Sygn. akt VIII U 1449/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 października 2013 r.

Sąd Okręgowy w Gdańsku

VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Magdalena Graul

Protokolant: Dorota Laszczuk

po rozpoznaniu w dniu 30 października 2013 r. w Gdańsku

sprawy H. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania H. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

z dnia 24 lipca 2013 r. nr (...)

I.  zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje ubezpieczonemu H. R. prawo do emerytury z art. 28 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poczynając od dnia 01 czerwca 2013r.,

II.  stwierdza, iż pozwany zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji,

III.  zasądza od pozwanego na rzecz ubezpieczonego kwotę 60 (sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

/na oryginale właściwy podpis/

Sygnatura akt: VIII U 1449/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24 lipca 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił H. R. prawa do emerytury na podstawie przepisów art.28 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009r. nr 153 poz. 1227 ze zm.) albowiem udowodnił on łącznie 17 lat i 5 dni okresów składkowych i nieskładkowych - zamiast wymaganych 20 lat. Organ rentowy odmówił uznania okresów pracy w gospodarstwie rolnym od 13 stycznia 1964 r. do 17 października 1965 r., 07 maja 1966 r. do 14 października 1966 r. oraz od 16 maja 1967 r. do 23 kwietnia 1968 r. wskazując, iż w oparciu o zgromadzone materiały dowodowe stwierdził, iż ubezpieczony nie pozostawał we wspólnym gospodarstwie rolnym z właścicielem tego gospodarstwa (po ukończeniu szkoły był na utrzymaniu rodziców).

Ubezpieczony odwołał się od powyższej decyzji i wniósł o jej zmianę i przyznanie prawa do emerytury poprzez zaliczenie do okresów ubezpieczenia pracy w gospodarstwie rolnym w spornych okresach na podstawie zeznań świadków. Wskazał, iż po ukończeniu 7 klasy szkoły podstawowej rozpoczął pracę u wujka W. S.. Nie kontynuował dalej nauki ze względu na to, iż musiał sam się utrzymać oraz pomóc ojcu utrzymać rodzinę, która była w trudnej sytuacji materialnej. Podał, iż był jedyną osoba pracująca z wujkiem w gospodarstwie.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, a w uzasadnieniu powołał się na argumentację zawartą w treści zaskarżonej decyzji. Nadto wskazał, iż wnioskodawca w życiorysach pisanych w latach 1965 – 1966, a więc w spornym okresie podał, iż był cały czas przy rodzicach, na ich utrzymaniu, nic nie wspominając o pracy w gospodarstwie rolnym wujka ,nadto nie został zgłoszony do ubezpieczenia społecznego z tytułu pracy w charakterze pracownika oraz nie spełnia przesłanek uzasadniających uznanie, iż jest domownikiem.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony H. R., urodzony (...), w dniu 14 czerwca (...). złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniosek o przyznanie prawa do emerytury.

W toku postępowania przed organem rentowym ubezpieczony udowodnił 17 lat i 5 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Nadto, ubezpieczony ukończył 65 lat.

Z uwagi na powyższe, zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury na podstawie przepisów art.28 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

(Niesporne, ponadto wniosek – k. 1-2 akt ubezpieczeniowych, karta przebiegu zatrudnienia – k. 35 akt ubezpieczeniowych, decyzja z dnia 24.07.2013 r. – k.36 akt ubezpieczeniowych, odwołanie – k.2-5 akt sprawy)

Wujek ubezpieczonego – ojciec chrzestny – W. S. był posiadaczem gruntów rolnych o pow. 9,43 ha położonych w Ł.. Wraz z żoną prowadził gospodarstwo rolne.

Rodzina H. R. mieszkała w tej samej miejscowości, w bliskiej odległości od gospodarstwa rolnego należącego do W. S.. Wnioskodawca był najstarszy z sześciorga rodzeństwa. Ojciec wnioskodawcy pracował w cegielni, natomiast matka przebywała stale w domu. Po ukończeniu 7 klasy szkoły podstawowej, z uwagi na ciężką sytuacje materialną rodziców, ubezpieczony rozpoczął pracę w gospodarstwie rolnym wujka. W czasie, kiedy ubezpieczony rozpoczął prace w gospodarstwie, dzieci W. S. nie mieszkały już w gospodarstwie. Ubezpieczony za swoją pracę otrzymywał płody rolne (ziemniaki, jajka, mięso), ubrania, a także miał zagwarantowane wyżywienie.

W gospodarstwie prowadzona była uprawa zboża, buraków, buraków pastewnych, ziemniaków. Oprócz tego prowadzona była hodowla zwierząt - krów, świń, koni, drobiu. Gospodarstwo nie było zmechanizowane – wszystkie prace wykonywane były ręcznie. Wnioskodawca wykonywał wraz z wujkiem wszystkie prace rolne, pomagał mu przy obrządku zwierząt. Pracował u wujka co najmniej 4 godziny dziennie, często od rana do wieczora, zostając tam na noc. Pracował w gospodarstwie przez cały rok.

W przerwach pomiędzy okresami pracy w gospodarstwie ubezpieczony wykonywał prace palacza. Pomagał wtedy wujkowi w mniejszym zakresie.

(dowód:, zeznania świadków E. B., T. L., A. R., B. K. – protokół z dnia 30 października 2013 r. – zapis na płycie CD – k.28 koperta

zeznania ubezpieczonego – protokół z dnia 30 października 2013 r. – zapis na płycie CD – k.28 koperta

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle poczynionych ustaleń faktycznych odwołanie skarżącego zasługuje na uwzględnienie.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie został bezsprzecznie potwierdzony w przeprowadzonym postępowaniu dowodowym, w szczególności w oparciu o przedłożone dokumenty w aktach ubezpieczeniowych i aktach sądowych. Sąd oparł się przede wszystkim na zeznaniach świadków E. B., T. L., A. R., B. K. oraz samego ubezpieczonego. Dokonując analizy i oceny zeznań bezpośrednio w toku rozprawy Sąd orzekający uznał je za w pełni wiarygodne. Zeznania te są wyczerpujące, wzajemnie się uzupełniają i korelują z dokumentami skarżącego w aktach sprawy.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadza się do rozważenia czy przedstawione dowody są wystarczające dla uznania, czy ubezpieczony legitymuje się 20 letnim stażem ogólnym pracy uprawniającym do tzw. niepełnej emerytury, w szczególności czy w spornym okresie wykonywał pracę w gospodarstwo rolnym wujka w charakterze domownika. Poza sporem pozostawało natomiast, że wnioskodawca spełnia pozostałe kryteria prawa do świadczenia, tj. będąc urodzonym (...) ma wymagany wiek 65 lat i 1 miesiąc ( art. 27 ust.3 pkt 2 ustawy, o której poniżej ) .

Pozwany odmówił uznania okresu pracy w gospodarstwie rolnym od 13 stycznia 1964 r. do 17 października 1965 r., 07 maja 1966 r. do 14 października 1966 r. oraz od 16 maja 1967 r. do 23 kwietnia 1968 r. wskazując, iż ubezpieczony nie pozostawał we wspólnym gospodarstwie domowym z właścicielem tego gospodarstwa (po ukończeniu szkoły był na utrzymaniu rodziców).

Zgodnie z treścią art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009 r. Nr 153 poz. 1227 z późn. zm.) ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki

1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący, co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący, co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 27 a.

W myśl ust. 3 . wiek emerytalny dla mężczyzn urodzonych w okresie:

1)do dnia 31 grudnia 1947 r. wynosi co najmniej 65 lat;

2)od dnia 1 stycznia 1948 r. do dnia 31 marca 1948 r. wynosi co najmniej 65 lat i 1 miesiąc;

3)od dnia 1 kwietnia 1948 r. do dnia 30 czerwca 1948 r. wynosi co najmniej 65 lat i 2 miesiące;

4)od dnia 1 lipca 1948 r. do dnia 30 września 1948 r. wynosi co najmniej 65 lat i 3 miesiące;

5)od dnia 1 października 1948 r. do dnia 31 grudnia 1948 r. wynosi co najmniej 65 lat i 4 miesiące.

Stosownie do treści art. 28 ustawy emerytalnej ubezpieczonym urodzonym przed dniem 01 stycznia 1949, którzy nie osiągnęli okresu składkowego i nieskładkowego „o którym mowa w art. 27 ust.1 pkt 2 przysługuje emerytura jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący, co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet i co najmniej 20 lat dla mężczyzn.

Zgodnie z treścią art. 10 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych:

1. Przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe:

1) okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2) przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia,

jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

W judykaturze utrwalony jest pogląd, zgodnie z którym o uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalno-rentowych okresów pracy w gospodarstwie rolnym przesądza wystąpienie dwóch okoliczności: po pierwsze - wykonywanie czynności rolniczych powinno odbywać się zgodnie z warunkami określonymi w definicji legalnej domownika z art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników i po drugie - czynności te muszą być wykonywane w wymiarze nie niższym niż połowa ustawowego czasu pracy, tj. minimum 4 godziny dziennie. (pogląd wyrażony m.in w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2011 r. II UK 305/10, iż przesłanką zaliczenia do okresów składkowych okresu pracy w gospodarstwie rolnym, o którym stanowi art. 10 ust. 1 pkt 3 tej ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (okres ten jest traktowany jak okres składkowy) jest znaczący dla funkcjonowania tego gospodarstwa wymiar czasu pracy, za który uważa się wymiar co najmniej połowy pełnego wymiaru czasu pracy.(LEX nr 852557) Za domownika uznaje się zaś osobę bliską rolnikowi, która ukończyła 16 lat, pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa albo w bliskim sąsiedztwie oraz stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy. W orzecznictwie kładzie się nacisk na stałość wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym, co nie musi jeszcze oznaczać codziennego wykonywania czynności rolniczych, ale gotowość (dyspozycyjność) do podjęcia pracy rolniczej, jeżeli sytuacja tego wymaga.

W orzecznictwie wskazuje się również, iż mając na względzie okoliczność, iż obowiązek opłacania przez rolnika składek na ubezpieczenia społeczne domowników został wprowadzony dopiero z dniem 1 stycznia 1983 r., należy uznać, iż dopiero od tej daty możliwość zaliczenia pracy domowników w gospodarstwie rolnym, jako okresu uzupełniającego, uzależniona została od opłacania za nich przez rolnika składki na ubezpieczenie społeczne rolników. Wystarczającym warunkiem dla uznania okresu pracy w gospodarstwie rolnym przed dniem 1 stycznia 1983 r. jest wykazanie wykonywania czynności rolniczych zgodnie z warunkami określonymi w definicji legalnej "domownika" z art. 6 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz w wymiarze nie niższym niż połowa ustawowego czasu pracy, tj. minimum 4 godziny dziennie. (pogląd wyrażony m.in. w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 31 maja 2012 r. III AUa 1916/11 POSAG 2013/1/153-166).

Ubezpieczony H. R. wskazywał, iż w spornych okresach od 13 stycznia 1964 r. do 17 października 1965 r., 07 maja 1966 r. do 14 października 1966 r. oraz od 16 maja 1967 r. do 23 kwietnia 1968 r., pracował w gospodarstwie rolnym wujka W. S. położonym w bliskim sąsiedztwie jego miejsca zamieszkania oraz iż praca świadczona w gospodarstwie rolnym wykonywana była w wymiarze co najmniej połowy wymiaru czasu pracy tj. 4 godziny dziennie. Okoliczności te potwierdzają zeznania powołanych świadków E. B., T. L., A. R. i B. K., jak również samego ubezpieczonego. H. R. słuchany na okoliczność świadczonej pracy w gospodarstwie rolnym (...) szczegółowo opisał okoliczności związane z wykonywaną pracą. Z ustaleń poczynionych w trakcie postępowania wynika, że wnioskodawca zamieszkiwał wraz z rodzicami w tej samej miejscowości, w sąsiedztwie, tj w bliskiej odległości od gospodarstwa rolnego (...). Przesłuchani w sprawie świadkowie wskazywali, iż była to początkowo nieznaczna odległość a następnie odległość ok.0.5 km. Jak na warunki wiejskie, związane z rozległością i położeniem gruntów rolnych, takie położenie oznacza bliskie sąsiedztwo. Na powyższym gruncie wnioskodawca – jako członek bliskiej rodziny – wykonywał wraz z wujkiem wszystkie prace rolne, pomagał mu przy obrządku zwierząt. Nie była to praca sezonowa. Ubezpieczony pomagał w gospodarstwie przez cały rok, co najmniej 4 godziny dziennie, często od rana do wieczora, zostając tam na noc. Należy zauważyć, że gospodarstwo (...) miało dość dużą powierzchnię i stanowiło główne źródło utrzymania jego rodziny na którym pracował on i jego żona. Praca ubezpieczonego odgrywała więc istotną rolę w działalności gospodarstwa.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd przyjął, że ubezpieczony H. R. pracował w gospodarstwie rolnym (...) (...), w charakterze domownika, w wymiarze pozwalającym na zaliczenie tej pracy do stażu ubezpieczeniowego, skutkującym przyznaniem prawa do wnioskowanego świadczenia.

W konkluzji z przytoczonych względów i argumentów Sąd Okręgowy, na podstawie przepisu art. 477 14 § 2 k.p.c. i cytowanych wyżej regulacji, w pkt I wyroku zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury z art. 28 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poczynając od dnia 01 czerwca 2013 r. tj.: od miesiąca w którym złożono wniosek.

Działając na podstawie przepisu art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w punkcie II wyroku, Sąd stwierdził, że pozwany organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, bowiem poczynienie wiążących ustaleń, co do pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym wujka W. S. w spornych okresach, mających wpływ na prawo do wnioskowanego świadczenia, nastąpiło na etapie postępowania sądowego (dowód z zeznań świadków).

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł w punkcie III wyroku, na podstawie przepisów art. 108 § 1 k.p.c., art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., § 4 ust. 1, § 11 ust. 2 w zw. z § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.). Sąd uznał kwotę 60 zł za adekwatną do nakładu pracy pełnomocnika oraz wkładu pracy pełnomocnika w przyczynienie się do jej rozstrzygnięcia, mając na uwadze charakter sprawy.

SSO Magdalena Graul