Sygn. I C 175/15

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 marca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Słupsku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Beata Kopania
Protokolant:	sekr. sądowy Anna Karwacka

po rozpoznaniu w dniu 29 marca 2016 r. w Słupsku

na rozprawie

sprawy z powództwa G. M.

przeciwko Skarbowi Państwa - Zakładowi Karnemu w C.

o zapłatę

1.  zasądza od Skarbu Państwa – Zakładu Karnego w C. na rzecz powoda G. M. kwotę 3.000 zł;

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  nie obciąża powoda kosztami procesu.

Na oryginale właściwy podpis

Sygn. akt IC 175/15

UZASADNIENIE

Powód, G. M., wniósł przeciwko pozwanemu, Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu w C., pozew z żądaniem zapłaty kwoty 100.000 zł. tytułem zadośćuczynienia. Zażądał także zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu.

Na uzasadnienie wskazał, iż od dnia 3 grudnia 2014r. do chwili wniesienia pozwu osadzony jest w Zakładzie Karnym w C., gdzie łamane są jego prawa, a przez to naruszane są jego dobra osobiste. Podniósł, że od dnia 30 grudnia 2014r. przebywa w celi dziewięcioosobowej, która nie spełnia warunków Unii Europejskiej. Podał, iż w celi jest tłok, występuje trudność w poruszaniu się, co odbija się niekorzystnie na psychice powoda. Podkreślił, że tak duża liczba osób o różnych charakterach, o różnym poziomie inteligencji i poziomie bytowania na wolności, prowadzi do licznych konfliktów w celi oraz do ciągłego stresu. Wskazał, że cela ta jest zastawiona sprzętem typu łóżka, czy szafki na buty. Znajdują się też w niej liczne rzeczy osobiste osadzonych, co potęguje wrażenie przytłoczenia. Dodatkowo podkreślił, że w celi tej umywalka jest urządzona obok wc i jest to miejsce niezabudowane. Korzystanie z umywalki, w szczególności wykonywanie przy niej czynności higienicznych, przy obecności i na widoku pozostałych ośmiu osobach osadzonych, jest dla powoda krępujące, ponieważ są to czynności osobiste i intymne. W konsekwencji powyższego, zasadne stało się wniesienie pozwu przeciwko opisanej w pozwie jednostce penitencjarnej.

Pozwany, Skarb Państwa – Zakład Karny w C., wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz Skarbu Państwa Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kosztów procesu.

W pierwszej kolejności wskazał, że powód nie odbywał kary pozbawienia wolności w pozwanej jednostce penitencjarnej w warunkach przeludnienia. Osadzono go bowiem w celi o powierzchni przekraczające 3 m 2/osobę, co jest zgodne z art. 110 ust. 2 zd. 1 k.k.w. Odnośnie niezapewnienia powodowi dostatecznych warunków bytowych podał, że wyposażenie cel w sprzęt kwaterunkowy, w których karę odbywał powód, było zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 stycznia 2014r. w sprawie warunków bytowych osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych. Natomiast wydzielony w celi kącik sanitarny zapewnia nieskrępowane z niego korzystanie, co jest zgodne z 28 ust.1 zd. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003r. w sprawie regulaminu organizacyjno – porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności. Dodatkowo wskazał, że powodowi zapewniono co najmniej raz w tygodniu ciepłą kąpiel. Powód zaś korzystał z kąpieli dwa razy w tygodniu. Nadto miał zapewniony dostęp do bieżącej wody w celi. W konsekwencji powyższego, pozwany podniósł twierdzenia, iż powód nie udowodnił, by poprzez zachowanie pozwanej jednostki penitencjarnej doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda, intensywności doznanego przez siebie uszczerbku, ani wysokości dochodzonego roszczenia oraz, a także, by ewentualny uszczerbek (krzywda) pozostawały z związku przyczynowym z zachowaniem pozwanego.

Sąd ustalił:

Powód został osadzony w Zakładzie Karnym w C. w dniu 3 grudnia 2014. Przebywał w celach:

- nr (...) w pawilonie (...)o metrażu 10.20 m kw - 3 osadzonych;

- nr (...) w pawilonie (...) o metrażu 28,93 m kw – 9 osadzonych;

- nr (...) w pawilonie (...) o metrażu 18,64 m kw – 6 osadzonych;

- nr (...) w pawilonie nr(...) o metrażu 22,06 m kw – 7 osadzonych;

- nr (...) w pawilonie (...) o metrażu 8,05 m kw (...) - 2 osadzonych;

- nr (...) w pawilonie (...) o metrażu 8,05 m kw – 2 osadzonych.

W trakcie pobytu w Zakładzie Karnym w C. miał dostęp od radia i telewizji, książek znajdujących się w bibliotece centralnej zakładu karnego, codziennie dostarczanej prasy, organizowanych na terenie zakładu poza oddziałem mieszkalnym imprez kulturalno – oświatowych, różnego rodzaju konkursów oraz posług religijnych. Dwa razy w tygodniu mógł korzystać ze świetlicy i zajęć sportowych.

Dowód: notatka z dnia 7 sierpnia 2015r., k. 44.

W celi nr (...) w pawilonie(...) umywalka nie była oddzielona od części mieszkalnej. Znajdowała się ona obok wc. Umywalka była widoczna dla każdego z osadzonych w celi. Powód czuł się skrępowany, gdy mył się przy umywalce. To było jedyne miejsce w celi, w którym powód oraz inni osadzeni mogli wykonać czynności higieniczne.

Dowód: przesłuchanie powoda , k. 102.

W celi nr (...) w pawilonie (...) znajdowało się wyposażenie w formie łóżek, półek na buty, szafek żywnościowych, trzech stołów, krzeseł. Osadzeni rozwieszali swe rzeczy osobiste.

Dowód: przesłuchanie powoda,, k. 102.

Sąd zważył:

Powództwo w niewielkiej części jest zasadne.

Stan faktyczny sąd ustalił na podstawie notatki z dnia 7 sierpnia 2015r. pochodzącej od pozwanego (k. 44) oraz na przesłuchaniu powoda. Treść powyższej notatki nie była kwestionowana. Natomiast przesłuchanie powoda miało walor spontaniczności, nadto jego treść korelowała z przedstawioną przez pozwanego notatka z dnia 7 sierpnia 2015r.

Spór w niniejszej sprawie sprowadza się do rozstrzygnięcia, czy w czasie odbywania przez powoda kary pozbawienia wolności w pozwanej jednostce penitencjarnej doszło, w okresie wskazanym w pozwie, do naruszenia bezprawnym działaniem dóbr osobistych powoda.

Z twierdzeń powoda wynika, iż dochodzi zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych w postaci zdrowia psychicznego i godności. Wskazane przez powoda dobra osobiste rzeczywiście podlegają ochronie prawnej. Należą bowiem do dóbr osobistych, o których mowa w art. 23 k.c., a zgłoszone roszczenie o zadośćuczynienie ma swe źródło w treści art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. Naruszenia dóbr osobistych powód upatruje w umieszczeniu powoda w przeludnionej celi nr (...) oraz w niezbudowaniu umywalki w celi nr (...), przy której powód i pozostali osadzeni wykonywali czynności higieniczne. Dotyczy okresu od 30 grudnia 2014r. do 20 marca 2015r. (k. 101).

Wskazać należy, iż zgodnie z art. 24 § 1 k.c. przesłankami odpowiedzialności na tle ochrony dóbr osobistych są istnienie dobra osobistego, jego naruszenie i bezprawność działania sprawcy (pozwanego). Wszystkie te przesłanki muszą być spełnione łącznie, zaś brak którejkolwiek z nich powoduje brak odpowiedzialności sprawcy (pozwanego).

Wskazać należy, że to na powodzie jako dochodzącym ochrony prawnej spoczywał ciężar dowodu, że jego dobra osobiste zostały naruszone poprzez działania pozwanej jednostki penitencjarnej. Na pozwanym zaś, spoczywał ciężar wykazania okoliczności wyłączające bezprawność jego zachowania.

Dobra osobiste wskazane przez powoda podlegają ochronie prawnej, o czym była mowa wyżej. Jednak dobro to, tak jak i inne dobra osobiste, nie mają charakteru absolutnego - bezwzględnego. Dopuszczalne jest ich ograniczenie w uzasadnionych przypadkach, przewidzianych przepisami prawa. Do takiego uzasadnionego przypadku zaliczyć należy stan, jakim jest odbywanie kary pozbawienia wolności. W przypadku, gdy dojdzie do konieczności ograniczenia praw jednostki, ograniczenia te muszą być każdorazowo uznane za niezbędne (konieczne) w demokratycznym państwie prawnym, ze względu na interes bezpieczeństwa publicznego, ochronę porządku prawnego lub prawa i wolności innych osób. Ograniczenia te precyzuje Konstytucja (art. 31 ust. 3 i art. 41 ust. 1), a także przepisy prawa międzynarodowego, które zostały ratyfikowane przez Polskę (w tym art. (...) Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych czy art. (...) Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności). Ograniczenie praw jednostki odbywać się winno w oparciu o regulacje prawne.

Nie występują przepisy, które regulują ściśle kwestię warunków bytowych osób pozbawionych wolności. Brak jest przepisów, które w sposób konkretny wskazywałyby, jakie ściśle określone warunki powinny obowiązywać w zakładach karnych, czy aresztach śledczych. Wskazują one ogólnie, że warunki te winny spełniać standardy pomieszczeń mieszkalnych, dostrzegając ich znaczenie dla realizacji celów całości systemu penitencjarnego (por. N. P., Prawo podmiotowe więźniów do powierzchni mieszkalnej Państwo i Prawo 2007/6 str. 85).

Zasady odbywania kary pozbawienia wolności regulowane są zatem przez przepisy wewnętrzne danego kraju. Na terenie Rzeczpospolitej Polskiej kwestie te reguluje przede wszystkim ustawa z dnia 6 czerwca 1997r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr (...) poz. (...)). Przepisy w nim zawarte określają m.in. cele wykonywania kary, rodzaje zakładów karnych, zasady wykonywania kary i jej indywidualizację, prawa i obowiązki skazanego, zatrudnienie, nauczanie, działalność kulturalno-oświatową itp. Szczególne znaczenie ma treść art. (...) par (...) k.k.w., w którym ustawodawca zagwarantował, iż w celach mieszkalnych powierzchnia przypadająca na jednego skazanego nie może wynosić mniej niż 3 m. kw., cele muszą być wyposażone w odpowiedni sprzęt zapewniający warunki higieny, dostateczny dopływ świeżego powietrza, odpowiednią temperaturę i oświetlenie. Nadto, kwestie te regulowane są rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 stycznia 2014r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych (Dz.U.(...)) oraz rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003r. w sprawie regulaminu organizacyjno – porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności (Dz.U.(...)).

Wyżej przywołane przepisy określają standardy odbywania kary pozbawienia wolności i prowadzą do zachowania równowagi pomiędzy prawami jednostki a prawami ogółu.

Powód podniósł twierdzenia, że przebywał w celi nr (...) w pawilonie (...) w warunkach przeludnienia. Zarówno z notatki urzędowej z dnia 7 sierpnia 2015r., jak i z twierdzeń samego powoda wynika, że w przeliczeniu metrażu tej celi na jedną osobę nie była ona mniejsza niż 3 m kw. Zatem cela nr (...) spełniała wymogi metrażowe określone przepisami prawa.

Powód upatruje naruszenia jego dobra osobistego w okoliczności umieszczenia go w celi dziewięcioosobowej. Podał, że takie rozwiązanie prowadzi do stresujących sytuacji, wywołuje stany napięcia oraz dyskomfortu, gdyż na niewielkiej powierzchni znajduje się duża liczba osób o różnych temperamentach i poziomie inteligencji.

Podkreślić należy, iż brak jest przepisu prawnego, który zakazałby umieszczania osadzonych w celach dziewięcioosobowych. Okoliczność, iż przebywanie w celi dziewięcioosobowej łączy się dużym dyskomfortem dla jednego z osadzonych wiąże się ze skutkami, w tym z dolegliwością odbywania kary pozbawienia wolności. Nie skutkuje natomiast uznaniem, że doszło do naruszenia dobra osobistego powoda w postaci zdrowia psychicznego wskutek nieprawidłowego zachowania jednostki penitencjarnej.

Podkreślić należy, iż odbywanie kary pozbawienia wolności wiąże się z ograniczeniem prawa do prywatności. Warunki odbywania kary pozbawienia wolności stworzone w pozwanej jednostce penitencjarnej mogły być niekomfortowe i nie zawsze umożliwiały zachowanie prywatności w takim stopniu, jakiego by sobie powód życzył. Jednakże powód powinien mieć na uwadze, że osadzony musi się liczyć z ograniczeniem przestrzeni życiowej, prywatności, intymności oraz niższym niż na wolności standardem życia. Warunki takie stanowią bowiem istotę kary pozbawienia wolności. W tym też zakresie godność, wolność, czy prawo do prywatności osoby osadzonej doznaje ograniczeń.

Podkreślić jednocześnie należy, iż powód, naruszając porządek prawny miał zapewne świadomość, że za popełnione przestępstwo zostanie mu wymierzona kara, a to z kolei spowoduje odizolowanie, ograniczenie i konieczność przebywania na znacznie mniejszych powierzchniach niż na wolności. Państwo zaś w miarę swoich możliwości finansowych realizuje obowiązki humanitarnego wykonywania kary pozbawienia wolności m.in. poprzez nieodpłatne dostarczenie cel więziennych o określonym standardzie, wyżywienia, stworzenie osadzonym możliwości podejmowania nauki i spędzania wolnego czasu w placówkach penitencjarnych. Prawomocnie orzeczona kara bezwzględnego pozbawienia wolności, jak i warunki jej odbywania, są naturalną konsekwencją przestępczej przeszłości skazanego, stanowiąc element polityki karnej w postaci prewencji indywidualnej (odstraszającej sankcji za popełnienie czynu zabronionego)( por. wyrok SA w Łodzi z dnia 6 marca 2013r. (...)).

Powód nie wykazał, by standardy te w zakresie ilości osób osadzenia w celi oraz w zakresie wyposażenia celi zostały przekroczone.

Sąd natomiast uznał zarzuty powoda za zasadne w części dotyczącej umieszczenia umywalki w celi nr (...). Z przesłuchania powoda wynika, że umywalka nie była oddzielona od pozostałej części celi, a osoba korzystająca z umywalki była widoczna dla każdego z osadzonych w celi. Jednocześnie umywalka była jedynym miejscem w celi, gdzie osadzeni, w tym powód, mogli dokonywać czynności higienicznych.

Zgodnie z § 28 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności (Dz.U.(...)) cela mieszkalna powinna być wyposażona w łóżko dla każdego skazanego, odpowiednią do liczby skazanych ilość stołów, szafek i taboretów oraz środków do utrzymania czystości w celi. Niezbędne urządzenia sanitarne sytuuje się w sposób zapewniający ich niekrępujące użytkowanie, z zastrzeżeniem art. 110 § 3 Kodeksu.

Stwierdzić należy, że brak oddzielenia umywalki od pozostałej części celi nr (...) w okresie objętym sporem było rozwiązaniem nieprawidłowym. W sytuacji, gdy było to jedyne miejsce umożliwiające dokonywanie czynności higienicznych w celi dziewięcioosobowej, a fakt ten wynika z przesłuchania powoda, to z całą pewnością rozwiązanie takie naruszało zasadę nieskrępowanego korzystania z urządzenia sanitarnego. Twierdzenia powoda, iż czuł się niekomfortowo oraz, że był zakłopotany podczas wykonywania czynności higienicznych należy uznać za prawdziwe. Zasady doświadczenia życiowego wskazują, iż wykonywanie takich czynności, jak np. mycie ciała, należy do czynności intymnych, przy których każda osoba winna mieć zapewnioną wyłączną dla siebie przestrzeń, oddzieloną od części mieszkalnej.

W konsekwencji powyższego, sąd uznał, że zachowanie pozwanego polegające na urządzeniu miejsca sanitarnego w celi nr (...) w pawilonie (...) w miejscu widocznym dla każdej osoby osadzonej w celi naruszało zapis par 28 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności (Dz.U.(...)), a przez to naruszyło dobro osobiste powoda w postaci godności osobistej.

Dlatego też, sąd na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. uznał roszczenie za zasadne w powyższej części. Jednakże ocenił, że zgłoszona kwota 100.000 zł. tytułem zadośćuczynienia jest znacznie wygórowana. Podkreślenia wymaga bowiem, że powód był osadzony w celi nr (...) od 30 grudnia 2014r. do 20 marca 2015r. Zatem okres, w czasie którego narażony był na niekomfortową sytuację związaną z koniecznością korzystania z umywalki, nie był uciążliwie długi. Nadto, powód miał zapewnioną kąpiel dwa razy w tygodniu w łaźni, przez okres (...) minut. Dodatkowo stwierdzić należy, że brak jest dowodów, które wykazałyby, iż powód zgłaszał pracownikom pozwanej jednostki penitencjarnej niedogodność związaną z umieszczeniem umywalki w widocznym dla współosadzonych miejscu. Powyższe prowadzi do wniosku, że rozmiar krzywdy w powoda powstałej wskutek umieszczenia umywalki w miejscu widocznym dla wpsółosadzonych w celi nr (...) nie był znaczny.

Dlatego też sąd uznał, że kwota 3.000 zł. zadośćuczynienia jest kwotą adekwatną do rozmiaru krzywdy powoda, o czym, na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c., orzekł jak w punkcie pierwszym wyroku.

O kosztach procesu rozstrzygnięto na podstawie art. 102 k.p.c., uznając, że powód w momencie wytoczenia powództwa był zdecydowany co do swej racji. Nadto trudna sytuacja materialna powoda wykazana oświadczeniem majątkowym dodatkowo uzasadnia zastosowanie wobec powoda zasady słuszności i nieobciążanie go kosztami procesu należnymi stronie przeciwnej.

Na oryginale właściwy podpis