Sygn. akt II C 337/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 maja 2014 r.

Sąd Okręgowy w Łodzi, w II Wydziale Cywilnym,

w składzie: Przewodniczący: SSO Mariola Kaźmierak

Protokolant: sekr. sąd. Dorota Jankiewicz

po rozpoznaniu w dniu 14 maja 2014 r. w Łodzi na rozprawie

sprawy z powództwa R. K.

przeciwko Skarbowi Państwa – Aresztowi Śledczemu w Ł.

o 200.000 zł.

1.oddala powództwo;

2.nie obciąża powoda kosztami procesu;

3.przyznaje adwokatowi W. J. wynagrodzenie za udzieloną powodowi pomoc prawną z urzędu w kwocie 147,60 zł. (sto czterdzieści siedem złotych, sześćdziesiąt groszy) i nakazuje wypłacić tę kwotę ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi .

Sygn. akt II C 337/13

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 12 marca 2013 roku powód R. K. wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa - Aresztu Śledczego w Ł. kwoty 200.000 zł tytułem odszkodowania. Swoje roszczenie powód wiązał z faktem osadzenia go w celach dla osób niepalących, w których inni skazani palili papierosy.

/pozew k. 3/

W odpowiedzi na pozew pozwany Skarb Państwa – Areszt Śledczy w Ł. wniósł o oddalanie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. Strona pozwana wskazała, że powód został zakwaterowany w celi, która była przeznaczona dla osób niepalących. Przy przyjęciu do jednostki R. K. zadeklarował się jako osoba niepaląca i przez cały okres pobytu w Areszcie Śledczym w Ł. tej deklaracji nie zmieniał. Zdaniem pozwanego powód osadzony był prawidłowo, stosowanie do złożonej deklaracji.

/odpowiedź na pozew k. 34-39/

Na rozprawie w dniu 14 maja 2014 roku pełnomocnik powoda jako podstawy roszczenia wskazał art. 23 k.c., 24 k.c. i 448 k.c., podnosząc, iż naruszenie dobra osobistego powoda w pozwanej jednostce penitencjarnej polegało na zmuszaniu go do biernego palenia. Dobrem osobistym zaś, do którego naruszenia doszło jest zdrowie powoda.

Pełnomocnik powoda wniósł ponadto o zasądzenie zwrotu kosztów pomocy sądowej, oświadczając, że pomoc ta nie została opłacona w całości, ani w części.

/protokół rozprawy k. 163/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W Areszcie Śledczym w Ł. R. K. przebywał od 17 marca 2010 roku do 25 marca 2010 roku, a następnie od 23 lutego 2011 roku do dnia transportu do Zakładu Karnego w C., tj. 27 marca 2013 roku.

W momencie przyjęcia do pozwanej jednostki penitencjarnej powód deklarował, że jest osobą niepalącą.

W trakcie pobytu w Areszcie Śledczym w Ł. powód osadzony było w 4-5 różnych celach 2-4 osobowych. W celach 4-osobowych paliło trzech osadzonych, powód był osobą niepalącą. W celi 2-osobowej współosadzony nie palił.

/zeznania powoda k. 113, wygenerowana z przeglądarki internetowej historia rozmieszczenia powoda k. 40/

Od 23 lutego 2012 roku do 7 sierpnia 2012 roku R. K. przebywał w pawilonie A, na oddziale II, w celi nr (...) a od 20 września 2012 roku do 27 marca 2013 roku w pawilonie B, na oddziale III, w celi nr (...).

/wygenerowana z przeglądarki internetowej historia rozmieszczenia powoda k. 40/

Od 26 marca 2012 roku do 7 sierpnia 2012 roku powód osadzony był w celi nr (...) z M. K. (1). Była to cela przeznaczona dla osadzonych niepalących, w której okna były wysoko zamontowane.

/wygenerowana z przeglądarki internetowej historia rozmieszczenia świadka M. K. (1) k. 48, zeznania świadka M. K. (1) k. 81/

Przy przyjęciu do pozwanej jednostki penitencjarnej w dniu 31 października 2011 roku M. K. (1) deklarował, że jest osobą palącą, od 21 listopada 2011 roku do 14 listopada 2012 roku składał oświadczenia, że jest osobą niepalącą, a od 7 lutego 2013 roku osobą palącą.

/przeglądarka zmian ASO k. 49/

Podczas osadzenia w celi nr (...) powód od 20 września 2012 roku do 21 listopada 2012 roku przebywał z M. K. (2), od 20 września 2012 roku do 27 marca 2013 roku z S. K., od 20 września 2012 roku do 27 marca 2013 roku z R. B., a od 30 stycznia 2013 roku do 27 marca 2013 roku z T. S..

/przeglądarka historii rozmieszczenia świadków: M. K. (2), S. K., R. B., T. S. k. 41- 42, 44, 46/

Cele nr 73 i 103 zawierały oznaczenia, iż są przeznaczone dla osób niepalących.

Współwięźniowie powoda w celi nr (...) byli osobami palącymi. R. B. wypalał paczkę papierosów dziennie, natomiast S. K. 10-15 papierosów dziennie. Okna w tej celi były otwierane od góry.

/zeznania powoda k. 113 , zeznania świadków: R. B. k. 80v-81, S. K. k. 81v, T. S. k. 82/

Przy przyjęciu do pozwanej jednostki penitencjarnej w dniu 20 kwietnia 2012 roku S. K. deklarował, że jest osobą palącą, natomiast 2 sierpnia 2012 roku zmienił oświadczenie, iż jest osobą niepalącą.

/zeznania świadka S. K. k. 81v, przeglądarka internetowej zmian ASO k. 43/

T. S. przy przyjęciu w dniu 17 września 2010 roku do Aresztu Śledczego w Ł. deklarował, że jest osobą palącą, od 15 marca 2011 roku do 2 sierpnia 2011 roku deklarował, że jest osobą niepalącą, w okresie od 8 września 2011 roku do 9 stycznia 2013 roku oświadczał, że jest osobą palącą, natomiast od 30 stycznia 2013 roku do 26 lutego 2013 roku uznawał się jako osobę niepalącą.

/przeglądarka zmian ASO k. 45/

R. B. przy przyjęciu do pozwanej jednostki penitencjarnej w dniu 8 czerwca 2012 roku deklarował, że jest osobą palącą, a od 1 sierpnia 2012 roku oświadczał, że jest osobą niepalącą.

/przeglądarka zmian ASO k. 47/

Powód zgłaszał fakt przebywania w osobami palącymi wychowawcy, oddziałowemu i kierownikowi penitencjarnemu.

/zeznania powoda k. 113, zeznania świadków: R. B. k. 80v-81, S. K. k. 81v, M. K. (1) k. 81, T. S. k. 82/

Podczas osadzenia w Areszcie Śledczym w Ł. R. K. cierpiał na kaszel, duszności, utratę smaku, problemy z zasypianiem. W pozwanej jednostce penitencjarnej uczęszczał do lekarza, który nie zalecał mu dalszego leczenia, ani przyjmowania leków. Powód nie korzystał z pomocy psychologa.

/zeznania powoda k. 113, zeznania świadków: R. B. k. 80v-81, T. S. k. 82/

Powód nie pracuje w Zakładzie Karnym w C., nie ma stałych dochodów, nie posiada żadnego majątku, jest osobą bezdomną.

(niesporne)

Dokonując ustaleń faktycznych, Sąd oparł się na powołanych wyżej dowodach.

Sąd nie dał wiary zeznaniom świadków R. B. i T. S. w zakresie ich twierdzeń, że w trakcie pobytu w Areszcie Śledczym w Ł. nie podpisywali żadnej deklaracji, iż są osobami palącymi, czy niepalącymi. Z przedstawionych przez stronę pozwaną wydruków przeglądarki zmian ASO wynika, iż przy przyjęciu do pozwanej jednostki penitencjarnej oraz w trakcie osadzenia składali oni oświadczenia, wskazujące na to, czy są osobami palącymi, czy niepalącymi.

Sąd oddalił wniosek powoda o ponowne przesłuchanie świadków w jego obecności jako zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania. Zawnioskowani przez powoda świadkowie zostali bowiem przesłuchani przez Sąd na pierwszej rozprawie w obecności ustanowionego dla powoda pełnomocnika z urzędu, który to w sposób należyty reprezentował powoda. Fakt ustanowienia dla strony profesjonalnego pełnomocnika zwalnia Sąd od odrębnego powiadamiania samej strony. Tym bardziej Sąd nie jest zobligowany do doprowadzania strony przebywającej w miejscowości oddalonej od siedziby Sądu o kilkaset kilometrów, na termin posiedzenia. Dodatkowo wskazać należy, iż powód w pozwie wcale o to nie wnosił. Na wyraźne żądanie powoda i w drodze wyjątku, Sąd nakazał doprowadzenie powoda na ostatnią rozprawę aby umożliwić powodowi przedstawienie stanowiska. Koszt transportu powoda, który pokrywa Skarb Państwa wyniósł 74,49 zł.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo jako bezzasadne podlegało oddaleniu.

W niniejszej sprawie powód dochodzi zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych poprzez zmuszania go biernego palenia podczas osadzenia w Areszcie Śledczym w Ł. od 20 września 2012 roku do 27 marca 2013 roku.

Zasadność roszczenia należało więc rozważać w oparciu o przepisy art. 23 i art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. oraz art. 417 § 1 k.c. Wykładnia przedmiotowych przepisów winna być dokonywana z uwzględnieniem konstytucyjnych i prawno-międzynarodowych standardów ochrony godności i praw osób pozbawionych wolności, a zatem z uwzględnieniem art. 10 ust. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Osobistych i Publicznych z dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167 i 169), art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z dnia 4 grudnia 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.), jak również art. 30, art. 40 i art. 41 ust. 4 Konstytucji RP.

Zgodnie z przepisem art. 417 § 1 k.c. Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej. Przesłankami odpowiedzialności Skarbu Państwa na gruncie tego przepisu są zatem: szkoda wyrządzona przy niezgodnym z prawem wykonywaniu czynności z zakresu władzy publicznej oraz normalny związek przyczynowy pomiędzy niezgodnym z prawem wykonywaniem takich czynności a powstaniem szkody. Odpowiedzialność Skarbu Państwa jest natomiast niezależna od winy.

Przesłanką ochrony dóbr osobistych na podstawie art. 23 w zw. z art. 24 § 1 k.c. jest bezprawność ich zagrożenia lub naruszenia. Bezprawne jest zachowanie sprzeczne z normami prawa lub zasadami współżycia społecznego, bez względu na winę, a nawet świadomość sprawcy. Przepis 24 § 1 k.c. ustanawia domniemanie bezprawności działania. Dlatego w procesie o ochronę dóbr osobistych to pozwany ma obowiązek wykazać, że jego działanie nie było bezprawne. Działanie nie jest bezprawne zwłaszcza wówczas, gdy jest oparte na przepisie obowiązującego prawa. W wyroku SN z dnia 28 lutego 2007 r. (V CSK 431/06, OSNC 1/2008, poz. 13 z aprobującą glosą N. Pawłowskiej, EPS 1/2008) wskazano wprost, iż ciężar dowodu, że warunki w zakładzie karnym odpowiadały obowiązującym normom i nie doszło do naruszenia dóbr osobistych, spoczywa na pozwanym (art. 6 w zw. z art. 24 k.c.), a zatem pokrzywdzony żądający na podstawie art. 448 k.c. kompensaty krzywdy nie musi dowodzić bezprawności naruszenia dobra osobistego.

Dla stwierdzenia naruszenia dobra osobistego należy jednak w każdym wypadku ustalić, czy cierpienia i upokorzenia wynikające z pobytu w zakładzie karnym związane z legalną formą karania przekraczają poziom związany z samym uwięzieniem, czy są zgodne z rozsądnymi w sytuacji uwięzienia potrzebami, a ich intensywność nie przekracza nieuniknionego poziomu cierpienia nieodłącznie związanego z pozbawieniem wolności (por. E. Kutermankiewicz, Sprawy z powództwa osadzonych o ochronę dóbr osobistych w związku z przeludnieniem więzień- nowe spojrzenie na problem, Pal. 9-10/2010, s. 65 i cytowane tam orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka).

Jedynym zarzutem R. K. wobec działania pozwanego, które jego zdaniem naruszyło dobro osobiste w postaci zdrowia, było zmuszanie powoda do przebywania w celach, w których osadzeni byli osobami palącymi.

Zgodnie z art. 82 § 1 i § 2 k.k.w. w celu stwarzania warunków sprzyjających indywidualnemu postępowaniu ze skazanymi, zapobieganiu szkodliwym wpływom skazanych zdemoralizowanych oraz zapewnieniu skazanym bezpieczeństwa osobistego, wyboru właściwego systemu wykonywania kary, rodzaju i typu zakładu karnego oraz rozmieszczenia skazanych wewnątrz zakładu karnego - dokonuje się ich klasyfikacji.

Klasyfikacji skazanych dokonuje się mając na względzie w szczególności:

1. płeć,

2. wiek,

3. uprzednie odbywanie kary pozbawienia wolności,

4. umyślność lub nieumyślność czynu,

5. czas pozostałej do odbycia kary pozbawienia wolności,

6. stan zdrowia fizycznego i psychicznego, w tym stopień uzależnienia od alkoholu, środków odurzających lub psychotropowych,

7. stopień demoralizacji i zagrożenia społecznego,

8. rodzaj popełnionego przestępstwa.

Podstawą klasyfikacji są w szczególności badania osobopoznawcze (§ 3).

Skazani podlegają klasyfikacji zewnętrznej (wybór właściwego systemu wykonywania kary, rodzaju i typu zakładu karnego) i wewnętrznej (rozmieszczenie wewnątrz zakładu karnego w sposób pozwalający dostosowywać środki i metody oddziaływania penitencjarnego do potrzeb skazanych). Z komentowanego przepisu wynika, że celem tak rozumianej klasyfikacji jest stwarzanie warunków sprzyjających indywidualnemu postępowaniu ze skazanymi, zapobieganiu szkodliwym wpływom skazanych zdemoralizowanych oraz zapewnieniu skazanym bezpieczeństwa osobistego. Jest to przejaw zasady indywidualizacji, należącej do podstawowych zasad wykonywania kary pozbawienia wolności. Nadrzędnym zadaniem klasyfikacji skazanych jest realizacja celów wykonywania kary pozbawienia wolności (art. 67 k.k.w.).

Z kolei z przepisu art. 110 § 4 k.k.w. wynika, iż przy umieszczaniu skazanego w celi mieszkalnej bierze się pod uwagę w szczególności:

1)decyzję klasyfikacyjną,

2)konieczność oddzielenia skazanego od tymczasowo aresztowanego,

3)potrzebę zapewnienia porządku oraz bezpieczeństwa w zakładzie karnym,

4)zalecenia lekarskie, psychologiczne i rehabilitacyjne,

5)potrzebę kształtowania właściwej atmosfery wśród skazanych,

6)konieczność zapobiegania samoagresji i popełnianiu przestępstw w trakcie odbywania kary.

Komentowany przepis nie wyczerpuje problematyki klasyfikacji skazanych. Materia ta jest unormowana, bezpośrednio i pośrednio, wieloma innymi przepisami k.k.w. (szczególnie art. 74 k.k.w. i art. 76 k.k.w. a także art. 83 k.k.w.-100 k.k.w). Oprócz tego mają tu znaczenie przepisy o randze rozporządzenia (szczególnie § 51-58 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 maja 2003 roku w sprawie regulaminu organizacyjno -porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności [Dz. U. 2003, Nr 152, poz. 1493]).

W rozpoznawanej sprawie bezsporne jest, że powód przy przyjęciu do pozwanej jednostki penitencjarnej został zakwaterowany zgodnie z jego deklaracją w zakresie używania wyrobów tytoniowych. R. K. deklarował, że jest osobą niepalącą i w trakcie osadzenia w celach przeznaczonych dla osób niepalących takiej deklaracji nie zmieniał.

Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że trakcie pobytu w pozwanej jednostce penitencjarnej powód nie zgłaszał żadnych zmian w zakresie warunków panujących w celach. Podkreślić należy, iż w celi nr(...)przebywał z S. K., T. S., M. K. (2), R. B., którzy w okresie osadzenia z powodem deklarowali nieużywanie wyrobów tytoniowych. Również podczas osadzenia powoda w celi nr (...) z M. K. (1), świadek ten deklarował, że jest osobą niepalącą.

Przyjmując zatem, że wszyscy osadzeni, którzy przebywali z powodem w celach nr 103 i 73, deklarowali w tym czasie nieużywanie wyrobów tytoniowych, Sąd uznał, że R. K. został właściwie zakwalifikowany i umieszczony w celi przeznaczonej dla osób niepalących. Fakt, że osadzeni przebywający z powodem palili, nie stosując się do składanych przez siebie deklaracji, że są osobami niepalącymi, nie stanowi podstawy do przypisania stronie pozwanej odpowiedzialności za to, że powód był zmuszany przez współosadzonych do biernego palenia.

W toku niniejszego postępowania powód w żaden sposób nie wykazał, iż faktycznie pozwany dopuścił się naruszenia jego dóbr osobistych, które uzasadniałoby uwzględnienie żądań pozwu. Powód nie udowodnił także krzywdy, która miałaby wynikać z naruszenia przez pozwanego jego dobra osobistego.

W tym stanie rzeczy przyjąć należało, że R. K. nie wykazał żadnych przesłanek odpowiedzialności pozwanego za naruszenie jego dóbr osobistych, ani też przesłanek odpowiedzialności deliktowej, w tym poniesionej szkody.

Mając na uwadze powyższe, powództwo podlegało oddaleniu.

Na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd nie obciążył powoda kosztami procesu, mając na uwadze jego trudną sytuację materialną.

Zgodnie z przepisem § 11 ust. 1 pkt 25 w zw. z § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2013, poz. 461) Sąd przyznał adwokatowi W. J. wynagrodzenie za udzieloną pomoc prawną z urzędu w kwocie 147,60 zł i nakazał wypłacić tę kwotę ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi.