Sygn. akt III AUa 477/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 grudnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	SSA Marek Procek (spr.)
Sędziowie	SSA Irena Goik SSA Marek Żurecki
Protokolant	Ewa Bury

po rozpoznaniu w dniu 19 grudnia 2013r. w Katowicach

sprawy z odwołania W. P. (W. P. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonego W. P.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Częstochowie

z dnia 21 grudnia 2012r. sygn. akt IV U 967/12

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Częstochowie) na rzecz adwokata M. P. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) wraz z 23% podatkiem od towarów i usług tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

/-/SSA I.Goik /-/ SSA M.Procek /-/SSA M.Żurecki

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt: III AUa 477/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 13 grudnia 2011 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie oddalił odwołanie ubezpieczonego W. P. od decyzji organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C. z dnia 28 czerwca 2011 r. odmawiającej prawa do, opisanej normą art. 32 w zw. z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm.), emerytury z tytułu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych.

W motywach przedstawionej decyzji – po rozpoznaniu wniosku ubezpieczonego z dnia 3 czerwca 2011 r. - organ rentowy podniósł, że wnioskodawca nie wykazał przesłanki w postaci piętnastoletniego okresu pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy, odwołując się do norm art. 184 w zw. z art. 32 cyt. ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), podniósł, że wnioskodawca nie udowodnił, iż legitymuje się 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych określonym w Wykazie A, stanowiącym załącznik do cyt. rozporządzenia RM z dnia 7 lutego 1983 r.

Jednocześnie w motywach przedstawionego wyroku Sąd Okręgowy podał, że odmówił dopuszczenia do udziału w sprawie pracowników Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C., którym udzielono pełnomocnictwa na podstawie art. 87 § 2 k.p.c.

W apelacji od zaprezentowanego rozstrzygnięcia ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku, twierdząc, że jak wynika ze zgromadzonych dokumentów, w trakcie zatrudnienia w okresach od dnia 12 listopada 1979 r. do dnia 31 sierpnia 1988 r., od dnia 1 września 1988 r. do dnia 31 stycznia 1989 r., od dnia 1 lutego 1989 r. do dnia 30 kwietnia 1992 r. oraz od dnia 2 maja 1993 r. do dnia 31 października 1996 r. był zatrudniony stale i pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, warunkujących prawo do spornego świadczenia.

Wyrokiem z dnia 12 kwietnia 2012 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach uchylił przedstawione orzeczenie oraz zniósł postępowanie w zakresie objętym posiedzeniem wyznaczonym na rozprawę w dniu 13 grudnia 2011 r. i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania wymienionemu Sądowi Okręgowemu, pozostawiając temuż Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Według Sądu drugiej instancji, odwołującego się do dyspozycji norm art. 379 pkt 5 w zw. z art. 386 § 2 k.p.c., zaskarżony wyrok nie mógł się ostać, gdyż skoro pełnomocnik organu rentowego - nie będący pełnomocnikiem wymienionym w art. 87 § 1 k.p.c., lecz pracownikiem ZUS - który był obecny na rozprawie w dniu 13 grudnia 2011 r. i wniósł o dopuszczenie do udziału w sprawie, nie został dopuszczony do reprezentowania Oddziału ZUS w C., to organ rentowy został pozbawiony możliwości obrony swoich praw.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Okręgowy w Częstochowie wyrokiem z dnia 21 grudnia 2012 r. oddalił odwołanie i orzekł o kosztach procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, iż W. P., urodzony w dniu (...), nie jest członkiem OFE i nie pozostaje w stosunku pracy; w dniu 3 czerwca 2011 r. wystąpił z wnioskiem emerytalnym, dysponując wówczas ogólnym stażem emerytalnym przekraczającym 30 lat.

Organ rentowy nie uznał wnioskodawcy żadnego okresu pracy za wykonywany w szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy wskazał, iż w okresie od dnia 12 listopada 1979 r. do dnia 30 kwietnia 1992 r. ubezpieczony był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie (...) w G., przy czym początkowo wykonywał pracę na stanowisku ślusarza (montera) konstrukcji stalowych w (...) C., do dnia 1 stycznia pełniąc jednocześnie obowiązki brygadzisty. Z dniem 1 listopada 1982 r. został przeniesiony do Wydziału Remontowego (...) w G. na stanowisko ślusarza remontowego, zaś od dnia 1 stycznia 1985 r. powierzono mu funkcję brygadzisty. Pracę w kraju wykonywał do dnia 31 sierpnia 1988 r. Od dnia 1 września 1988 r. do dnia 31 stycznia 1989 r. pracował na stanowisku ślusarza na budowie eksportowej w Czechach. Po powrocie z pracy za granicą, pracę w kraju podjął od dnia 14 lutego 1989 r., świadcząc ją na stanowisku montera urządzeń i konstrukcji stalowych na (...). W trakcie opisywanego zatrudnienia przebywał na urlopach bezpłatnych w dniach: 11 lipca 1980 r., 3 sierpnia 1988 r., od 29 sierpnia 1988 r. do 31 sierpnia 1988 r., od 18 grudnia 1989 r. do 19 grudnia 1989 r. oraz od 4 lutego 1991 r. do 6 lutego 1991 r.

Ponadto, Sąd ten ustalił, że w okresie od dnia 1 lutego 1993 r. do dnia 31 stycznia 1996 r. ubezpieczony był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Usługowo-Handlowym (...) Sp. z o.o. w C.. Pracodawca ubezpieczonego zajmował się wykonawstwem konstrukcji stalowych. Odwołujący się został zatrudniony na stanowisku ślusarza. W hali pracowało pięć osób, w tym dwie na wydzielonych stanowiskach spawalniczych. Od dnia 2 maja 1993 r. ubezpieczonemu zostały powierzone obowiązki spawacza. Na tym stanowisku wnioskodawca pracował do końca okresu zatrudnienia, z wyjątkiem okresu od 1 maja 1994 r. do 31 stycznia 1995 r., kiedy ponownie zajmował stanowisko ślusarza. Ubezpieczony wykonywał zarówno prace ślusarskie jak i spawalnicze. Zajmował się również montażem przygotowanych elementów, które najczęściej były montowane na wysokości. W okresie od dnia 1 listopada 1995 r. do dnia 31 stycznia 1996 r. odwołujący się przebywał na urlopie bezpłatnym.

Odwołując się do norm art. 184 w zw. z art. 32 cyt. ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r., Sąd Okręgowy podniósł, że jedną z przesłanek warunkujących nabycie prawa do żądanej emerytury jest dysponowanie piętnastoletnim okresem pracy w warunkach szczególnych.

Według Sądu pierwszej instancji, z opisanego okresu zatrudnienia w (...) w G., do stażu pracy w warunkach szczególnych (przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń oraz pracach budowlano-montażowych i budowlano-remontowych na oddziałach będących w ruchu) można zaliczyć jedynie okresy pracy w kraju: od 12 listopada 1979 r. do 10 lipca 1980 r., od 12 lipca 1980 r. do 2 sierpnia 1988 r., od 4 sierpnia 1988 r. do 28 sierpnia 1988 r., od 14 lutego 1989 r. do 3 lutego 1991 r. oraz od 7 lutego 1991 r. do 30 kwietnia 1992 r., co łącznie daje 11 lat, 11 miesięcy i 26 dni stażu pracy o jakiej mowa w treści działu XIV, poz. 25 wykazu A stanowiącego załącznik do cyt. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r . Brak natomiast możliwości zaliczenia do opisanego stażu pracy w szczególnych warunkach okresów korzystania z urlopów bezpłatnych oraz okresu pracy na eksporcie od dnia 1 września 1988 r. do dnia 31 stycznia 1989 r. Sąd ten wskazał przy tym, iż ubezpieczony nie udowodnił, że w okresie pracy na budowie eksportowej, wykonywał pracę w szczególnych warunkach.

Tak więc, w ocenie tegoż Sądu, nawet zaliczenie ubezpieczonemu do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu od dnia 1 lutego 1993 r. do dnia 31 października 1995 r., jako zatrudnienia przy spawaniu w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Usługowo-Handlowym (...) Sp. z o.o. w C., nie pozwoli ubezpieczonemu na wykazanie piętnastoletniego okresu pracy w warunkach szczególnych. Sąd ten wskazał przy tym, iż do okresu pracy w szczególnych warunkach nie można ubezpieczonemu doliczyć okresu urlopu bezpłatnego od dnia 1 listopada 1995 r. do dnia 31 stycznia 1996 r. oraz okresów zwolnień chorobowych.

Tak więc, wyłączenie tych okresów powoduje – zdaniem Sądu Okręgowego – iż z tytułu zatrudnienia w (...) można by uwzględnić jako staż pracy w szczególnych warunkach maksymalnie 2 lata, 6 miesięcy i 11 dni. Co więcej – jak podaje tenże Sąd – powoduje to również, iż nawet gdyby okres pracy ubezpieczonego w (...) uwzględnić w całości tj. łącznie z okresem eksportu i okresem niewykonywania pracy przypadającym po tym eksporcie (czyli razem 12 lat, 5 miesięcy i 9 dni), to ubezpieczony wykazałby łącznie 14 lat, 11 miesięcy i 20 dni pracy w szczególnych warunkach.

Mając na uwadze przestawione okoliczności, Sąd ten, na mocy art. 477 14 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

W apelacji od powyższego wyroku ubezpieczony, zarzucając Sądowi pierwszej instancji:

1. sprzeczność istotnych ustaleń ze zgromadzonym materiałem dowodowym tj. dokumentami znajdującymi się w aktach emerytalnych ubezpieczonego poprzez przyjecie, iż ubezpieczony nie spełnił przesłanek do przyznania świadczenia emerytalnego, tj. nie posiada wymaganego 15- letniego okresu pracy w warunkach szczególnych;

2. błąd w ustaleniach faktycznych polegających na przyjęciu przez sąd, iż:

- ubezpieczony wykazał 11 lat, 11 miesięcy i 26 dni pracy w (...) w G. gdy ubezpieczony pracował 12 lat i 14 dni,

- ubezpieczony nie wykazał, iż na eksporcie wykonywał prace w warunkach szczególnych, nie zaliczając okresu zatrudnienia od dnia 1 września 1988 r. do dnia 31 stycznia 1989 r. gdy z wyjaśnień ubezpieczonego wynika, iż przez cały okres zatrudnienia w (...) wykonywał on pracę spawacza również na eksporcie, ponadto trudno uznać, iż przez okres zatrudnienia w tej firmie tylko przez okres 5 miesięcy na eksporcie wykonywał prace ślusarza,

wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia i uwzględnienie odwołania, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Przyjmując ustalenia poczynione przez Sąd pierwszej instancji jako własne, uznał, iż apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie wnioskodawca domaga się przyznania prawa do świadczenia emerytalnego opisanego treścią art. 184 o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118). Zatem należy stwierdzić, że bezspornie ubezpieczony:

- osiągnął wiek przewidziany w art. 32 cyt. ustawy,

-

w dniu wejścia w życie ustawy osiągnął okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27;

-

nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego;

spór zaś dotyczył przesłanki w postaci okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn.

Tak więc, należy wskazać, że art. 32 cyt. ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. stanowi, iż ubezpieczonym zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Ust. 4 cyt. przepisu stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Owe przepisy dotychczasowe to powołane przez Sąd Okręgowy rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Trzeba zatem wskazać, że przepis § 4 tegoż rozporządzenia RM stanowi, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące przesłanki:

1) osiągnął wiek 60 lat,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, tj. 25 lat pracy, w tym co najmniej 15 lat pracy wymienionej w Wykazie A.

Wbrew twierdzeniom, na które zdaje się powoływać apelujący, Sąd Okręgowy nie naruszył granic swobodnej oceny dowodów określonej w art. 233 § 1 k.p.c., albowiem ich wiarygodność i moc ocenił według własnego przekonania, na podstawie "wszechstronnego rozważenia zebranego materiału", a zatem, jak podkreśla się w orzecznictwie, z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 1966 r., sygn. II CR 423/66, niepubl.; uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 1999 r., sygn. I PKN 632/98, OSNAPiUS 2000/10/382; uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z 11 lipca 2002 r., sygn. IV CKN 1218/00, niepubl.; uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2002 r., sygn. IV CKN 1256/00, niepubl.). Ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Ustalenia faktyczne dokonane w oparciu o tak ocenione dowody nie mogą wykazywać błędów tak faktycznych, tzn. nie mogą być sprzeczne z treścią dowodów, jak i logicznych (błędności rozumowania i wnioskowania).

Odnosząc powyższe dyrektywy do ustaleń dokonanych przez Sąd pierwszej instancji, w aspekcie wskazywanych przez skarżącego uchybień, nie sposób przyjąć zasadności jego argumentacji, że Sąd Okręgowy uznał dowolnie, wbrew zgromadzonemu w sprawie materiałowi dowodowemu, że odwołujący się w okresach objętych sporem stale wykonywał pracę w szczególnych warunkach.

Wbrew twierdzeniom skarżącego Sąd Okręgowy nie ustalił, iż ubezpieczony wykazał 11 lat, 11 miesięcy i 26 dni pracy w (...) w G., jako pracy w szczególnych warunkach. Przeciwnie Sąd ten, w sposób jednoznaczny wskazał, iż z pełnego okresu zatrudnienia w (...) w G., do stażu pracy w warunkach szczególnych (przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń oraz pracach budowlano-montażowych i budowlano- remontowych na oddziałach będących w ruchu) zaliczył jedynie okresy pracy w kraju: od 12 listopada 1979 r. do 10 lipca 1980 r., od 12 lipca 1980 r. do 2 sierpnia 1988 r., od 4 sierpnia 1988 r. do 28 sierpnia 1988 r., od 14 lutego 1989 r. do 3 lutego 1991 r. oraz od 7 lutego 1991 r. do 30 kwietnia 1992 r., czyli łącznie: 11 lat, 11 miesięcy i 26 dni stażu pracy o jakiej mowa w treści działu XIV, poz. 25 wykazu A stanowiącego załącznik do cyt. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r .

Sąd pierwszej instancji wskazał, że do okresu pracy w szczególnych warunkach nie zaliczył okresów przebywania ubezpieczonego na urlopach bezpłatnych (szczegółowo opisanych w uzasadnieniu i znajdujących potwierdzenie w dokumentach zgromadzonych w aktach osobowych ubezpieczonego z (...)) oraz urlopu bezpłatnego udzielonego w związku ze skierowaniem do pracy za granicą. Powyższe okoliczności wynikają wprost z dokumentów, poddających się jednoznacznej analizie, niewymagającej dowodu z opinii biegłych sądowych.

Należy zatem powtórzyć za Sądem Najwyższym, iż brak wyraźnego wskazania, że okres urlopu bezpłatnego podlega zaliczeniu do okresu zatrudnienia również w zakresie uprawnień w sferze ubezpieczeń społecznych i to uprawnień szczególnych uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie, oznacza więc, że takiego okresu nieświadczenia pracy nie uwzględnia się w szczególnym stażu pracy wymaganym dla nabycia prawa do emerytury w wieku obniżonym. W tej materii w sposób jednoznaczny wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 listopada 2011 r. (I UK 127/11) stwierdzając, jednocześnie, że urlopu bezpłatnego, udzielonego w związku ze skierowaniem do pracy za granicą, nie wlicza się do okresu pracy w warunkach szczególnych wykonywanej u macierzystego pracodawcy, uprawniającego do emerytury w obniżonym wieku na podstawie art. 184 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.

Słusznie również Sąd Okręgowy nie zaliczył do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia ubezpieczonego na budowie eksportowej w Czechach. W kwestionariuszu dotyczącym przebiegu ubezpieczenia wnioskodawca sam wyodrębnił ten okres wskazując: od 1.09.1988 r. do 31.01.1989 r. Bud. eksport. (...) K., brygadzista (k. 9 akt rentowych), dołączając świadectwo pracy z budowy eksportowej, z wpisem, iż w okresie od dnia 1 września 1988 r. do dnia 31 stycznia 1989 r. był zatrudniony na stanowisku ślusarz-brygadzista (k. 33 akt rentowych).

Odnosząc się do zarzutów apelacji, przypomnieć należy, iż obowiązek udowodnienia faktów spoczywa na osobie, która wywodzi z nich skutki prawne (art. 232 k.p.c.), co oznacza, że na odwołującym się ciążył obowiązek przedstawienia dowodów dla udowodnienia spornych okoliczności. Musiały to być jednak środki dowodowe, które pozwolą na wiarygodne ustalenie okoliczności faktycznych. Przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań, które pozwalałyby na ustalenie przebiegu ubezpieczenia, będącego bazą do ustalenia okresu pracy w szczególnych warunkach w sposób dowolny, do czego faktycznie zmierza odwołanie i zarzuty podniesione w apelacji. Jako niepoparte żadnymi dowodami i oderwane od realiów niniejszego sporu ocenić należy twierdzenie skarżącego, iż przez cały okres zatrudnienia w (...) wykonywał on pracę spawacza również na eksporcie.

Jednocześnie należy zauważyć, że za okres zatrudnienia w Spółce (...) wnioskodawca przedstawił świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach od dnia 2 maja 1993 r. do dnia 31 października 1995 r. na stanowisku spawacza (prace wymienione w dziale XIV Wykazu A poz. 12). Tak więc, bez odliczenia okresów niezdolności do pracy w z powodu choroby, wnioskodawca dysponował z okresu zatrudnienia w wymienionej Spółce okresem pracy w szczególnych warunkach wynoszącym: 2 lata i 6 miesięcy.

Tak więc, skarżący dysponuje stażem pracy w szczególnych warunkach wynoszącym: 14 lat, 5 miesięcy i 26 dni.

Trafnie, zatem, Sąd Okręgowy wskazał, że nie było podstaw do przyjęcia, że ubezpieczony wypełnił przesłankę w postaci posiadania wymaganego okresu co najmniej 15 lat pracy wymienionej w Wykazie A cyt. rozporządzenia RM.

Konkludując, Sąd drugiej instancji uznał, że apelacja jest bezzasadna i na mocy art. 385 k.p.c. orzekł o jej oddaleniu.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonemu z urzędu w postępowaniu apelacyjnym orzeczono na podstawie § 13 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 12 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1348 ze zm.).

/-/SSA I.Goik /-/ SSA M.Procek /-/SSA M.Żurecki

Sędzia Przewodniczący Sędzia

ek