń i od lipca do grudnia; w roku 1983 - styczeń, od marca do września; w roku 1984 - czerwiec i lipiec; w roku 1986 - styczeń, od maja do września, listopad i grudzień; w roku 1987 - od stycznia do października, grudzień; w roku 1988 - od stycznia do czerwca, wrzesień, listopad; w roku 1989 - od marca do lipca.

W opinii z dnia 17 lipca 1989 r. wydanej na prośbę pracownika pracodawca zapisał, że wnioskodawca jest zatrudniony w Grupie (...) Kotłowych na stanowisku spawacza – brygadzisty. W opinii z dnia 14 lipca 1989 r. wydanej na prośbę pracownika pracodawca zapisał, że wnioskodawca jest zatrudniony jako monter kotłów i spawacz.

(...) Zakłady (...) zajmowały się remontem kotłów grzewczych i ich serwisem. Pracę w (...) Zakładach (...) wnioskodawca rozpoczął na stanowisku montera kotłów przemysłowych, a właściwie pomocnika montera, gdyż zawodu montera wtedy nie posiadał. Wnioskodawca w okresie tym pracował przy remoncie kotłów. Były to duże parowe kotły. Wejście do nich następowało po rusztowaniach. Na rusztowaniach wnioskodawca spędzał około 50 % czasu swojej pracy. Praca wnioskodawcy polegała na wyciąganiu rur z kotła za pomocą lin. Wcześniej rury te z kotła metodą spawania wycinali spawacze. Do wnioskodawcy następnie należało przycięcie rury na wymiar piłką, oszlifowanie rury pilnikiem, oczyszczenie pilnikiem gniazd, do których wchodziły rury. Potem rurę wnioskodawca wstawiał z powrotem do kotła a spawacze je spawali.

Po ukończeniu kursu spawacza w 1976 r. wnioskodawca wykonywał prace spawacza. Po ukończeniu w 1978 r. kurs spawania ciśnieniowego rur kotłowych wnioskodawca wykonywał pracę spawacza kotłów. Od 1978 r. wnioskodawca podlegał pod dozór techniczny. W latach 1976-1978, to jest przed ukończeniem kursu w 1978, wnioskodawca wykonywał prace spawalnicze nie podlegające pod dozór techniczny. W latach 1978 – 2001 wnioskodawca posiadał uprawnienia spawalnicze UDT i był uprawniony do wykonywania prac spawalniczych przy urządzeniach podlegających pod dozór techniczny.

Jako spawacz wnioskodawca spawał gazowo rury w kotle. Wnioskodawca jeździł do awarii w różnych zakładach, na przykład do M., P., O., Ł.. Jeżeli była tak potrzeba do dojeżdżał do tych zakładów codziennie, gdy nie było takiej potrzeby pracował na miejscu w Ł. w zakładach im. Obrońców P., w zakładach im. M.. Do tych zakładów wnioskodawca musiał także dojechać. Gdy praca była na miejscu w Ł. dojeżdżał tramwajem, a gdy poza Ł. dojeżdżał pociągiem lub autobusem. Wnioskodawca jeździł sam. Dojazdy i powroty nie były wliczone do czasu pracy. Nieraz żeby dojechać na miejsce wstawał o 3.00.

Wnioskodawca pracował 8 godzin dziennie, od poniedziałku do piątku, oraz 6 godzin dziennie w soboty. Pracował także w godzinach nadliczbowych. W okresie grzewczym, gdy awarie były częste, pracował także w niedziele.

W trakcie zatrudnienia w (...) Zakładach (...) wnioskodawca był brygadzistą przez okres około 10 lat. Był brygadzistą pracującym. Jako brygadziście wnioskodawcy podlegali monterzy, spawacze, murarze. Wnioskodawca nadzorował ich pracę, w tym także cykl prac obejmujący prace remontowe poprzedzające prace spawalnicze. Wnioskodawca podległym pracownikom pokazywał jak prace wykonać.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie ubezpieczonego za niezasadne. Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy przywołał przepisy art. 184 ust. 1 i 2 i art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 1 ust. 2, § 2, § 3 i § 4 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Sąd Okręgowy wskazał, że analiza treści wykazu A stanowiącego załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. wskazuje, że do prac wykonywanych w warunkach szczególnych należą wymienione w Dziale XIV (zatytułowanym „Prace różne”) pod poz. 12 „Prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym”. Do prac tego rodzaju należy wymieniona w wykazie A stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marcu 1985 r.w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego (Dz. Urz. MG z dnia 29 czerwca 1985 r., nr 1, poz. 1) w dziale XIV pod poz. 12 pkt. 8 praca na stanowisku „spawacza”. W dziale XIV wykazu A stanowiącego załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. pod poz. 10 jako prace w warunkach szczególnych wymienione także zostały „ Prace murarskie przy naprawie na gorąco pieców przemysłowych, sklepień paleniskowych w parowozach i żeliwiaków”. Jako prace tego rodzaju w wykazie A stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marcu 1985 r. w dziale XIV pod poz. 10 wymienione zostały prace na następujących stanowiskach: pkt. 1) cieśla przy remontach pieców i agregatów hutniczych, pkt. 2) murarz, pkt. 3) murarz kominów przemysłowych, pkt. 4) murarz kotlarz, pkt. 5) murarz pieców i urządzeń przemysłowych. Dodatkowo Sąd Okręgowy zauważył, że samo posiadanie świadectwa pracy potwierdzającego wykonywanie zatrudnienia w warunkach szczególnych nie jest wiążące dla organu rentowego i nie przesądza automatycznie o przyznaniu świadczenia emerytalnego na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach w postępowaniu sądowym traktuje się bowiem jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który może być weryfikowany pod kątem prawdziwości wskazanych w nim faktów. Jednocześnie Sąd Okręgowy powołał się na ugruntowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego stanowisko, iż regulacja § 2 statuująca ograniczenia dowodowe nie ma zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym nawet zeznaniami świadków.

Sąd Okręgowy zaznaczył, że spór dotyczył zatrudnienia wnioskodawcy w (...) Zakładach (...) w Ł. od 2 lipca 1974 r. do 31 października 1990 r., który to okres pracy został potwierdzony w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych wystawionym przez Archiwum Ministerstwa Gospodarki. W odwołaniu i złożonym w toku procesu piśmie z dnia 28 czerwca 2013 r. odwołujący się dowodził, że w objętym sporem okresie zatrudnienia w (...) Zakładach (...) od 2 lipca 1974 r. do 31 października 1990 r. wykonywał zarówno pracę na stanowisku montera kotłów przemysłowych jak i na stanowisku spawacza. Precyzując swoje żądania na rozprawie wnioskodawca uściślił, że w okresie od 2 lipca 1974 r. do czasu ukończenia kursu spawacza wykonywał pracę na stanowisku montera kotłów przemysłowych, natomiast w okresie od nabycia uprawnień spawacza do końca zatrudnienia wykonywał wyłącznie pracę spawacza.

Sąd Okręgowy zauważył, że z uwagi na brak umów o pracę i angaży potwierdzających zajmowane przez ubezpieczonego stanowiska jedynymi dokumentami, które pozwalają na poczynienie takich ustaleń, są karty wynagrodzeń, opinie o pracowniku i świadectwo pracy, a także książeczka spawacza potwierdzająca odbyte kursy spawania. Sąd uznał, że opisany przez wnioskodawcę okres pracy na stanowisku pomocnika montera kotłów przemysłowych wykonywanej w okresie od 2 lipca 1974 r., to jest od daty zatrudnienia, do czasu ukończenia kursu spawacza gazowego, nie może być zaliczony do stażu pracy w warunkach szczególnych z uwagi na to, że wykonywane przez ubezpieczonego prace nie zostały zakwalifikowanego do prac o takim charakterze. Na podstawie zeznań wnioskodawcy Sąd ustalił, że wykonywane przez niego prace polegały na wyciąganiu z kotła za pomocą lin rur wcześniej wyciętych przez spawaczy, przycinanie rur na wymiar piłką, szlifowaniu pilnikiem, czyszczenie pilnikiem gniazd, do których wchodziły rury, a następnie wstawienie tak obrobionych rur z powrotem do kotła, które spawacze w dalszej kolejności spawali. Wnioskodawca w tym okresie żadnych prac spawalniczych, jak sam przyznał, nie wykonywał. W uznaniu Sądu czynności wykonywane przez wnioskodawcę w wymienionym okresie na stanowisku pomocnika montera kotłów przemysłowych swoim rodzajem w żadnym razie nie odpowiadają pracom, o których mowa w dziale XIV poz. 10 wykazu A stanowiącego załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., to jest pracom murarskim przy naprawie na gorąco pieców przemysłowych, sklepień paleniskowych w parowozach i żeliwiaków. Sąd zaznaczył, że ani dostępna dokumentacja pracownicza ani zeznania wnioskodawcy nie pozwalają na uznanie, że wykonywana przez wnioskodawcę praca była pracą na stanowiskach z działu XIV poz. 10 wykazu A stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marcu 1985 r., to jest wyszczególnioną w pkt. 1 pracą cieśli (czyli osoby wykonującej prace związane z obróbką drewna) przy remontach pieców i agregatów hutniczych lub wymienioną w pkt 2-5 pracą murarzy. W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że wykonywanie pracy na stanowisku pomocnika montera kotłów przemysłowych, jako że stanowisko to nie zostało wymienione w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. ani w zarządzeniu resortowym wydanym na podstawie § 1 ust. 2 tego rozporządzenia, nie uprawnia do nabycia uprawnień emerytalnych w niższym wieku. Stwierdzając powyższe Sąd Okręgowy podkreślił, że o uprawnieniach pracownika do emerytury na warunkach przewidzianych w rozporządzeniu z 1983 r. decyduje łączne spełnienie określonych w nim przesłanek. Oznacza to, iż oprócz ustalenia, że wykonywana praca jest zaliczaną do prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, niezbędnie jest wykazanie, że praca taka była wykonywana przez wskazany w rozporządzeniu okres oraz stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Zdaniem Sądu Okręgowego odwołujący się nie wykazał także, że do nabycia uprawnień emerytalnych w niższym wieku uprawnia go praca wykonywana w okresie od daty nabycia uprawnień spawacza gazowego do końca zatrudnienia w (...) Zakładach (...). Sąd Okręgowy dał wiarę wnioskodawcy, że w wymienionym okresie pracy wykonywał prace spawalnicze, gdyż potwierdza to chociażby dokumentacja w postaci książki spawacza czy kart wynagrodzeń, jednocześnie w uznaniu Sądu wnioskodawca nie udowodnił, że praca spawacza była przez niego wykonywana wyłącznie, to jest stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Zarówno opinie sporządzane przez pracodawcę o wnioskodawcy jako pracowniku, jak i świadectwo pracy dowodzą, że poza pracą spawacza wnioskodawca wykonywał także inne prace, to jest prace montera kotłów. Praca na tym stanowisku, jak zostało to wyżej podane, nie jest zaliczana do prac w warunkach szczególnych. O tym, że wnioskodawca poza pracą spawacza wykonywał także inne czynności wskazują również same zeznania wnioskodawcy, który przyznał, że jako brygadzista, którym był przez okres około 10 lat, nadzorował cały cykl pracy, w tym prace obejmujące prace remontowe poprzedzające prace spawalnicze, pokazując podległym pracownikom jak mają swoje prace wykonać. Sąd zaznaczył, że w tej sytuacji nie można przyjąć, że czynności spawalnicze były przez wnioskodawcę wykonywane stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie), skoro poza nimi wykonywał także inne czynności (przygotowawcze), które do czynności związanych ze spawaniem nie należą. Wnioskodawca żadnego świadka, który potwierdziłby charakter wykonywanych przez niego prac nie zgłosił. Same jedynie twierdzenia wnioskodawcy nie poparte żadnymi innymi miarodajnymi dowodami nie mogły stać się podstawą poczynionych ustaleń faktycznych.

Powołując się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2013 sygn. II UK 370/12 Sąd Okręgowy stwierdził, że pracy w szczególnych warunkach nie dowodzi fakt pobierania przez ubezpieczonego dodatku za pracę w szkodliwych warunkach, gdyż otrzymywanie takiego dodatku nie jest równoznaczne z pracą w szczególnych warunkach w rozumieniu rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Analiza szczątkowych akt wynagrodzeń w uznaniu Sądu wskazuje zresztą, że dodatek szkodliwy nie był pobierany przez wnioskodawcę stale, to jest w każdym miesiącu. Pracy w szczególnych warunkach w uznaniu Sądu I instancji nie dowodzi także złożone przez odwołującego się pismo z Urzędu Dozoru Technicznego z dnia 7 października 2013 r., gdyż potwierdza ono jedynie fakt posiadania przez wnioskodawcę w latach 1978 – 2001 uprawnień do wykonywania prac spawalniczych przy urządzeniach podlegających pod dozór techniczny, natomiast nie dowodzi wykonywania pracy spawacza stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Sąd uznał nadto, że zgromadzony materiał dowodowy nie pozwalał na zaliczenie do prac wykonywanych w warunkach szczególnych pracy wykonywanej przez wnioskodawcę na budowie eksportowej od 24 lipca 1989 r. do 31 grudnia 1989 r., gdyż odwołujący nie przedstawił za ten okres żadnego dowodu z dokumentu, z którego wynikałby praca spawacza (podczas gdy świadectwo pracy potwierdza pracę na stanowisku instalatora wod – kan) ani też nie zgłosił na tą okoliczność żadnego świadka.

Powyższy wyrok w całości zaskarżył apelacją ubezpieczony zarzucając:

1)  naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez:

- błędną wykładnię art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 1998 r.,

- błędną wykładnię art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 1998 r.;

- błędną wykładnię art. 118 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 1998 r.

- błędną wykładnię § 4 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze;

- błędną wykładnię § 2 ust 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze;

2)  naruszenie przepisów prawa procesowego, to jest art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozpatrzenia materiału dowodowego oraz stanu faktycznego.

Wskazując na powyższe ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przyznanie prawa do emerytury. W uzasadnieniu apelacji skarżący wskazał, że w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze jakim dysponuje określone zostało stanowisko łączone „monter kotłów przemysłowych - spawacz odbioru". Skarżący potwierdził, że w (...) Zakładach (...) wykonywał pracę zarówno na stanowisku montera kotłów przemysłowych jak i spawacza odbiorowego. Obydwa te stanowiska wymienione zostały w załączniku nr 3 MHiMP z dnia 30 marca 1985 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego, to jest w dziale XIV poz. 10 oraz w dziale XIV poz. 12 pkt. 8. Dodatkowo skarżący wskazał, że spełnia wszystkie pozostałe przesłanki niezbędne do przyznania emerytury wskazane w treści art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 1998 r.

Na rozprawie apelacyjnej J. P. poparł apelację.

Pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie. W ocenie Sądu Odwoławczego - wbrew zgłoszonym zarzutom apelacji - w przedmiotowej sprawie Sąd I instancji prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego oraz dokonał wszechstronnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalając stan faktyczny sprawy.

Spór w rozpatrywanym przypadku dotyczył uprawnień J. P. do emerytury, a istotą tego sporu było ustalenie czy wnioskodawca pracę w szczególnych warunkach wykonywał w okresie zatrudnienia w (...) Zakładach (...) w Ł..

Należy zauważyć, że przewidziane w art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 1440, z późn. zm.) prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym niż powszechnie przyjęty stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 24 ust. 1 ustawy, wedle której zasadniczym wymogiem nabycia prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. jest osiągnięcie powszechnego wieku emerytalnego wynoszącego od 60 do 67 w przypadku kobiet i od 65 lat i 5 miesięcy do 67 lat w przypadku mężczyzn, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób ścisły i gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo.

Zgodnie z treścią art. 184 ustawy, ubezpieczonemu urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948 r., przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy, tj. po ukończeniu 60 lat, jeżeli w dniu wejścia w życia ustawy (na dzień 1 stycznia 1999 r.) osiągnął okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43 z późn. zm.), to jest okres co najmniej 15 lat, oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy, to jest 25 lat. Zasadniczą zatem przesłanką warunkującą nabycie prawa do wcześniejszej emerytury jest udowodnienie co najmniej 15 lat pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, co następuje przede wszystkim przez świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych wystawione przez zakład pracy według określonego wzoru - § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r.

Z uzasadnienia apelacji można wywnioskować, że skarżący przywiązuje wielką wagę do dowodu w postaci świadectwa pracy w warunkach szczególnych, z którego wynika, iż ubezpieczony świadczył pracę w warunkach szczególnych na stanowisku montera kotłów przemysłowych – spawacza odbioru wymienionym w dziale XIV poz. 10 i w dziale XIV poz. 12 pkt. 8 wykazu A stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. Odwołując się do wymienionych przepisów z wykazu A skarżący argumentował, że praca wykonywana przez niego w okresie zatrudnienia w (...) Zakładach (...) w Ł. na stanowisku montera kotłów przemysłowych winna być zakwalifikowana jako praca w warunkach szczególnych, o której mowa w dziale XIV poz. 10, czyli prace murarskie przy naprawie na gorąco pieców przemysłowych sklepień paleniskowych w parowozach i żeliwiaków, a praca na stanowisku spawacza jako praca, o której mowa w dziale XIV poz. 12, czyli prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowo-wodorowym.

Na wstępie stwierdzenia wymaga, że zasadnie Sąd Okręgowy wywiódł, że świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie jest dokumentem urzędowym i w toku postępowania sądowego może ono być weryfikowane tak w zakresie stwierdzenia, że dany okres zawarty w świadectwie nie jest okresem dającym uprawnienie do nabycia emerytury w obniżonym wieku jak i co do tego, że konkretny okres zatrudnienia nie zawarty w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach był okresem, o którym mowa w § 2 przywoływanego powyżej rozporządzenia.

Koniecznym jest także wskazanie, że w pracach wymienionych w dziale XIV poz. 10 wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a także wydanego na jego podstawie wykazu A stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego, nacisk położony został na wykonywanie prac murarskich przy naprawie na gorąco pieców przemysłowych sklepień paleniskowych w parowozach i żeliwiaków, co powoduje, iż jedynie prace, które można zakwalifikować jako murarskie, nadto związane z naprawami pieców „na gorąco”, są pracami w narażeniu na szkodliwe czynniki w stopniu, który może prowadzić do szybszego obniżenia wydolności organizmu.

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego i wyłaniającego się z niego charakteru pracy skarżącego Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu I instancji, że okresów pracy wnioskodawcy w (...) Zakładach (...) w Ł. od 2 lipca 1974 r. do 23 lipca 1989 r. i od 1 stycznia 1990 r. do 31 października 1990 r. (z wyłączaniem okresów urlopów bezpłatnych) nie sposób zakwalifikować do prac wykonywanych w warunkach szczególnych.

Przede wszystkim Sąd I instancji, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego w oparciu o dokumentację pracowniczą i zeznania wnioskodawcy, zasadnie zakwestionował wystawione ubezpieczonemu świadectwo pracy w szczególnych warunkach, które zresztą nie zostało wystawionego przez pracodawcę, lecz Ministerstwo Gospodarki w W. na podstawie dokumentów przesłanych do Archiwum Ministerstwa. Po pierwsze świadectwo potwierdzające wykonywanie przez J. P. w okresie od 2 lipca 1974 r. do 31 października 1990 r. pracy jako „monter kotłów przemysłowych – spawacz odbioru” nie uwzględnienia udzielonego w trakcie wymienionego zatrudnienia urlopu bezpłatnego, w czasie którego w okresie od 24 lipca 1989 r. do 31 grudnia 1989 r. wnioskodawca był zatrudniony na budowie eksportowej w Czechosłowacji na stanowisku instalatora wod – kan. Po drugie, wbrew treści spornego świadectwa, Sąd I instancji ustalił, że w okresie od dnia 2 lipca 1974 r., to jest od daty podjęcia zatrudnienia, do roku 1976, w którym ukończył kurs spawania gazowego, wnioskodawca na stanowisku montera kotłów przemysłowych w rzeczywistości wykonywał prace pomocnicze polegające na wyciąganiu rur z kotła wcześniej wyciętych przez spawaczy, przycinanie rur na wymiar piłką, szlifowaniu ich pilnikiem, czyszczenie pilnikiem gniazd, do których wchodziły rury, wstawieniu tak obrobionych rur z powrotem do kotła. Jeśli zaś chodzi o okres zatrudnienia przypadający po dacie uzyskania uprawnień spawacza Sąd Okręgowy ustalił, że poza pracą spawacza wnioskodawca wykonywał prace remontowe i przygotowawcze poprzedzające czynności spawalnicze. Sąd Okręgowy badał także sprawę pod kątem prac wykonywanych przez wnioskodawcę na budowie eksportowej od 24 lipca 1989 r. do 31 grudnia 1989 r. , rozstrzygając, że okres tej pracy na wskazanym w świadectwie pracy stanowisku instalatora wod – kan nie stanowi pracy w warunkach szczególnych, z uwagi na brak dowodów na wykonywanie wskazanej przez ubezpieczonego pracy spawacza.

Prawidłowość dokonanej przez Sąd Okręgowy charakterystyki czynności pracowniczych wnioskodawcy potwierdził sam skarżący, który przed Sądem Apelacyjnym oświadczył, że prac murarskich jako takich w (...) Zakładach (...) w Ł. nigdy nie wykonywał, natomiast jako monter kotłów wykonywał wszystkie czynności pomocnicze dla spawaczy, to jest wycinanie palnikiem rur, przycinanie rur na miarę, oraz prace ślusarskie, to jest obcinanie piłką elementów na miarę, obrabianie końcówek pilnikiem, wkładanie rury do kotła. Zajmował się nadto transportem tych rur z placu do kotłowni, ustawiał rusztowania w kotłach. Skarżący oświadczył, że wymienione prace wykonywał do czasu uzyskania uprawnień spawalniczych, natomiast po uzyskaniu tychże uprawnień, poza pracami spawalniczymi jako podstawowymi, nadal wykonywał opisane wyżej prace wykonywane na stanowisku montera kotłów. Z twierdzeń jego wynika nadto, że wszystkie kotły, przy których były wykonywane prace remontowe, były wtedy nieczynne.

Ustalenie, że wnioskodawca nie wykonywał prac murarskich przy naprawie na gorąco pieców uniemożliwia zaliczenie objętego sporem okresu jako pracy z działu XIV poz. 10 wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. uprawniającego do nabycia wcześniejszej emerytury. Prawidłowo także Sąd Okręgowy uznał, że zebrany materiał dowodowy nie dostarczył podstaw do przyjęcia, że ubezpieczony zatrudniony w (...) Zakładach (...) w Ł. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał czynności określone w wykazie A, Dziale XIV, poz. 12 stanowiącego załącznik do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. Wnikliwa ocena materiałów źródłowych, pochodzących z okresu zatrudnienia J. P. w spornym okresie, skonfrontowana z jego zeznaniami złożonymi w toku postępowania przez sądem Okręgowym i dodatkowymi wyjaśnieniami wnioskodawcy złożonymi w postępowaniu odwoławczym, nie pozwala na przyjęcie, że stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał on prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym o jakich mowa w Dziale XIV poz. 12. Ustalenie, że w ramach obowiązków pracowniczych polegających na spawaniu skarżący wykonywał również inne pomocnicze prace dla spawaczy i prace ślusarskie związane z naprawą kotłów wyklucza zaliczenie takiej pracy do stażu pracy w warunkach szczególnych, gdyż nie odbywa się ona w pełnym wymiarze czasu pracy.

Z tych motywów podniesione w apelacji zarzuty naruszenia przepisów prawa ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie znajdują uzasadnienia. Dokonując właściwej kwalifikacji wykonywanej przez ubezpieczonego pracy, Sąd Okręgowy prawidłowo uznał, że nie spełnia on wymogu posiadania 15 lat pracy w warunkach szczególnych, nie przysługuje mu wobec tego wcześniejsza emerytura z tego tytułu. Nie ma podstaw do przypisania dowolności w ocenie materiału dowodowego przez Sąd I instancji, która to ocena jest poczyniona w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny, a więc w granicach wyznaczonych przepisem art. 233 § 1 k.p.c., przy prawidłowo dokonanej wykładni przepisów znajdujących zastosowanie w sprawie.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny w Łodzi, działając na podstawie art. 385 k.p.c., orzekł jak w sentencji.

Przewodnicząca: Sędziowie: