Sygn. akt IVU 329/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 marca 2013 r.

Sąd Okręgowy w Toruniu - IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Hanna Cackowska-Frank

Protokolant referent stażysta Ewelina Górna

po rozpoznaniu w dniu 20 marca 2013 r. w Toruniu

sprawy H. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o zwrot nienależnego świadczenia

na skutek odwołania H. L.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 19 grudnia 2012 r. nr 560300/6120/2012/8504195101/25/R/SER

zmienia zaskarżoną decyzję i ustala, że wnioskodawczyni H. L. nie ma obowiązku zwrotu renty rodzinnej pobranej za okres od 1 listopada 2009 r. do 31 stycznia 2010 r. w kwocie 3354, 96 zł (słownie: trzy tysiące trzysta pięćdziesiąt cztery złote dziewięćdziesiąt sześć groszy) wraz z odsetkami.

/-/SSO Hanna Cackowska-Frank

Sygn. akt: IV U 329/13

UZASADNIENIE

Decyzją z 19 grudnia 2012r. ZUS Oddział w T. zobowiązał ubezpieczoną H. L. do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 1 listopada 2009r. do 31 stycznia 2010r. w kwocie 3.354,96 złotych i odsetek za okres od 26 listopada 2009r. do 19 grudnia 2012r., tj. do dnia wydania decyzji – w kwocie 1.300,87 złotych.

Organ rentowy wskazał, że ubezpieczona pobrała nienależnie rentę rodzinną w związku z zaprzestaniem nauki w szkole, gdyż w postępowaniu wyjaśniającym z Zespołem Szkół Ogólnokształcących i Policealnych Szkoła Policealna dla Dorosłych nr 2 w Ś. ustalono, iż H. L. zapisała się na I rok na kierunek: opiekun medyczny w roku szkolnym 2009/2010 a w dniu 31 maja 2010r. została skreślona z listy słuchaczy, ponadto szkoła podała, że ubezpieczona nie podjęła nauki w szkole.

H. L. w odwołaniu od powyższej decyzji wskazywała, że w związku z wykonywaną przez siebie pracą nie mogła uczestniczyć we wszystkich zajęciach w Zespole Szkół Ogólnokształcących i Policealnych w Ś.. Ponadto nigdy nie wypisała się z tej szkoły i skoro została skreślona z listy słuchaczy w maju 2010r. nie czuła się w obowiązku informować o tym organ rentowy, gdyż wtedy już nie miała uprawnień do renty rodzinnej.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny;

Ubezpieczona H. L. (ur. 7 stycznia 1985r.) była uprawniona do renty rodzinnej po zmarłym ojcu, W. L., w okresach od 31 maja 2006r. (tj. od daty śmierci ojca) do 31 sierpnia 2006 r. oraz od 1 października 2006 r. do 30.09.2009r. ze względu na zaświadczenie Wyższej Szkoły (...) w Ł., potwierdzające fakt studiowania na tamtejszej uczelni przez ubezpieczoną na kierunku pedagogika z przewidywanym terminem ukończenia studiów licencjackich 30.09.2009r. Następnie decyzją z 28.10.2009r. przyznano ubezpieczonej prawo do renty rodzinnej na okres od 1 października 2009r. do 31 stycznia 2010r. (do ukończenia 25 lat) ze względu na zaświadczenie Zespołu Szkół Ogólnokształcących i Policealnych - Szkoły Policealnej dla Dorosłych Nr 2 w Ś. z 24.09.2009r. potwierdzające, że H. L. jest słuchaczem klasy I na kierunku opiekun medyczny w roku szkolnym 2009/2010 z programowym terminem ukończenia nauki w czerwcu 2010r.

DOWÓD: - decyzja z 22.06.2006 r. – k. 43-44 akt rentowych,

- decyzja 16.10.2006 r. – k.85-90 akt rentowych,

- zaświadczenie z 21.03.2007r., k. 95 akt rentowych,

- decyzja z 13.04.2007 r. – k. 99-102 akt rentowych,

- zaświadczenie z 24.09.2009r. – k. 111 akt rentowych,

- decyzja z 28.10.2009r. – k. 123-124 akt rentowych.

W wyniku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego organ rentowy uzyskał zaświadczenie z Akademii (...) w Ł. z 3.12.2009r., potwierdzające, że H. L. była studentką trzeciego roku tamtejszej uczelni w roku akademickim 2009/2010 na kierunku pedagogika i z dniem 14.10.2009r. została skreślona z listy studentów z powodu niezłożenia pracy dyplomowej w terminie oraz zaświadczenie Zespołu Szkół Ogólnokształcących i Policealnych - Szkoły Policealnej dla Dorosłych Nr 2 w Ś. z 13.11.2012r. (podpisane przez sekretarza M. Z.) potwierdzające, że ubezpieczona była słuchaczką I klasy w roku szkolnym 2009/2010 na kierunku opiekun medyczny, ale nie podjęła nauki, nie była klasyfikowana z wszystkich obowiązujących przedmiotów i z dniem 31.05.2010r. została skreślona z listy słuchaczy.

W wyniku powyższych ustaleń organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję.

DOWÓD: - zaświadczenie z 3.12.2009r. – k. 129 akt rentowych,

- zaświadczenie z 13.11.2012r. – k. 134 akt rentowych,

- decyzja z 19.12.2010r. – k. 144 akt rentowych.

H. L. w roku szkolnym 2009/2010 była słuchaczem klasy I Zespołu Szkół Ogólnokształcących i Policealnych - Szkoły Policealnej dla Dorosłych Nr 2 w Ś. na kierunku opiekun medyczny. Zajęcia na tym kierunku w I semestrze w roku szkolnym 2009/2010 odbywały się w osiemnastu terminach (dniach) – w systemie weekendowym. H. L. uczestniczyła pięciokrotnie w zajęciach – w dniach 19 grudnia 2009r., 20 grudnia 2009r., 9 stycznia 2010r., 16 stycznia 2010r. oraz 17 stycznia 2010r. Zapisując się do powyższej szkoły ubezpieczona była ponadto zatrudniona w Domu Pomocy Społecznej w C., z tym że w tym czasie leczyła się psychiatrycznie, pozostawała na zwolnieniu lekarskim do października 2009r. i z dniem 28 października 2009r. rozwiązała umowę o pracę za porozumieniem stron. Po rozwiązaniu stosunku pracy H. L. wyjechała do G. do siostry, aby pomóc jej w opiece nad dziećmi, skąd wróciła w styczniu 2010r. W styczniu 2010r. na zajęciach w Szkole Policealnej dla Dorosłych Nr 2 w Ś. ubezpieczona zorientowała się, że nie zdoła nadrobić zaległości i zaliczyć semestru. Ostatecznie po podjęciu pracy od marca 2010r. w firmie ochroniarskiej ubezpieczona ze względu na czas pracy nie mogła kontynuować nauki. Ubezpieczona została skreślona z listy słuchaczy Szkoły Policealnej dla Dorosłych Nr 2 w Ś. z dniem 31 maja 2010r.

DOWÓD: - zaświadczenie z dnia 24.09.2009r. – str. 121 akt rentowych,

- pismo z 4.03.2013 r. – k. 16 akt sądowych

- pismo z 19.03.2013r. (kserokopia faksu) – k. 21 akt sądowych.

- przesłuchanie ubezpieczonej jako strony – k. 22-22v akt sądowych,

protokół elektroniczny z rozprawy z 20.03.2013r. od 00:354 do 00:21:42

– nośnik danych w kopercie na k. 23 akt sądowych.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o przesłuchanie ubezpieczonej jako strony, a także na podstawie wymienionych wyżej dokumentów.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania złożone przez H. L. w toku jej przesłuchania jako strony, albowiem były one spontaniczne i szczere, jak również znajdowały potwierdzenie w dokumentach sporządzonych przez Zespół Szkół Ogólnokształcących i Policealnych – Szkołę Policealną dla Dorosłych Nr 2 w Ś. w dniach 4 i 19 marca 2013r.

Sąd dał również wiarę powołanym wyżej dokumentom, jako że były jasne, logiczne i zrozumiałe oraz wzajemnie się uzupełniały, tworząc łącznie spójną całość. Sąd nie przyznał natomiast waloru wiarygodności zaświadczeniu z 13 listopada 2012r. wystawionemu przez Zespół Szkół Ogólnokształcących i Policealnych – Szkołę Policealną dla Dorosłych Nr 2 w Ś. (k. 134 akt rentowych) co do braku podjęcia przez ubezpieczoną nauki w tym Zespole Szkół, albowiem treść przedmiotowego dokumentu była sprzeczna z pozostałymi dokumentami sporządzonymi przez ten sam Zespół Szkół, dotyczącymi kwestii uczestnictwa H. L. w zajęciach szkolnych w I semestrze roku szkolnego 2009/2010 ( vide pismo z 4 marca 2013r. na k. 16 akt sądowych oraz kserokopia przesłanego faksem pisma z 19 marca 2013r. wraz z wyjaśnieniami sekretarza Szkoły, M. Z. – k. 21 akt sądowych). Błędne informacje zawarte w zaświadczeniu z 13 listopada 2012r. wyniknęły z omyłki osoby sporządzającej ów dokument – sekretarza szkoły M. Z. ( vide kserokopia przesłanej faksem „notatki służbowej” z 19 marca 2013r. – k. 21 akt sądowych), podczas gdy fakt uczestnictwa ubezpieczonej w zajęciach szkolnych został potwierdzony pismem z 4.03.2013r. podpisanym przez dyrektora szkoły.

Sąd zważył, co następuje;

Odwołanie ubezpieczonej jest uzasadnione i jako takie skutkuje zmianą zaskarżonej decyzji organu rentowego, ponieważ została ona wydana w oparciu o niezgodną ze stanem faktycznym informację, jakoby H. L. nie podjęła nauki w szkole policealnej. Ustalenia faktyczne, które legły u podstaw wydania zaskarżonej decyzji organu rentowego, nie były prawdziwe, o czym będzie szerzej mowa w dalszej części niniejszego uzasadnienia.

Zgodnie z przepisem art. 138 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227, ze zm., zwanej w dalszej części uzasadnienia „ustawą emerytalną”) – osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu.

Nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu przepisu art. 138 ust. 2 ustawy emerytalnej, to:

1)  świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2)  świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

W uwzględnieniu powyższej regulacji obowiązek zwrotu przez H. L. renty rodzinnej za okres od listopada 2009r. do stycznia 2010r. powstałby tylko wówczas, gdyby ubezpieczona miała świadomość, iż świadczenie to w tym okresie jej nie przysługiwało. W kontekście dyspozycji art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej oznacza to, że ubezpieczona musiałaby mieć świadomość, że ukończyła naukę w szkole.

Zgodnie z cytowanym wyżej przepisem art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej – dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia.

Należy zgodzić się ze stanowiskiem organu rentowego co do wykładni cytowanego przepisu, która nie może prowadzić do wniosku, że wystarczającą przesłanką prawa do renty rodzinnej dziecka w wieku powyżej 16 lat jest formalne posiadanie statusu ucznia. Wręcz odwrotnie „ukończeniem nauki w szkole” w rozumieniu tego przepisu jest uczęszczanie do szkoły, faktyczne realizowanie jej programu (choćby z negatywnymi rezultatami), a więc kształcenie się. Możliwe są określone przerwy w nauce o charakterze przejściowym, wywołane jednak nadzwyczajnymi i obiektywnymi przyczynami. Nie można natomiast mówić o pobieraniu nauki („kończeniu nauki w szkole”), gdy uczeń nie wykonuje żadnych czynności polegających na kształceniu się a zapisanie się do szkoły (uzyskanie statusu ucznia) ma wyłącznie charakter formalny, zwłaszcza gdy ma na celu tylko zachowanie prawa do renty rodzinnej. Sąd podziela zatem w pełni stanowisko wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego z 3.08.2012r. (I UK 96/12, LEX nr 1226829), że zwrot „do ukończenia nauki w szkole” należy interpretować tak, że dyspozycją art. 68 ust.1 pkt 2 ustawy emerytalnej nie jest objęty przypadek „nauki w szkole”, sprowadzający się wyłącznie do formalnego legitymowania się statusem ucznia, jeżeli ubezpieczony nie wykonuje faktycznie obowiązków objętych programem nauczania oraz podejmuje pracę zarobkową w pełnym wymiarze dysponując własnym źródłem utrzymania.

Powyższe stanowisko wynika z faktu, że renta rodzinna jest świadczeniem celowym, to znaczy służy zapewnieniu środków utrzymania dzieciom, których rodzic (lub współmałżonek rodzica albo osoba przysposabiająca) zmarł – w celu umożliwienia uprawnionym do tej renty ukończenia nauki w szkole lub w szkole wyższej. Jeśli więc dane dziecko nie kontynuuje nauki w szkole, to prawo do renty rodzinnej mu nie przysługuje.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy stwierdzić, że w okresie objętym sporem H. L. kontynuowała naukę w Zespole Szkół Ogólnokształcących i Policealnych – Szkole Policealnej dla Dorosłych Nr 2 w Ś., na kierunku opiekun medyczny. Okoliczność kontynuowania nauki przez ubezpieczoną znalazła potwierdzenie zarówno w przesłuchaniu H. L. jako strony, jak i w dokumentach – w szczególności w piśmie Zespołu Szkół z 4 marca 2013r. (k. 16 akt sądowych), z którego wynika m. in., że H. L. była pięciokrotnie obecna na zajęciach w okresie pomiędzy 19 grudnia 2009r. a 17 stycznia 2010r. i została skreślona z listy słuchaczy z dniem 31 maja 2010r. Z kolei w piśmie z 19 marca 2013r. (k. 21 akt sądowych) Zespół Szkół wyjaśnił, odnosząc się do swojego wcześniejszego zaświadczenia z 13 listopada 2012r. (k. 134 akt rentowych), że błędnie wskazano wówczas informację o niepodjęciu nauki przez H. L. z powodu pomyłki pracownika podpisującego to zaświadczenie. Zaznaczono też, że pomyłka ta wynikała z innego niż obecnie odnotowywania faktu obecności na zajęciach w roku szkolnym 2009/2010.W tym stanie rzeczy należało uznać, że H. L. nie tylko posiadała formalny status ucznia, ale i faktycznie kontynuowała naukę – w Zespole Szkół Ogólnokształcących i Policealnych – Szkole Policealnej dla Dorosłych Nr 2 w Ś.. Faktem jest przy tym, że ubezpieczona nie uczestniczyła regularnie w zajęciach lekcyjnych. Należy jednak zauważyć, że przepis art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej nie uzależnia prawa do renty rodzinnej od systematycznego uczestnictwa w zajęciach szkolnych przez ucznia – ubezpieczonego uprawnionego do renty rodzinnej. Dla zachowania prawa do przedmiotowego świadczenia wystarczy sama kontynuacja nauki – bez względu na to, czy uczeń regularnie uczestniczy w lekcjach, bez znaczenia pozostaje także to, jakie oceny otrzymuje w szkole ubezpieczony. W okresie objętym sporem ubezpieczona kontynuowała naukę. Logiczne i wiarygodne były zeznania ubezpieczonej, iż w okresie do października 2009 r. nie brała udziału w zajęciach szkolnych z uwagi na swoje problemy zdrowotne. Z kolei w listopadzie 2009r. ubezpieczona nie uczestniczyła w zajęciach, ponieważ przebywała w G. u swojej siostry, której pomagała w opiece nad dziećmi. Tak więc absencje ubezpieczonej w zajęciach lekcyjnych w październiku i listopadzie 2009r. wynikały z sytuacji życiowej i nie świadczyły o braku woli kontynuacji nauki. Warto podkreślić, że w okresie od 29 października 2009r. do połowy marca 2010r. H. L. nie pozostawała w stosunku pracy – miała więc możliwość kontynuacji nauki w szkole policealnej, co również czyniła, uczestnicząc pięciokrotnie w zajęciach lekcyjnych w grudniu 2009r. oraz w styczniu 2010r. Także wyjazd do G. nie oznaczał braku woli nauki skoro ubezpieczona w grudniu 2009r. (czyli w miesiącu, w którym przebywała u siostry) uczestniczyła w zajęciach. Swoim zachowaniem się ubezpieczona dawała więc wyraz swojemu zamiarowi i woli kontynuacji nauki w szkole. Dopiero zbyt duże zaległości w szkole i podjęcie pracy w nowym zawodzie pracownika ochrony spowodowały podjęcie decyzji o zaprzestaniu nauki.

Wobec powyższego należy stwierdzić, że w okresie objętym sporem ubezpieczona była uprawniona do renty rodzinnej po zmarłym ojcu – jako osoba spełniająca warunki, o których mowa w przepisie art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej. Tak więc renta rodzinna pobrana przez H. L. w okresie od 1 listopada 2009r. do 31 stycznia 2010r. nie może zostać zakwalifikowana jako świadczenie nienależnie pobrane - w szczególności nie zaistniały okoliczności powodujące ustanie lub zawieszenie prawa do pobieranego świadczenia albo wstrzymanie wypłaty świadczenia w całości lub części.

W tym stanie rzeczy Sąd na podstawie cytowanych wyżej przepisów prawa materialnego oraz w oparciu o przepis art. 477 14 §2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego, ustalając iż ubezpieczona H. L. nie ma obowiązku zwrotu renty rodzinnej pobranej za okres od 1 listopada 2009r. do 31 stycznia 2010r. w kwocie 3.354,96 złotych wraz z odsetkami.

SSO Hanna Cackowska – Frank