Sygn. akt I C 569/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 września 2014 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący : SSO Andrzej Żelazowski

Protokolant: Dominika Lasek

po rozpoznaniu w dniu 18 września 2014 r. w Krakowie

sprawy z powództwa R. R.

przeciwko (...) Towarzystwu (...) S.A. w W.

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powódki R. R. na rzecz strony pozwanej (...) Towarzystwa (...) S.A. w W. kwotę 3.617,00 zł (słownie złotych: trzy tysiące sześćset siedemnaście) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 569/14

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 18 września 2014 r.

Powódka R. R. domagała się zasądzenia od strony pozwanej (...) Towarzystwa (...) S.A. w W. kwoty 165 390 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 19 czerwca 2012 r. do dnia zapłaty.

Na uzasadnienie powódka wskazała, że w dniu 9.05.2012 r. zwróciła się do pozwanego Towarzystwa z pisemnym wnioskiem o wypłatę środków z polisy ubezpieczenia na życie jej zmarłego brata R. T., przedkładając jednocześnie wymagane dokumenty, w tym kserokopię oświadczenia R. T. z dnia 25.05.2010 r. o ustanowieniu jej osobą uprawnioną (uposażoną) do otrzymania sumy ubezpieczenia z tytułu umowy ubezpieczenia na życie zawartej przez jej brata. Pozwane Towarzystwo (...) odmówiło powódce wypłaty środków powołując się na okoliczność, że powódka nie została wskazana przez ubezpieczonego jako osoba uprawniona do otrzymania świadczeń z tytułu przedmiotowej umowy ubezpieczenia.

Pozwany (...) Towarzystwo (...) S.A. w W. wniósł o oddalenie powództwa podnosząc, że powódka nie jest osobą uprawnioną do świadczenia ubezpieczeniowego z tytułu śmierci ubezpieczonego R. T.. Zaprzeczył aby przed dniem rozwiązania umowy ubezpieczenia na życie, zawartej pomiędzy pozwanym a ubezpieczonym, otrzymał oświadczenie ubezpieczonego o wskazaniu powódki jako uposażonej na wypadek śmierci ubezpieczonego. Pozwany podał, że jako osoba uposażona została wskazana przez ubezpieczonego jego żona – K. T., która w dniu 21.06.2011 r. zawiadomiła o śmierci męża i zgłosiła roszczenie z tytułu umowy ubezpieczenia na życie, pozwany uznał wówczas swoją odpowiedzialność i wypłacił K. T. należne świadczenie, zaś do dnia wypłaty tego świadczenia nie otrzymał jakiejkolwiek dyspozycji, względnie oświadczenia woli ubezpieczonego, zmieniającego wskazanego w umowie uposażonego na inną kolejno wyznaczoną osobę. Pozwany zarzucił, że powódka, poza swoimi twierdzeniami nie przedstawiła dowodu, iż powołane oświadczenie R. T. dotarło do pozwanego Towarzystwa, wskazując jednocześnie, że sam fakt ewentualnego sporządzenia dyspozycji zmiany osoby uposażonej nie przesądza o tym, że zamiarem R. T. istotnie było dokonanie takiej zmiany i doręczenie dyspozycji w tym zakresie pozwanemu.

Do okoliczności niespornych w niniejszej sprawie należy:

W dniu 10.05.1996 r. R. T. zawarł z pozwanym umowę ubezpieczenia na życie na warunkach wynikających z Ogólnych Warunków (...) której zawarcie potwierdzone zostało polisą nr (...). Jako osoba uposażona do otrzymania świadczenia na wypadek śmierci ubezpieczonego została wskazana żona ubezpieczonego K. T..

R. T. zmarł w dniu 9 czerwca 2011 r.

Powódka R. R. w dniu 9.05.2012 r. zwróciła się do pozwanego z wnioskiem, skutecznie doręczonym w dniu 18.05.2012 r., o wypłatę świadczenia z tytułu śmierci jej brata R. T.. Do wniosku załączyła oryginał aktu zgonu oraz kserokopię oświadczenia R. T. z dnia 25.05.2010 r. o ustanowieniu R. R. „uposażonym do całej polisy nr (...)”.

W odpowiedzi na powyższy wniosek pozwany pismem z dnia 2.06.2012 r. odmówił powódce wypłaty żądanego świadczenia wskazując, że powódka nie została wskazana jako osoba uposażona do otrzymania świadczenia w wypadku śmierci ubezpieczonego.

W kolejnym piśmie z dnia 10.07.2012 r., skierowanym do pozwanego, R. R. podała, że R. T. podjął decyzję o wyznaczeniu powódki jako osoby uposażonej do otrzymania świadczenia w związku z kłopotami w jego małżeństwie, zapewniając jednocześnie, że R. T. wysłał do pozwanego Towarzystwa (...) pismo zawierające oświadczenie o zmianie osoby uposażonej, zaś drugi egzemplarz pozostał w jej posiadaniu.

Pismem z dnia 6.08.2012 r. pozwany poinformował powódkę, że przedłożone przez nią oświadczenie nie zostało skutecznie pozwanemu doręczone, wobec czego brak podstaw do uznania powódki jako osoby uprawnionej do otrzymania świadczenia.

Ostatecznie pismem z dnia 1.12.2012 r. powódka wezwała pozwanego do wypłaty należnego świadczenia z tytułu śmierci R. T., zgodnie z wnioskiem z dnia 9.05.2012r.

Powódka zawezwała pozwanego nadto do próby ugodowej w postępowaniu przed Sądem Rejonowym dla Warszawy-Mokotowa, sygn. akt I Co 1812/13, jednak na posiedzeniu pojednawczym nie doszło do zawarcia ugody między stronami.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 22.06.2011 r. do pozwanego Towarzystwa (...) wpłynął formularz zgłoszenia roszczenia z dnia 20.06.2011 r., złożony przez małżonkę zmarłego R. K. T., w którym zgłaszająca zawiadomiła o śmierci ubezpieczonego. W rubryce formularza pod pozycją „typ roszczenia” został zakreślony jeden ze wskazanych wariantów –„śmierć”, przy czym w formularzu nie wskazano godziny śmierci ubezpieczonego. Do formularza został załączony jedynie akt zgonu R. T., gdyż K. T. nie dysponowała wówczas oryginałem polisy ubezpieczeniowej.

Po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego, w trakcie którego ustalono, że jako osoba uposażona w zawartej przez R. T. umowie ubezpieczenia na życie została wskazana K. T., pozwany uznał swoją odpowiedzialność i w dniu 28.06.2011 r. dokonał wypłaty na rzecz K. T. należnego świadczenia z tytułu śmierci ubezpieczonego w łącznej wysokości 165 390 zł.

Dowód: formularz zgłoszenia roszczenia, k. 81-82, odpis skrócony aktu zgonu, k. 83, decyzja o wypłacie świadczenia, k. 84, polecenie wypłaty świadczenia, k. 85, pismo pozwanego z dnia 28.06.2011 r., k. 86

Sąd zważył co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Stosownie do art. 805 § 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. Zgodnie z § 2 tego przepisu świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie: przy ubezpieczeniu osobowym - umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku w życiu ubezpieczonego. Stosownie do art. 829 §1 pkt 1 k.c. ubezpieczenie osobowe może w szczególności dotyczyć – przy ubezpieczeniu na życie – śmierci osoby ubezpieczonej. Ubezpieczający może wskazać jedną lub więcej osób uprawnionych do otrzymania sumy ubezpieczenia w razie śmierci osoby ubezpieczonej, a zastrzeżenia w tym zakresie może zmienić lub odwołać w każdym czasie (art. 831 §1 k.c.). Wyznaczenie uposażonego może być imienne bądź też można tę osobę określić w inny sposób, zapewniający jej identyfikację. Osoba ta musi być oznaczalna, a jej identyfikacja powinna nastąpić najpóźniej w chwili spełnienia świadczenia ubezpieczeniowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7.10.1971 r., III CRN 255/71, Lex nr 1329). Ubezpieczający może zawrzeć umowę ubezpieczenia na okaziciela i wtedy uposażonym jest osoba legitymująca się dokumentem potwierdzającym zawarcie umowy.

Poza sporem w okolicznościach niniejszej sprawy pozostaje fakt zawarcia umowy ubezpieczenia, treść jej postanowień oraz fakt zaistnienia wypadku (zdarzenia) ubezpieczeniowego w postaci śmierci ubezpieczonego. Istota sporu pomiędzy stronami sprowadza się do kwestii, czy przed dniem rozwiązania umowy ubezpieczenia na życie, zawartej pomiędzy pozwanym a ubezpieczonym R. T., pozwany otrzymał oświadczenie ubezpieczonego o wskazaniu powódki jako uposażonej na wypadek jego śmierci, a w konsekwencji czy powódka była uprawniona do otrzymania świadczenia na wypadek śmierci ubezpieczonego, które ostatecznie zostało przyznane i wypłacone przez pozwanego w dniu 28.06.2011 r. żonie zmarłego ubezpieczonego.

W okolicznościach niniejszej sprawy przyjąć należy, że do dnia wypłaty tego świadczenia nie doszło do skutecznego złożenia oświadczenia ubezpieczonego R. T. o wskazaniu powódki jako uposażonej do odbioru świadczenia z umowy ubezpieczenia na życie na wypadek jego śmierci. Dla skuteczności oświadczenia woli, w myśl art. 61 k.c., istotne jest bowiem jego dojście do adresata w taki sposób, aby mógł on zapoznać się z jego treścią. W szczególności w razie niedojścia wysłanego oświadczenia woli do adresata nie można mówić o skutecznym jego złożeniu. W takim wypadku adresat nie ma bowiem możliwości zapoznania się z jego treścią, a to oznacza, że oświadczenie nie zostało skutecznie złożone i nie wywarło skutków prawnych. Samo sporządzenie pisma zawierającego oświadczenie woli nie może być uznane za złożenie oświadczenia woli w rozumieniu art. 61 k.c., chociażby nawet istniała możliwość faktycznego zapoznania się z treścią oświadczenia przez adresata, o ile nie nastąpiło przekazanie tego pisma z zamiarem wywołania skutków prawnych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 5.02.2013 r., sygn. akt I ACa 954/12 Lex nr 1293060, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4.11.1982 r., II CR 380/82, Lex nr 2857, wyr. Sądu Najwyższego z dnia 20.08.1984 r., I PRN 111/84, Lex nr 12850).

Powódka, na której stosownie do art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. spoczywał w tym zakresie ciężar dowodu, nie wykazała, iżby do dnia wypłaty świadczenia z umowy ubezpieczenia na życie zostało skutecznie złożone pozwanemu oświadczenie z dnia 25.05.2010 r. o ustanowieniu jej osobą uposażoną w taki sposób aby pozwany mógł zapoznać się z jego treścią, co w konsekwencji prowadziłoby do konieczności zmiany dyspozycji odnośnie osoby uposażonej. Powódka przedstawiła jedynie kserokopię tego oświadczenia, uwierzytelnioną przez jej pełnomocnika procesowego, bez potwierdzenia wpływu oświadczenia do pozwanego Towarzystwa (...), bądź dowodu nadania pisma zawierającego przedmiotowe oświadczenie.

Skoro pozwany do dnia wypłaty świadczenia ubezpieczeniowego z tytułu śmierci ubezpieczonego R. T. na rzecz jego żony K. T. nie otrzymał dyspozycji ubezpieczonego, zmieniającej uposażonego K. T. na inną osobę, w tym przypadku na powódkę R. R., to zgodnie z obowiązującymi przepisami, po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego, dokładając należytej staranności, w ramach prowadzonej działalności ubezpieczeniowej, dokonał we właściwym terminie (art. 817 k.c.), prawidłowo, wypłaty należnego świadczenia w oparciu o zawartą przez ubezpieczonego umowę ubezpieczenia na życie, na rzecz wskazanej przez niego osoby uposażonej, zgodnie z aktualnie posiadaną wiedzą w tym zakresie, zwalniając się tym samym od odpowiedzialności za śmierć ubezpieczonego R. T.. Wskazać przy tym należy, że stosownie do §6 pkt 6.4 Ogólnych Warunków (...)będących integralną częścią łączącej strony umowy ubezpieczenia na życie, wygaśnięcie umowy ubezpieczenia na życie następuje na skutek wypłaty świadczenia ubezpieczeniowego.

Ubocznie należy wskazać, że wątpliwości Sądu budzi również postawa samej powódki, która będąc w posiadaniu oświadczenia woli R. T. o wskazaniu jej jako uposażonej na wypadek jego śmierci, przez okres około dwóch lat od dnia sporządzenia takiego oświadczenia woli oraz przez okres prawie roku od dnia śmierci R. T., nie przekazała pozwanemu tego oświadczenia.

Wskazać nadto należy, że nie zasługiwały na uwzględnienie podnoszone przez powódkę zarzuty dotyczące sposobu wypełnienia przez K. T. formularza zgłoszenia roszczenia – przekreślenia daty podpisania formularza, niewskazania jako okoliczności uzasadniającej wypłatę świadczenia śmierci małżonka (a jedynie zakreślenie rubryki „śmierć”) oraz niewskazania przez K. T. godziny śmierci ubezpieczonego, a także okoliczność, iż K. T. nie legitymowała się oryginałem lub choćby odpisem polisy (vide: pismo procesowe powódki z dnia 10.05.2014 r., k. 92-95). Okoliczności te pozostają bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy skoro do formularza dołączono dokument urzędowy, stanowiący niewątpliwy dowód zajścia zdarzenia uzasadniającego wypłatę świadczenia w postaci odpisu skróconego aktu zgonu R. T.. Stosownie do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (§4 pkt 4.4) dokument ten stanowił wystarczającą podstawę wypłaty świadczenia. Zawarta umowa nie miała przy tym charakteru umowy ubezpieczenia na okaziciela, toteż wypłata świadczenia nie była uzależniona od przedstawienia dokumentu potwierdzającego zawarcie umowy.

Bez znaczenia także dla rozstrzygnięcia, w szczególności w zakresie obciążenia stron kosztami niniejszego procesu, pozostają zarzuty powódki, iż przed wytoczeniem powództwa w niniejszej sprawie nie została zawiadomiona przez pozwanego o fakcie, iż doszło już do wypłaty świadczenia na rzecz K. T.. Na uwzględnienie zasługuje podnoszona w tym zakresie przez pozwanego okoliczność, iż obowiązany jest on do zachowania w tajemnicy tego rodzaju zdarzeń i przed wszczęciem postępowania w niniejszej sprawie, w którym to postępowaniu dopiero zaistniała uzasadniona potrzeba jego ujawnienia, nie był uprawniony do ujawnienia tej okoliczności osobom trzecim, do których należała także powódka.

Mając powyższe na względzie Sąd oddalił powództwo w całości, o czym orzeczono w punkcie I. sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na zasadzie art. 98 §1 i 3 i art. 99 k.p.c. oraz §2 ust. 1-2 i §6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t. jednol. Dz. U z 2013 r. poz. 490, t.j .), zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy, obciążając nimi w całości powódkę jako stronę przegrywającą sprawę; na koszty te złożyły się: wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego będącego radcą prawnym w kwocie 3.600 zł i poniesiona przez pełnomocnika opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

.