Sygn. akt III U 432/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 maja 2014 r.

Sąd Okręgowy w Przemyślu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym :

Przewodniczący: SSO Lucyna Oleszek

Protokolant: sekr. sądowy Jadwiga Goraś

po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2014 r. w Przemyślu

na rozprawie

sprawy G. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o emeryturę

na skutek odwołania G. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R.

z dnia 28 lutego 2014 r. znak: (...)

I.  z m i e n i a zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje wnioskodawczyni G. P. prawo do emerytury w ustawowej wysokości, począwszy od dnia 17 września 2013 r.,

II.  s t w i e r d z a, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie w ustaleniu prawa do powyższego świadczenia.

Sygn. akt III U 432/14

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 30 maja 2014 r.

Decyzją z dnia 28 lutego 2014 r. znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R., wykonując wyrok Sądu Okręgowego w Przemyślu z dnia 10 stycznia 2014 r., odmówił wnioskodawczyni G. P. prawa do emerytury.

Jako podstawę prawną powołano przepis art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.)

Natomiast w uzasadnieniu wskazano, że wnioskodawczyni nie udowodniła 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach Za udowodnioną uznano pracę w szczególnych warunkach w okresie od 12 września 1974 r. do 21 sierpnia 1979 r. tj., w wymiarze 4 lat, 11 miesięcy i 10 dni. Natomiast nadal nie uznano pracy w szczególnych warunkach od 1 sierpnia 1983 r. do 31 grudnia 1998 r., gdyż wtedy wnioskodawczyni wykonywała typowe prace administracyjno-biurowe, które nie wymagały obecności w szkodliwym środowisku, a jedynie wiązały się z pomocniczym korzystaniem z komputera.

Ponadto stwierdzono, że aktualna w sprawie pozostaje decyzja odmowna z dnia 17 lipca 2013 r. oraz rozstrzygnięcie Sądu, który prawomocnym postanowieniem odrzucił odwołanie wnioskodawczyni.

Wnioskodawczyni G. P. w dniu 14 marca 2014 r. złożyła odwołanie od tej decyzji, wnosząc o jej zmianę i uznanie, że nabyła prawo do emerytury oraz zasądzenie od organu rentowego na jej rzecz kosztów postępowania.

W odwołaniu zarzuciła naruszenie prawa materialnego, a to § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez stwierdzenie, że zaświadczenie o wykonywaniu pracy w warunkach szczególnych wydane przez pracodawcę nie jest dla organu rentowego dokumentem wiążącym, a istniejące w aktach organu zaświadczenie nie jest dowodem na fakt wykonywania przez pracownika pracy w warunkach szczególnych; § 2 ust. 1 oraz § 4 ust. 1 powołanego rozporządzenia poprzez ustalenie, że ubezpieczony nie ma wymaganego okresu zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W uzasadnieniu podała, że o ustalenie prawa do emerytury we wcześniejszym wieku ubiega się od kilku lat. Organ rentowy jednak konsekwentnie odmawia jej uwzględnienia okresu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych. Na poparcie swojego wniosku ponownie odwołała się do zeznań świadków oraz Układu Zbiorowego Pracy z dnia 14 sierpnia 1995 r. obowiązującego w Zakładach (...) w P..

Ponadto wskazała, że w wykazie A, Dział XIV, poz. V powołanego wyżej rozporządzenia jest mowa o „pracy przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych”. (...) takiego monitora wiąże się nierozerwalnie z obsługą komputera, a obsługa komputera wiąże się nierozerwalnie z pracą, jaką przez okres ponad 15 lat świadczyła. Praca na stanowisku samodzielnego starszego referenta ekonomicznego ds. zatrudnienia i płac, samodzielnego ekonomisty ds. zatrudnienia i płac oraz starszego referenta ds. płac charakteryzuje się tym, że wykonywana jest niemal wyłącznie przy użyciu komputera. Przeciwne stanowisko organu jest niezrozumiałe. Praca z komputerem była jej obowiązkiem i nie wywiązywanie się z tego obowiązku naraziłoby ją na odpowiedzialność pracowniczą. Świadczyła ona pracę przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych, dlatego też pracodawca wystawił jej świadectwo pracy w warunkach szczególnych.

Spośród innych pracowników zatrudnionych na podobnym stanowisku tylko ona została pozbawiona prawa do świadczenia emerytalnego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy w pierwszej kolejności wniósł o jego odrzucenie na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.

Wskazano, że kwestia prawa do emerytury wnioskodawczyni w obniżonym wieku emerytalnym ze względu na pracę w warunkach szczególnych była już przedmiotem sporu sądowego. Sąd Okręgowy w Przemyślu wyrokiem z dnia 24 listopada 2009 r. sygn. akt III U 1295/09 oddalił odwołanie wnioskodawczyni od odmownej decyzji organu rentowego, a Sąd Apelacyjny w Rzeszowie oddalił apelację. W związku z nowym wnioskiem z dnia 10 lipca 2013 r. organ rentowy decyzją z dnia 17 lipca 2013 r. ponownie odmówił wnioskodawczyni prawa do emerytury. Odwołanie wnioskodawczyni od tej decyzji Sąd Okręgowy w Przemyślu odrzucił prawomocnym postanowieniem z dnia 30 sierpnia 2013 r. sygn. akt 1123/13.

Mimo to w dniu 17 września 2013 r. wnioskodawczyni złożyła kolejny wniosek emerytalny. Decyzją z dnia 6 listopada 2013 r. odmówiono jednak ponownego wszczęcia postępowania z braku nowych dowodów w trybie art. 114 ust. 1 w zw. z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Organ rentowy przyjął, że nie stanowią nowego dowodu w sprawie okoliczności wskazane w odwołaniu, a zwłaszcza zeznania świadków.

W związku z wyrokiem Sądu Okręgowego w Przemyślu z dnia 10 stycznia 2014 r. sygn. akt III U 1410/13 organ rentowy ponownie rozpoznał sprawę i wydał zaskarżoną obecnie decyzję. Po raz kolejny odmówiono wnioskodawczyni prawa do emerytury z tych samych przyczyn, które stanowiły o wydaniu decyzji z dnia 21 września 2009 r. oraz 17 lipca 2013 r. Przyjęto, że przedłożone nowe dowody w postaci informacji o wprowadzeniu komputerów z monitorami ekranowymi do działu księgowości oraz Zakładowy Układ Zbiorowy Pracy (...) nie wpływają na zmianę charakteru pracy, jaką wnioskodawczyni wykonywała. W ocenie organu rentowego w spornym okresie wnioskodawczyni nie zajmowała stanowiska, polegającego na obsłudze mikroskopów i monitorów ekranowych, lecz stanowisko st. referenta ekonomicznego ds. zatrudnienia i płac oraz samodzielnego ekonomisty ds. zatrudnienia. W sprawie brak podstaw do zakwalifikowania jej zatrudnienia do stanowisk, na których praca wykonywana jest stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych wymienionych w dziale XIV, poz. 5, pkt 5 zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego. To, że ubezpieczona korzystała z komputera osobistego przy wykonywaniu pracy na zajmowanych stanowiskach nie jest zdarzeniem szczególnym lub nadzwyczajnym, zwłaszcza w dobie niemal powszechnej komputeryzacji rozmaitych stanowisk pracy. Ponadto praca z użyciem komputera nie obejmowała jej pełnego wymiaru czasu pracy.

Sąd Okręgowy w Przemyślu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni G. P., urodzona dnia (...), po raz pierwszy w dniu 3 września 2009 r. złożyła wniosek o emeryturę. Do wniosku dołączyła m.in. świadectwo pracy z dnia 25 sierpnia 2009 r. wystawione przez (...) Sp. z o.o. w P. na potwierdzenie, że była zatrudniona w tym zakładzie od dnia 12 września 1974 r. do 19 września 2009 r. w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowiskach: pomocnik dziewiarza, laborant, krawiec-szwacz, st. referent ekonomiczny ds. zatrudnienia i płac, samodzielny ekonomista ds. zatrudnienia i płac, st. referent ds. płac, st. referent w dziale księgowości, st. referent w oddziale powlekarni, st. referent w magazynach. Ponadto przedstawiła Zaświadczenie o wykonywaniu prac w szczególnych warunkach z dnia 25 sierpnia 2009 r. wystawione przez (...) Sp. z o.o. w P., z którego wynika, że w okresie zatrudnienia od 12 września 1974 r. do 21 sierpnia 1979 r. i od 1 marca 1984 r. do 31 grudnia 2008 r. wykonywała ona prace w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach: od 12 września 1974 r. do 31 października 1974 r. – w przemyśle lekkim – prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych na stanowisku pomocnik dziewiarza, od 1 listopada 1974 r. do 21 sierpnia 1979 r. w chemii – prace na instalacjach doświadczalnych w przemyśle chemicznym – stanowiska bezpośredniej obsługi i nadzoru urządzeń i instalacji doświadczalnych w skali wielkolaboratoryjnej, ćwierć i półtechnicznej, w produkcji doświadczalnej oraz w pracach aplikacyjnych i wdrożeniowych w procesach technologicznych przemysłu chemicznego na stanowisku laborant. Ponadto wskazano, że wykonywała ona prace różne – prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia w kartografii, montażu mikroelementów wymagającego posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych: od 1 marca 1984 r. do 31 marca 1985 r. na stanowisku samodzielny st. referent ekonomiczny ds. zatrudnienia i płac, od 1 kwietnia 1985 r. do 15 czerwca 1999 r. na stanowisku samodzielny ekonomista ds. zatrudnienia i płac, od 16 czerwca 1999 r. do 8 lutego 2004 r. na stanowisku st. referent ds. płac, od 9 lutego 2004 r. do 28 lutego 2007 r. na stanowisku st. referent w dziale księgowości, od 1 marca 2007 r. do 30 listopada 2007 r. na stanowisku st. referent w oddziale powlekarni, od 1 grudnia 2007 r. do 31 grudnia 2008 r. na stanowisku st. referent w magazynach.

Organ rentowy po raz pierwszy decyzją z dnia 21 września 2009 r. znak: (...) odmówił wnioskodawczyni prawa do emerytury. Przyjął, że legitymuje się ona ogólnym stażem ubezpieczeniowym w wymiarze 24 lata, 3 miesiące i 21 dni, w tym okresem pracy w szczególnych warunkach jedynie w wymiarze 4 lata, 11 miesięcy i 10 dni.

Sąd Okręgowy w Przemyślu prawomocnym wyrokiem z dnia 24 listopada 2009 r. sygn. akt III U 1295/09 oddalił odwołanie wnioskodawczyni. W ocenie Sądu fakt, że pracodawca wystawił wnioskodawczyni zaświadczenie o wykonywaniu prac w szczególnych warunkach nie przesądza o uwzględnieniu charakteru tego zatrudnienia. Sąd przyjął, że wadliwa praktyka polegająca na wydawaniu świadectw pracy, czy zaświadczeń w warunkach szczególnych dla pracowników umysłowych czy administracyjnych, którzy wykonywali czynności zawodowe posługując się komputerem, nie może mieć wpływu na właściwą ocenę prawną spornej kwestii. Świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach jak i zaświadczenie o wykonywaniu prac w szczególnych warunkach nie są dokumentami urzędowymi w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym, ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Tylko dokumenty wystawione przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast omawiane świadectwo traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej, co podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 maja 2004 r. w sprawie o sygn. III UK 31/04.

Stąd też dokonując w tym postępowaniu samodzielnej oceny Sąd przyjął, że praca wnioskodawczyni w dziale księgowości na stanowiskach: samodzielny st. referent ekonomiczny ds. zatrudnienia i płac oraz samodzielny ekonomista ds. zatrudnienia i płac w zakresie korzystania przez nią z komputera nie stanowiła „pracy szczególnie obciążającej wzrok i wymagającej precyzyjnego widzenia – przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych”. Sąd uznał, że brak podstaw do zakwalifikowania tego zatrudnienia jako prac różnych – prac szczególnie obciążających narząd wzroku i wymagających precyzyjnego widzenia w kartografii, montażu mikroelementów wymagającego posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych - Wykaz A, Dział XIV, poz. 5, pkt 5 Załącznika nr 1 do Zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. oraz Wykaz A, Dział XIV, poz. 5 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

Następnie Sąd Apelacyjny w Rzeszowie wyrokiem z dnia 4 lutego 2010 r. sygn. akt III AUa 11/10 oddalił apelację wnioskodawczyni, podzielając w pełni ustalenia faktyczne oraz ocenę prawną dokonaną przez Sąd Okręgowy. Sąd Apelacyjny podkreślił, że zakres zadań na stanowiskach zajmowanych przez wnioskodawczynię wskazuje, iż nie pracowała ona przez 8 godzin przy monitorze ekranowym, bowiem część jej zadań nie wymagała użycia komputera. Nie kwestionując faktu pracy wnioskodawczyni przy komputerze sądy obu instancji przyjęły, że praca przy użyciu komputera nie obejmowała pełnego wymiaru czasu pracy wnioskodawczyni. To zaś wyklucza możliwość uwzględnienie okresu tego zatrudnienia jako pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze w warunkach szczególnych.

Dowód: 1) akta organu rentowego:

- wniosek o emeryturę z dnia 3.09.2009 r.,

- świadectwo pracy 25.08.2009 r. i zaświadczenie o wykonywaniu prac w szczególnych warunkach z dnia 28.09.2009 r. wystawione przez (...) Sp. z o.o. w P.,

- decyzja odmowna ZUS O/R. z dnia 21.09.2009 r.

2) akta tut Sądu o sygn. III U 1295/09:

- wyrok Sądu Okręgowego w Przemyślu z dnia 24.11.2009 r.

- wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 4.02.2010 r. sygn. akt III AUa 11/10.

W dniu 10 lipca 2013 r. wnioskodawczyni G. P. złożyła nowy wniosek o emeryturę, odwołując się m.in. do poprzednio dołączonej dokumentacji z okresu zatrudnienia w (...) w P., zeznań kolejnych świadków oraz wnosząc o doliczenie do stażu ubezpieczeniowego okresu pracy na gospodarstwie rolnym rodziców.

Decyzją z dnia 17 lipca 2013 r. ZUS O/R. po raz drugi odmówił wnioskodawczyni prawa do emerytury. W uzasadnieniu wskazano, że do pracy w szczególnych warunkach nie uznano okresu pracy w (...) w P. od 1 sierpnia 1983 r. do 31 grudnia 1998 r. (15 lat 4 miesiące i 16 dni), gdyż w tym czasie wnioskodawczyni wykonywała prace administracyjno-biurowe. Ponadto nie uwzględniono jej pracy w gospodarstwie rolnym, gdyż posiada wymagany staż ubezpieczeniowy.

Na skutek odwołania wnioskodawczyni Sąd Okręgowy w Przemyślu postanowieniem z dnia 30 sierpnia 2013 r. sygn. akt III U 1123/13 odrzucił to odwołanie. Sąd zgodnie z art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. przyjął, że w sprawie z uwagi na tożsamość stron oraz przedmiot postępowania, zachodzi stan rzeczy osądzonej. Ponadto Sąd wskazał, że wnioskodawczyni nie przedłożyła nowego dowodu w sprawie, który mógłby stanowić podstawę do ponownej oceny zgłoszonego przez nią żądania ustalenia prawa do emerytury w obniżonym wieku.

Dowód: 1) akta organu rentowego:

- wniosek o emeryturę z dnia 10.07.2013 r.,

- decyzja ZUS O/R. z dnia 17.07.2013 r.,

2) akta tut. Sądu sygn. akt III U 1123/13:

- postanowienie Sądu Okręgowego w Przemyślu z dnia 30.08.2013 r.

Wnioskodawczyni G. P. w dniu 17 września 2013 r. ponowiła wniosek o emeryturę w obniżonym wieku, odwołując się m.in. do zeznań kolejnych, innych świadków niż poprzednio, na potwierdzenie charakteru swojej pracy przy obsłudze komputerów. Pismem z dnia 3 października 2013 r. organ rentowy wskazał, że wnioskodawczyni nie przedstawiła nowych dowodów, ani nie ujawniła okoliczności, które uzasadniałyby ponowne rozpoznanie wniosku o emeryturę.

W dniu 23 października 2013 r. wnioskodawczyni zażądała wydania decyzji w przedmiocie złożonego przez nią wniosku o emeryturę. Decyzją z dnia 6 listopada 2013 r. ZUS O/R., po rozpatrzeniu tego wniosku, odmówił wszczęcia postępowania. Niemniej tut. Sąd rozpoznając odwołanie wnioskodawczyń prawomocnym wyrokiem z dnia 10 stycznia 2014 r. sygn. akt III U 1410/13 zobowiązał organ rentowy do merytorycznego rozpoznania sprawy. Sąd w toku tego postępowania ustalił, że wnioskodawczyni składając wniosek emerytalnym w dniu 17 września 2013 r. odwołała się do zeznań świadków: J. B., E. O. i K. O., którzy pracowali z nią w (...) w P.. Spośród tych osób w poprzednim postępowaniu sądowym (sygn. akt III U 1295/09) zeznania składał jedynie świadek J. B.. Ponadto okazało się, że w dziale księgowości (...) w P. pierwsze komputery z monitorami ekranowymi pojawiły się w styczniu 1985 r. i zostały wprowadzone jako pierwsze do Oddziału księgowości. Sąd ustalił też, że w dniu 14 sierpnia 1995 r. zarejestrowany został Zakładowy Układ Zbiorowy Pracy Zakładów (...) w P.. W zał. nr 2 tego dokumentu zawarto Wykaz stanowisk zaliczonych do prac wykonywanych w szczególnych warunkach. W pkt VIII (ppkt 1) Inne służby wymieniono - obsługę monitorów ekranowych. Dokument ten wnioskodawczyni uzyskała już po zakończeniu poprzednich postępowań sądowych.

W rezultacie Sąd uznał, że ten kolejny wniosek o emeryturę był możliwy i dopuszczalny wobec zaistnienia warunków określonych w art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W przepisie tym postanowiono, że prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedstawione nowe dowody lub ujawnione okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość. Przy czym przedłożenie nowych dowodów obejmuje zarówno przypadki ujawnienia dowodów istniejących przed wydaniem decyzji, jak i dowodów uzyskanych po wydaniu decyzji pod warunkiem, że wynikają z nich fakty uwzględnione w decyzji. Sąd przyjął, że w rozpoznawanej sprawie w ramach badania prawidłowości decyzji z dnia 6 listopada 2013 r., takimi nowymi dowodami są informacje dotyczące wprowadzenia w 1985 r. pierwszych komputerów z monitorami ekranowymi do działu księgowości, gdzie pracowała wnioskodawczyni. Ponadto za nowy dowód w sprawie należy uznać Zakładowy Układ Zbiorowy Pracy (...) w P. z 14 sierpnia 1995 r.

Stąd na mocy powołanego przepisu art. 114 ust. 1 i w zw. z art. 477 14 § 2 k.p.c. Sąd zmienił decyzję z dnia 6 listopada 2013 r. w ten sposób, że zobowiązał organ rentowy do merytorycznego rozpoznania sprawy. Dla prawidłowego rozstrzygnięcia wniosku emerytalnego wnioskodawczyni konieczna bowiem okazała się ocena przez organ rentowy tych nowych dowodów i ich wpływu na ewentualne prawo do emerytury w obniżonym wieku. Dowód: 1) akta organu rentowego:

- wnioski wnioskodawczyni z dnia 17.09.2013 r. i 23.10.2013 r.

- pismo organu rentowego z dnia 3.10.2013 r.,

- decyzja z dnia 6.11.2013 r.

2) akta tut. Sądu sygn. akt III U 1410/13:

- pismo (...) SA w L. z dnia 16.12.2013 r. k. 14-19,

- Zakładowy Układ Zbiorowy Pracy k. 23-28,

- wyrok z dnia 10 stycznia 2014 r.

Ponadto w nin. postępowaniu Sąd ustalił, że wnioskodawczyni G. P. z zawodu technik-włókiennik została zatrudniona w Zakładach (...) w P. od dnia 12 września 1974 r. i pracowała tam do dnia 19 września 2009 r. w pełnym wymiarze czasu pracy, kolejno na stanowiskach: pomocnik dziewiarza, laborant, krawiec – szwacz, st. referent ekonomiczny ds. zatrudnienia i płac, samodzielny ekonomista ds. zatrudnienia i płac, st. referent ds. płac, st. referent w dziale księgowości, st. referent w oddziale powlekarni, st. referent w magazynach.

Pracę w dziale księgowości w Sekcji Zatrudnienia i Płac rozpoczęła, na własną prośbę po powrocie z urlopu macierzyńskiego. Stanowisko referenta ds. zatrudnienia i płac powierzono jej z dniem 1 marca 1984 r. Od 1 czerwca1984 r. do 31 marca 1985 r. pracowała na stanowisku starszego referenta ekonomicznego ds. zatrudnienia i płac, a od 1 kwietnia 1985 r. do 15 czerwca 1999 r. na stanowisku samodzielnego ekonomisty ds. zatrudnienia i płac. Następnie od 16 czerwca 1999 r. do 8 lutego 2004 r. pracowała na stanowisku st. referent ds. płac, od 9 lutego 2004 r. do 28 lutego 2007 r. na stanowisku st. referenta w dziale księgowości, od 1 marca 2007 r. do 30 listopada 2007 r. na stanowisku st. referenta w oddziale powlekarni, od 1 grudnia 2007 r. do 31 grudnia 2008 r. na stanowisku st. referenta w magazynach.

Do zakresu obowiązków wnioskodawczyni zatrudnionej na stanowisku samodzielnego ekonomisty ds. zatrudnienia i płac należało m.in.: zakładanie kartotek dla przyjmowanych pracowników oraz załatwianie „obiegówki” dla przyjmowanych i zwalnianych pracowników; wystawianie na żądanie pracownika zaświadczeń o wysokości wynagrodzenia; wystawianie na żądanie pracownika zaświadczeń o wysokości wynagrodzenia; wystawianie na żądanie pracownika zaświadczeń o pobieraniu świadczeń deputatowych; kompletowanie dokumentacji niezbędnej do naliczania rekompensat pracowniczych na urlopach wychowawczych; segregowanie i układanie do odpowiednich segregatorów nieaktualnych angaży pracowników fizycznych i umysłowych; układanie i wpinanie całej dokumentacji zarobkowej z danego miesiąca; segregowanie, układanie i odpowiednie przygotowywanie dokumentów do archiwum zakładowego; czynności związane z wyliczeniem wynagrodzeń pracowników fizycznych Oddziału (...); sprawdzanie pod względem merytorycznym oraz kompletowanie wszystkich załączników kart pracy m.in. kart urlopowych, zleceń na godziny nadliczbowe, wniosków premiowych, wniosków stażowych itp.; układanie i numerowanie kart pracy zgodnie z aktualnie obowiązującymi do księgowania oraz sprawozdawczości podziałom na poszczególne grupy; sprawdzanie rozliczenia czasu pracy na kartach pracy; nanoszenie na karty pracy przyznanego procentu premii w oparciu o zatwierdzony przez dyrektora wniosek premiowy; wyliczanie kart urlopowych oraz innych nieobecności płatnych na bazie przeciętnego wynagrodzenia zgodnie z obowiązującymi przepisami; wyliczanie wynagrodzeń na kartach pracy według wszystkich aktualnie obowiązujących składników. Kolejny zakres obowiązków służbowych, uprawnień i odpowiedzialności pracownika, wnioskodawczyni otrzymała z dniem 15 stycznia 1999 r.

W Oddziale kadr i płac wnioskodawczyni naliczała płace, podatki, składki ZUS pracowników Oddziału (...). Do jej obowiązków faktycznie należało wprowadzanie danych dotyczących ponadto 100 pracowników. Do systemu informatycznego musiała wprowadzić nazwiska pracowników, liczbę godzin pracy za każdy dzień z zaznaczeniem, na której zmianie dana osoba pracowała, okresy zwolnień chorobowych i urlopów. Ponadto część pracowników wynagradzana była akordowo, stąd należało wprowadzić ilość wykonanej pracy oraz godziny zmiany. Dane dotyczące wynagrodzenia akordowego musiały być wprowadzane codziennie, aby zdążyć przed terminem rozliczenia płacy. Natomiast w połowie miesiąca na podstawie kart płac wnioskodawczyni wprowadzała informacje dotyczące liczby przepracowanych godzin i nieobecności, uaktualniała je na koniec miesiąca, a często jeszcze bezpośrednio przed przygotowaniem ostatecznego rozliczenia. Początkowo poszczególne składniki wynagrodzeń oraz składki ZUS były liczone częściowo komputerowo, a częściowo ręcznie. Dodatkowo przy składkach wypełniane były specjalne deklaracje. Wtedy nie było jeszcze programu (...). Po wprowadzeniu od stycznia 1985 r. komputerów do księgowości naliczanie wynagrodzeń formalnie odbywało się wyłącznie w systemie informatycznym. Z uwagi na liczbę pracowników (700-900), różne systemy wynagradzania (godzinowy i akordowy), zmianowy czas pracy (na dwie zmiany) oraz różne kategorie pracowników (umysłowi i produkcyjni) wprowadzanie danych do komputera zajmowało co najmniej 8 godzin dziennie. Równocześnie z uwagi na niedoskonałości programu oraz zawodny wówczas sprzęt, pracownice rachuby dublowały swoją pracę, przenosząc wszystkie wyliczenia także na papier. Powodowało to, że wiele prac, głównie związanych z ręcznym odnotowywaniem danych wykonywały po godzinach bez dodatkowego wynagrodzenia. Wyłącznie komputerowe wydruki angaży w aktach wnioskodawczyni pojawiły się od października 1991 r.

Sąd ustalił też, że wnioskodawczyni prowadziła sprawy socjalne. W tym zakresie odpowiadała za sprawy związane z kasą zapomogowo-pożyczkową. Zajmowała się pożyczkami mieszkaniowymi, przygotowywaniem dokumentów do tych pożyczek, zawieraniem umów. Za to otrzymywała dodatkowe wynagrodzenie. Natomiast nie zajmowała się wystawianiem świadectw pracy i angaży, ani umów o pracę.

Ponadto Sąd ustalił, że w Sekcji do spraw zatrudnienia i płac pracowało 7-8 osób. Oprócz wnioskodawczyni były to m.in. świadkowie K. O. i E. O.. Pracowały one w jednym pomieszczeniu, gdzie łącznie były 4 odrębne stanowiska pracy, każde ze swoim komputerem. Monitory komputerowe nie miały żadnych zabezpieczeń. Osłony przygotowane przez informatyka nie sprawdziły, gdyż zasłaniały skrajne cyfry, co znacznie utrudniało pracę. W pokoju było jedno okno, nie było wentylacji, oświetlenie było sufitowe - neonówki. W pracy nie było przerw.

Przełożeni wiedzieli o warunkach pracy w dziale płac i zatrudnienia. Celem pomocy w okresach natężonej pracy kierowali dodatkowe osoby do pomocy. Ponadto informowali osoby stale obsługujące komputery o szkodliwości tej pracy. Szkodliwość polegała przede wszystkim na obciążeniu wzroku.

Dowód: 1) akta osobowe wnioskodawczyni:

- umowa o pracę z dnia 12.09.1974 r.

- angaże za lata 1974-2009,

- zakresy obowiązków,

- podanie o zmianę stanowiska z dnia 25.01.1984 r.

2) zeznania świadków:

- J. B. (nagranie rozprawy z dn. 9.05.2014 r. – 26 min.)

- K. O. (nagranie rozprawy z dn. 9.05.2014 r. – 12 min.)

- E. O. (nagranie rozprawy z dn. 9.05.2014 r. – 39 min.),

3)zeznania wnioskodawczyni (nagranie rozprawy z dn. 30.05.2014 r. – 13 min.).

Sąd ustalił też, że zgodnie z zapisami zawartymi w rozdziale III Zakładowego Układu Zbiorowego Pracy Zakładów (...) w P., zarejestrowanego w dniu 14 sierpnia 1995 r., pracownikom zatrudnionym na stanowisku zaliczonym do prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, zgodnie z wykazem stanowiącym załącznik nr 2 do Układu, przysługuje dodatek. Dodatek taki przewidziano m.in. dla pracowników zatrudnionych przy obsłudze monitorów ekranowych (dział XIV, poz. 5 pkt 5) w innych służbach (pkt VIII ppkt 1).

Ten rodzaj pracy wymieniony też był w obowiązującym od 4 sierpnia 1987 r. zarządzeniu nr 31/87, wydanym przez Dyrektora (...) w P., po wprowadzeniu aneksu z dnia 1 czerwca 1990 r. W protokole z dnia 25 kwietnia 1990 r. z posiedzenia Komisji ds. weryfikacji stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, poprzedzającym wprowadzenie tego aneksu stwierdzono, że pracę przy obsłudze monitorów ekranowych w różnych komórkach zakładu, tj. działach: zbytu i eksportu, finansowo-księgowym, służby pracowniczej, zatrudnienia i płac, można zaliczyć jako pracę w szczególnych warunkach, o ile pracownik danej komórki wykonuje te prace stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku - zgodnie z § 2 zarządzenia nr 7 Ministra przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r.

Dodatkowo w porozumieniu z dnia 21 kwietnia 1993 r. między (...) w (...) S.A. a Zakładową Organizacją Związkową, również przewidziano były uprawnienia pracownicze z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Dowód: 1) akta tut. Sądu sygn. akt III U 1410/13:

- Zakładowy Układ Zbiorowy Pracy k. 23-28,

2) akta tut. Sądu sygn. akt III U 307/09:

- wyrok z dnia 17 maja 2011 r. z uzasadnieniem.

Sąd ustalił też, że świadek K. O. prawo do emerytury w obniżonym wieku uzyskała na podstawie wyroku tut. Sądu z dnia 17 maja 2011 r. sygn. akt III U 307/09, którym zmieniono odmowną decyzję organu rentowego. W toku tego postępowania przedmiotem ustaleń było stwierdzenie czy praca m.in. w sekcji zatrudnienia i płac przy komputerze była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych. W tej kwestii wypowiedział się biegły z zakresu BHP, który w ustnej opinii podał, że praca przy obsłudze monitorów komputerowych jest szkodliwa dla zdrowia, jeżeli pracownik obsługujący monitor pracuje ciągle, bez przerwy w pełnym wymiarze czasu pracy, tj. 8 godzin. Podkreślił też, że to obowiązkiem pracodawcy jest właściwe zorganizowanie stanowiska pracy oraz wyposażenie monitorów ekranowych w odpowiednie filtry wbudowane lub inne rozwiązania konstrukcyjne. Przed 1998 r. nie było regulacji prawnych dotyczących organizacji stanowisk pracy przy obsłudze monitorów ekranowych. W praktyce do 1998 r. prowadzone były jedynie szkolenia z zakresu BHP. Przyjmowano, że dopuszczalna była praca bez przerwy przy monitorze ekranowym do 2 godzin. Dalsza praca była możliwa po 15-minutowej, płatnej przerwie. Biegły wskazał też, że czynnikami szkodliwymi związanymi z pracą przy obsłudze monitorów ekranowych są: pozycja siedząca (obsługa komputera obciąża kręgosłup oraz mięśnie grzbietowe i nie stanowi dla człowieka pozycji fizjologicznej), obciążenie wzroku (może nastąpić pogorszenie ostrości widzenia, które jest skutkiem olśnienia i odbicia promieniowania). Zagrożenia i choroby jakie mogą wystąpić w związku z wykonywaną pracą w pozycji siedzącej to: zwyrodnienia stawów dłoni, zapalenia pochewek ścięgnistych, bóle mięśni kręgosłupa i barków.

Równocześnie w aktach osobowych wnioskodawczyni brak dowodów na przeprowadzenie szkoleń stanowiskowych, brak badań lekarskich profilaktycznych sprzed 1998 r., brak oceny ryzyka zawodowego pracy przy komputerze.

Dowód: 1) akta osobowe wnioskodawczyni,

2) akta emerytalne świadka K. O.,

3) zeznania świadka:

- K. O. (nagranie rozprawy z dn. 9.05.2014 r. – 12 min.)

4) akta tut. Sądu sygn. akt III U 307/09:

- opinia biegłego z zakresu BHP (k.50).

Dokonując tych ustaleń Sąd uwzględnił dowody z dokumentów znajdujących się w aktach organu rentowego dotyczących wnioskodawczyni G. P. oraz świadka K. O.. Ponadto oparł się na dokumentacji zalegającej w aktach osobowych wnioskodawczyni z okresu jej zatrudnienia w (...) w P. oraz aktach spraw sądowych, które toczyły się przed tutejszym Sądem. Prawdziwości tej dokumentacji, co do zasady nie kwestionowała żadna ze stron. Natomiast organ rentowy zakwestionował zasadnicze dla rozstrzygnięcia sprawy dwa dokumenty: świadectwo pracy z dnia 25 sierpnia 2009 r. oraz Zaświadczenie wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 28 września 2009 r. Zastrzeżenia te okazały się zasadne jedynie w niewielkim zakresie. Materiał dowodowy zebrany w sprawie wskazuje, że wnioskodawczyni prace przy komputerze mogła wykonywać najwcześniej od stycznia 1985 r., tj. od wprowadzenia pierwszych komputerów, a nie jak wskazano to w Zaświadczeniu od 1 marca 1984 r. .

Ponadto Sąd w pełni podzielił zeznania świadków J. B. - ówczesnego dyrektora firmy oraz E. O. i K. O., które razem z wnioskodawczynią pracowały w Sekcji zatrudnienia i płac, wykonując te same czynności. Świadkowie opisali zakres czynności faktycznie wykonywanych przez wnioskodawczynię oraz charakter i warunki pracy w spornym okresie. Świadkowie jednoznacznie wskazali na konieczność świadczenia m.in. przez wnioskodawczynię pracy w pełnym wymiarze czasu pracy i stale przy obsłudze elektronicznego monitora ekranowego (komputera). Sąd za wiarygodne uznał też zeznania wnioskodawczyni, które są spójne z zeznaniami świadków, jak też w pełni potwierdzają okoliczności wynikające z dokumentów osobowych.

Sąd uwzględnił też informacje przekazane przez następcę prawnego ówczesnego pracodawcy wnioskodawczyni o wprowadzeniu pierwszych komputerów i programów informatycznych. oraz Zakładowy Układ Zbiorowy Pracy z dnia 14 sierpnia 1995 r. na ustalenie wykazu stanowisk, na których wykonywano prace w szczególnych warunkach.

Równocześnie Sąd, dopuszczając dowód z akt tut. Sądu sygn. akt III U 307/09 dot. K. O. uwzględnił wydaną w tej sprawie ustną opinię biegłego z zakresu BHP na okoliczność przesłanek warunkujących szkodliwości dla zdrowia pracy świadczonej przy obsłudze komputera.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Na wstępie Sąd wyjaśnia, że przedmiotem niniejszego postępowania jest odwołanie od decyzji organu rentowego z dnia 28 lutego 2014 r., którą po raz kolejny odmówiono wnioskodawczyni prawa do emerytury. Przy czym decyzje tę wydano w związku z przepisem art. 184 oraz art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.).

W aktualnym stanie faktycznym należy wskazać, że między rozstrzygniętą już sprawą o wydanie decyzji (prawomocny wyrok tut. Sądu sygn. akt III U 1410/13 z dnia 10 stycznia 2014 r.), a toczącą się obecnie sprawą o emeryturę zachodzi ścisły związek - Sąd ustalił, że w przypadku wnioskodawczyni spełnione zostały warunki z art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W przepisie tym postanowiono, że prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedstawione nowe dowody lub ujawnione okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość. Zapadły wyrok wiąże zarówno organ rentowy (przy jego wykonywaniu i ponownym ustalaniu prawa do świadczenia), jak i Sąd w niniejszym postępowaniu przy rozpoznawaniu odwołania od nowej decyzji. W postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczenia społecznego każda decyzja „rodzi” bowiem nową sprawę i strona ma prawo do odwołania się od każdej decyzji organu, które to odwołanie oznacza wszczęcie „nowej sprawy” i nowego postępowania (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2009 r. I UK 121/09). To z kolei oznacza, że nietrafny jest zarzut organu rentowego co do stanu rzeczy osądzonej. Niewątpliwie taka sytuacja miała miejsce w sprawie tut. Sądu sygn. akt III 1123/13. Wówczas przedmiotem postępowania było odwołanie wnioskodawczyni od kolejnej odmownej decyzji emerytalnej, przy braku nowych dowodów oraz nie ujawnienia okoliczności istniejących przed wydaniem decyzji.

Rozpoznając ponownie sprawę Sąd uznał, że odwołanie wnioskodawczyni G. P. jest zasadne, gdyż decyzja organu rentowego wydana została w oparciu o niedostateczne ustalenia faktyczne a w konsekwencji z naruszeniem przepisów prawa.

Uwzględniając prawomocne rozstrzygnięcie w sprawie sygn.. akt III U 1410/13 Sąd przyjął, że nowymi dowodami istniejącymi przed wydaniem pierwszej odmownej decyzji, które mają wpływ na prawo wnioskodawczyni do emerytury są informacje dotyczące wprowadzenia w 1985 r. pierwszych komputerów z monitorami ekranowymi do działu księgowości, gdzie pracowała wnioskodawczyni. Ponadto za nowy dowód należy uznać Zakładowy Układ Zbiorowy Pracy (...) w P. z 14 sierpnia 1995 r., który wnioskodawczyni uzyskała już po prawomocnym rozstrzygnięciu jej odwołania przez Sąd (sygn.. akt III U 1295/09). Dodatkowo w toku nin. postępowania ujawniono okoliczności związane z nabyciem prawa do emerytury przez świadka K. O., również pracownicę Sekcji zatrudnienia i kadr. Przedłożenie tych nowych dowodów obejmuje zarówno przypadki ujawnienia dowodów istniejących przed wydaniem decyzji, jak i dowodów uzyskanych po wydaniu decyzji (pierwszej) pod warunkiem, że wynikają z nich fakty uwzględnione w decyzji.

Odnosząc się do meritum zagadnienia Sąd przyjął, że zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.) - ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Ponadto emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Równocześnie zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w zw. z § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnianych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43) - ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r. będącym pracownikami zatrudnionymi w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ust. 2 i 3 tj. jeżeli spełniają łącznie następujące warunki:

-

osiągnęli wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiety i 60 lat dla mężczyzny oraz,

-

posiadają wymagany okres składkowy i nieskładkowy tj. 20 lat dla kobiety i 25 lat dla mężczyzny, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Dla ustalenia tych uprawnień - za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia (art. 32 ust. 2 cyt. ustawy). Zgodnie z § 2 ust. 1 cyt. Rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach w nim określonych są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Okresy pracy w szczególnych warunkach stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji - w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Zaświadczenie zakładu pracy powinno potwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których uzależnione jest przyznanie emerytury.

Bezsporne jest, że wnioskodawczyni ukończyła 55 lat, nie jest członkiem OFE, nadto na dzień 1 stycznia 1999 r. legitymowała się ponad 20-letnim stażem pracy.

Istotą sporu w niniejszej sprawie była kwestia ustalenia czy wnioskodawczyni przepracowała co najmniej 15 lat w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze przed 1 stycznia 1999 r.

Na podstawie zgromadzonego materiału Sąd przyjął, że odwołanie wnioskodawczyni jest zasadne, a jej żądanie co do zmiany zaskarżonej decyzji w zakresie dotyczącym charakteru zatrudnienia zasługuje na uwzględnienie. Sąd przyjął za organem rentowym, że wnioskodawczyni pracowała w warunkach szczególnych w czasie zatrudnienia w (...) Sp. z o.o. w P. (poprzednio Zakłady (...)) od 12 września 1974 r. do 31 października 1974 r. na stanowisku pomocnika dziewiarza oraz od 1 listopada 1974 r. do 21 sierpnia 1979 r. na stanowisku laboranta, w łącznym w wymiarze 4 lata, 11 miesięcy i 10. Ponadto Sąd uwzględnił jako okres pracy w szczególnych warunkach także zatrudnienie w tym zakładzie pracy: od stycznia 1985 r. do 31 marca 1985 r. na stanowisku samodzielnego st. referenta ekonomicznego ds. zatrudnienia i płac, od 1 kwietnia 1985 r. do 31 grudnia 1998 r. na stanowisku samodzielnego ekonomisty ds. zatrudnienia i płac, w łącznym wymiarze 13 lat.

Przy rozpoznawaniu wniosku emerytalnego wnioskodawczyni organ rentowy dysponował zaświadczeniem z dnia 25 sierpnia 2009 r., skorygowanym w dniu 28 września 2009 r., a wystawionym przez pracodawcę. W dokumencie tym wskazano, że zajmowane przez wnioskodawczynię stanowiska: samodzielny st. referent ekonomiczny ds. zatrudnienia i płac, samodzielny ekonomista ds. zatrudnienia i płac należy zakwalifikować jako prace różne – prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia w kartografii, montażu mikroelementów wymagającego posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych. Pracodawca jako podstawę prawną powołał Wykaz A, Dział XIV, poz. 5, pkt 5 Załącznika nr 1 do Zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. oraz Wykaz A, Dział XIV, poz. 5 -Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

W toku poprzednich postępowań sądy obu instancji podkreśliły, że wadliwa praktyka polegająca na wydawaniu świadectw pracy, czy zaświadczeń w warunkach szczególnych dla pracowników umysłowych czy administracyjnych, którzy wykonywali czynności zawodowe posługując się komputerem, nie może mieć wpływu na właściwą ocenę prawną spornej kwestii. Ponadto świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, podobnie jak i zaświadczenie o wykonywaniu prac w szczególnych warunkach nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c. Dokument taki podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej, co podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 maja 2004 r. w sprawie o sygn. III UK 31/04.

Niemniej w innym orzeczeniu z dnia 25 lutego 2009 r. II UK 227/08 (LEX nr 736740), Sąd Najwyższy stwierdził, że ocena charakteru i kwalifikacja prawna pracy wykonywanej na stanowisku określonym w wystawionym przez pracodawcę świadectwie jako pracy wymienionej w stanowiących załącznik do rozporządzenia wykazach A lub B nie może być podważona bez ujawnienia okoliczności faktycznych wskazujących na inny rodzaj lub zakres faktycznie świadczonej pracy.

Podnieść należy, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych, okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość, mogą być udowadniane wszelkimi dowodami przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego i nie są potrzebne jakieś szczególne dowody z dokumentów - wystarczą dowody np. z zeznań świadków i stron.

Takie postępowanie dowodowe – uzupełniające i weryfikujące kolejny raz dokumentację sporządzoną przez pracodawcę wnioskodawczyni – Sąd obecnie przeprowadził. Dokonując tej oceny tut. Sąd oparł się na poglądzie Sądu Najwyższego, zawartym w wyroku z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 21/10 (LEX nr 619638)), zgodnie z którym dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

W rezultacie Sąd ustalił na podstawie zachowanej dokumentacji, zeznań świadków oraz wnioskodawczyni, że we wskazanym okresie wykonywała ona prace przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, także co najmniej od stycznia 1985 r. do 31 grudnia 1998 r.

Świadectwo pracy z dnia 25 sierpnia 2009 r. wraz z zaświadczeniem z dnia 28 września 2009 r. o wykonywaniu prac w warunkach szczególnych, w uznanym przez Sąd zakresie (i wyrażanej konsekwentnie w tych dokumentach przez pracodawcę woli potwierdzenia faktu świadczenia przez wnioskodawczynię pracy przy obsłudze komputerów w wymiarze powyżej 15 lat), spójnych i również konsekwentnych zeznaniach świadków – przełożonego oraz współpracowników, jak też szczegółowych zeznań samej wnioskodawczyni pozwoliły w pełni na określenie, a następnie przyjęcie, że praca wnioskodawczyni w Sekcji zatrudnienia i płac od czasu wprowadzenia komputerów, była wykonywana w warunkach szczególnych. Faktycznie wykonywała ona czynności operatora elektronicznych monitorów ekranowych. Ten rodzaj pracy wymieniony jest w zał. do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w Wykazie A, Dział XIV (prace różne), poz. 5 (prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia – w kartografii, montażu mikroelementów wymagającego posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych). Również w wykazie A, Dział XIV, poz. 5, pkt 5 Załącznika nr 1 do Zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. (Dz. Urz. Nr 4) wymieniono prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia – w kartografii, montażu mikroelementów wymagającego posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych.

Zakres powierzonych wnioskodawczyni zadań, potwierdzony zeznaniami świadków dyrektora oraz współpracownic, w ocenie Sądu potwierdza konieczność stałej i w pełnym wymiarze czasu pracy przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych. Z zebranej w sprawie dokumentacji wynika ponadto, że zakładzie pracy wnioskodawczyni weryfikowano stanowiska pod kątem pracy wykonywanej „w szkodliwych warunkach”. Z zapisów zawartych w Układzie Zbiorowym Pracy z 1995 r. oraz ustaleń ze związkami zawodowymi z wcześniejszych lat wynika, że nie wszystkie stanowiska pracy w (...) były zaliczane do pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. Nie wszystkie stanowiska w działach: zbytu i eksportu, finansowo-księgowym, służby pracowniczej, zatrudnienia i płac, były zaliczone jako praca w szczególnych warunkach przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych, a tylko te, na których pracownik danej komórki wykonywał tę pracę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 września 2007 r. sygn. III UK 38/07 (OSNP 2008/21-22/329) zauważył, w rozpoznawanej sprawie, iż ubezpieczony w spornym okresie wykonywał zatrudnienie na stanowiskach zaopatrzeniowca, ekonomisty i starszego zaopatrzeniowca, a zatem już nomenklaturowo zajmował odmienne stanowiska pracy od tych, które związane są zawodowo ze szkodliwą lub uciążliwą obsługą elektronicznych monitorów ekranowych. W ocenie Sądu Najwyższego to, że ubezpieczony korzystał z komputera osobistego przy wykonywaniu pracy na zajmowanych stanowiskach nie jest zdarzeniem szczególnym lub nadzwyczajnym, zwłaszcza w dobie niemal powszechnej komputeryzacji rozmaitych stanowisk pracy. Praca z użyciem komputera nie może być a priori uznawana jako wykonywana w szczególnych warunkach, gdyż mogłoby to prowadzić do nieuprawnionego twierdzenia, że każdy pracownik korzystający w pracy z komputera jest zatrudniony w szczególnych warunkach, co mogłoby być zaliczane do zatrudnienia w szczególnych warunkach dla celów emerytalnych. W rezultacie Sąd uznał, że okresy zatrudnienia pracownika, który nie wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązków operatora elektronicznych monitorów ekranowych, nie są okresami pracy w warunkach szczególnych dla potrzeb nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym.

Niemniej w tym orzeczeniu Sąd Najwyższy stwierdził też, że podstawowym ustawowym założeniem i zarazem zasadniczym kryterium ustalania uprawnień z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach pracy mogą być tylko okresy zatrudnienia przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia, a ponadto zatrudnienie takie powinno być wykonywane wyłącznie w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk pracy ustalone na podstawie „dotychczasowych przepisów". Takiej kwalifikacji podlega wyłącznie szkodliwa praca przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych, która jako szczególnie obciążająca wzrok pracownika została wymieniona w wykazie tego rodzaju prac ustalonym na podstawie przepisów dotychczasowych (…). W tym uprawnionym układzie normatywnym, tylko okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Uwzględniając przedstawione orzeczenie tut. Sąd przyjął, że nie jest wykluczone uznanie, iż praca osoby zatrudnionej formalnie na stanowisku samodzielnego starszego referenta ekonomicznego ds. zatrudnienia i płac czy samodzielnego ekonomisty ds. zatrudnienia i płac, a obsługującej elektroniczne monitory ekranowe jest pracą wykonywaną w szczególnych warunkach. Warunkiem koniecznym do zakwalifikowania tego zatrudnienia do pracy wykonywanej w warunkach szczególnych jest ustalenie, że obsługa monitora (komputera) odbywała się stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Postępowanie dowodowe wykazało, że wnioskodawczyni nie wykonywała typowych prac administracyjno-biurowych, które wiązały się tylko z pomocniczym korzystaniem z komputera. Przeciwnie praca z komputerem była jej głównym obowiązkiem i wykonywana była w uciążliwych warunkach, w szkodliwym środowisku.

Ustalenia o stałym i ciągłym wykonywaniu przez wnioskodawczynię prac przy obsłudze elektronicznego monitora ekranowego i oceny tego zatrudnienia w warunkach szczególnych, nie podważa fakt wykonywania przez nią innych prac związanych z obsługą kasy zapomogowo-pożyczkowej czy sporządzania dokumentacji płacowej (list płac) w formie papierowej. Świadkowie i wnioskodawczyni zgodnie podkreślili, że czynności te wykonywała zwykle po godzinach pracy, albo za dodatkowym wynagrodzeniem niezależnie od podstawowego obowiązku tj. naliczania wynagrodzeń pracowników Wydziału P. w systemie informatycznym. Stanowisko takie znajduje też potwierdzenie w innych orzeczeniach Sądu Najwyższego (wyroki z dnia 22 stycznia 2008 r. sygn. akt I UK 210/07 oraz z dnia 22 kwietnia 2009r. sygn. akt II UK 333/08), który stwierdził, że okres pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze w szczególnych warunkach w rozumieniu § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. może obejmować również czas krótkotrwałych, ubocznych zajęć. Tym samym nawet sporadyczne wykonywanie prac niezwiązanych z pracą przy obsłudze komputera nie uniemożliwia ustalenia wykonywania pracy w szczególnych warunkach „stale i w pełnym wymiarze”.

Z tych wszystkich względów Sąd przyjął, że wnioskodawczyni wykazała stałą i w pełnym wymiarze czasu pracę przy obsłudze elektronicznego monitora ekranowego, co najmniej od stycznia 1985 r. do 31 grudnia 1998 r., tj. w wymiarze 13 lat. Łącznie z uwzględnionym przez organ rentowy okresem zatrudnienia w warunkach szczególnych - 4 lata, 11 miesięcy i 10 dni, daje to ponad 19 lat takiego zatrudnienia.

Zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

W tym stanie rzeczy Sąd uznał, że odwołanie wnioskodawczyni zasługuje na uwzględnienie i na mocy powołanych przepisów w zw. z art. 477 14 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję, przyznając jej prawo do emerytury od daty złożenia ostatniego wniosku emerytalnego, o czym orzeczono w pkt I-szym wyroku.

Zgodnie z art. 118 ust. 1 i 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, z uwzględnieniem ust. 2 i 3 oraz art. 120. W razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

Kierując się tym przepisem oraz uwzględniając wcześniejsze rozważania Sąd uznał, że ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (przeprowadzenie nowych dowodów z dokumentów oraz z zeznań świadków i ich ocena) zwalniają organ rentowy z odpowiedzialności za opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia emerytalnego wnioskodawczyni. Orzeczenie w tym zakresie zawarto w pkt II-im wyroku.

Na marginesie Sąd też zauważa, że nin. postępowanie było wolne od opłat sądowych, a wszelkie wydatki ponosi Skarb Państwa, zgodnie z przepisami art. 36 i 98 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010r. Nr 90, poz. 594 ze zm.).