Piszę to tak:
I Ns …..
POSTANOWIENIE CZĘŚĆIOWE
Dnia 23 stycznia 2009 r.
Sąd Rejonowy …….. w I Wydziale Cywilnym
w składzie następującym:
Przewodniczący: SSR ……….
Protokolant: …….
po rozpoznaniu w dniu 6 stycznia 2009 r. w Warszawie
na rozprawie
sprawy z wniosku …….
z udziałem ……….
o dział spadku po Annie Marii J. i dział spadku po Piotrze Wacławie J., wraz z podziałem majątku Anny Marii J. i Piotra Wacława J.
postanawia:
I. ustalić, że w skład majątku wspólnego małżonków Anny Marii J. z domu ……. (PESEL ……..) i Piotra Wacława J. (PESEL ……..) wchodziły między innymi następujące składniki:
1. jednostki uczestnictwa w funduszach:
a) jednostki uczestnictwa w …. FIO Obligacji I na rachunku nr ……… – na dzień (data zgonu) w liczbie 1103,3956 o wartości 161768,83 zł,
b) jednostki uczestnictwa w ….FIO Akcji na rachunku nr ……– na dzień (data zgonu) w liczbie 21,8749 o wartości 2 641,39 zł,
c) jednostki uczestnictwa w ……… FIO Obligacji I na rachunku nr …….. – na dzień (data zgonu) w liczbie 14,2002 o wartości 2081,89 zł,
d) jednostki uczestnictwa w …….FIO na rachunku nr ………..– na dzień (data zgonu) w liczbie 707,947 o wartości 109314,10 zł
2. jednostki rozrachunkowe w ……. Otwartym Funduszu Emerytalnym na koncie Anny Marii J. nr ……. – na dzień (data zgonu) w liczbie 191,9256 o wartości 2875,05 zł
3. jednostki rozrachunkowe w …….Otwartym Funduszu Emerytalnym na koncie Piotra Wacława J. nr ……– na dzień (data zgonu) w liczbie 735,5627 o wartości 11018,73 zł
4. pieniądze zgromadzone na rachunku nr ……… w Banku …….. - w wysokości na dzień (data zgonu) 29784,30 zł
5. i tak dalej, i tak dalej….
II. ustalić, że udziały małżonków Anny Marii J. z domu …… i Piotra Wacława J. w ich majątku wspólnym były równe i wynosiły po 1/2 (jednej drugiej) części;
III. ustalić, że w skład spadku po Annie Marii J. z domu ……, córce … i …, zmarłej dnia (data zgonu)w …, ostatnio stale zamieszkałej w …. przy ul. ….- wchodził między innymi udział wynoszący 1/2 (jedną drugą) w składnikach opisanych w punkcie I.;
IV. ustalić, że w skład spadku po Piotrze Wacławie J., synu … i …, zmarłym dnia (data zgonu) w ….., ostatnio stale zamieszkałym w … przy ul. …..- wchodził między innymi udział wynoszący 1/2 (jedną drugą) w składnikach opisanych w punkcie I.;
V. dokonać częściowego działu spadku opisanego w punkcie III. wraz z częściowym działem spadku opisanego w punkcie IV. wraz z częściowym podziałem majątku opisanego w punkcie I. - w ten sposób, że opisane w punkcie I. składniki majątku przypadają w następującym osobom w następujących częściach :
1. np. Karol Kowalski – w 3/16 częściach
2. YYY – w 5/16 częściach
3. ZZZ – w 1/8 części
4. WWW – w 1/8 części
5. XXX – w ¼ części [tu wymieniam spadkobierców według postanowienia o stw. nabycia spadku]
- które to części należy im wypłacić z kwot znajdujących się na kontach opisanych w punkcie I., uwzględniając narosłe od dnia (data zgonu)odsetki oraz pobrane koszty obsługi kont.
SSR .....
Sygn. akt I Ns ………
U z a s a d n i e n i e
Pismem z dnia 13 lipca 2007 r. WWW wniósł o dział spadku po jego córce Annie Marii J. i jej mężu Piotrze Wacławie J. Wniosek ten wnioskodawca ostatecznie zmodyfikował (pisma z dnia 6 grudnia 2007 r. i z 17 marca 2008 r.) w ten sposób, że wniósł o dział spadku po Annie Marii J. wraz z podziałem majątku jej i Piotra Wacława J. Wniósł o ustalenie, że udziały małżonków w ich majątku wspólnym były równe. Wskazał, że w skład tego majątku wchodziły m.in. środki zgromadzone na rachunkach bankowych i jednostki uczestnictwa zgromadzone na rachunku inwestycyjnym w ….. i … [tu: fundusze inwstycyjne], a także środki zgromadzone przez każdego z małżonków w Otwartych Funduszach Emerytalnych. Wniósł, aby spadek po Annie Marii J. podzielić pomiędzy wszystkich jej spadkobierców według przypadających im udziałów w spadku: WWW- ¼ części, XXXX - ¼ części i YYY– ½ części. Wnioskodawca wnosił o wydanie postanowienia częściowego co do tych składników spadku – podnosił bowiem, że jest w trudnej sytuacji materialnej i zdrowotnej, pieniądze te są mu potrzebne na leczenie i rehabilitację, a przy tym co do podziału tych składników nie ma pomiędzy uczestnikami sporu (w przeciwieństwie do pozostałych składników spadku).
Uczestnicy YYY i XXX przyłączyli się do tego wniosku.
Uczestnicy ZZZ i UUU w odpowiedzi na wniosek wyrazili zgodę co do zasady na dział spadku wraz z podziałem majątku małżonków Anny J. i Piotra J. i wnieśli zarazem o dział spadku po Piorze J., którego są spadkobiercami. Wskazali, że w skład majątku wspólnego spadkodawców wchodziły m.in. środki finansowe zgromadzone na rachunkach bankowych, środki zgromadzone przez każdego z małżonków w OFE, jednostki uczestnictwa w TFI. Wskazali przy tym na znaczną dysproporcję pomiędzy dochodami osiąganymi przez małżonków Piotra i Annę J., jednak nie wnosili o ustalenie ich nierównych udziałów w majątku wspólnym.
Sąd ustalił następujący stan faktyczny:
W dniu (data zgonu) w … zmarli małżonkowie Piotr J. i Anna J. W ich małżeństwie panował ustrój wspólności majątkowej. Ich udziały w majątku wspólnym były równe i wynosiły po ½ części.
W skład majątku wspólnego małżonków wchodziły między innymi:
1. jednostki uczestnictwa w funduszach:
a) jednostki uczestnictwa w ………… FIO Obligacji I na rachunku nr ……..- na dzień (data zgonu)w liczbie 1103,3956 o wartości 161.768,83 zł,
b) i tak dalej
2. jednostki rozrachunkowe w … Otwartym Funduszu Emerytalnym na koncie Anny Marii J. nr …….- na dzień (data zgonu)w liczbie 191,9256 o wartości 2.875,05 zł,
3. jednostki rozrachunkowe w Otwartym Funduszu Emerytalnym na koncie Piotra Wacława J. nr …- na dzień (data zgonu)w liczbie 735,5627 o wartości 11.018,73 zł,
4. pieniądze zgromadzone na rachunku nr …. Banku …- na dzień 16 sierpnia 2002 r. w wysokości 29.784,30 zł,
5. pieniądze - i tak dalej
Spadek po Annie Marii J. nabyli: jej ojciec WWW– w ¼ części, jej matka XXX - w ¼ części, i jej brat YYY– w ½ części.
Spadek po Piotrze Wacławie J. nabyli: jego ojciec AAA- w ¼ części, jego matka ZZZ- w ¼ części, i jego brat UUU– w ½ części. AAA zmarł dnia …, spadek po nim nabyli po połowie: jego żona ZZZ i jego syn UUU. W efekcie spadek po Piotrze Wacławie J. przypada żyjącym jego spadkodawcom w następujących częściach: jego matce ZZZ– w 3/8 częściach, i jego bratu UUU – w 5/8 częściach.
Powyższy stan faktyczny był w sprawie niesporny. Sąd ustalił go na podstawie zgromadzonych w aktach dokumentów, w tym zaświadczeń i informacji z instytucji finansowych lub ich niekwestionowanych przez uczestników kserokopii (k. ….), odpisu postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po AAA (k. …, postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po Piotrze Wacławie J. i po Annie Marii J. (k. …, a także na podstawie twierdzeń i zeznań uczestników, jak też zeznań świadków ….. - w części dotyczącej okoliczności ustalonych w opisanym stanie faktycznym. Co do udziałów spadkodawców w ich majątku wspólnym – Sąd ustalił, że udziały te były równe, na podstawie art. 43 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Sąd zważył, co następuje:
Uczestnicy ZZZ i UUU sprzeciwiali się w ogóle wydaniu postanowienia częściowego. Sąd uznał jednak jego wydanie za potrzebne i celowe. W przeciwieństwie do pozostałego przedmiotu niniejszego postępowania (mieszkanie, samochód, rozliczenie nakładów), co do których pomiędzy uczestnikami rysuje się silny spór, składniki objęte niniejszym postanowieniem częściowym są niesporne – ani co do składu, ani co do wartości, ani co do sposobu ich podziału. Nie ma zatem przeszkód, by spadkobiercy już teraz mogli korzystać z tych środków finansowych. Tym bardziej, że sytuacja życiowa i zdrowotna wnioskodawcy – emeryta, człowieka schorowanego - jest taka, że potrzebuje on pieniędzy na leczenie i rehabilitację. Dlatego Sąd uznał za wskazane wydanie postanowienie częściowego obejmującego niesporny zakres postępowania.
Nie ma przy tym w ocenie Sądu realnego zagrożenia – jak to podnosili uczestnicy ZZZ i UUU – że udostępnienie już teraz środków finansowych wnioskodawcy uniemożliwi lub utrudni w przyszłości rozliczenie spłat z pozostałych składników majątku. Po pierwsze bowiem, uczestnicy ZZZ i UUU w żaden sposób swoich obaw nie uprawdopodobnili. Po wtóre zaś, zaprzeczają, jakoby pozostałe składniki (mieszkanie, samochód) w ogóle wchodziły w skład majątku wspólnego i kwestionują zgłaszane przez wnioskodawcę nakłady.
Wniosek wszystkich uczestników co do sposobu podziału wymienionych składników majątku wspólnego spadkodawców pomiędzy ich spadkobierców – był zgodny: wnosili oni, by rozdzielić je pomiędzy nich stosownie do ich udziałów w spadkach po spadkobiercach. Przedmiotowe postanowienie w tym zakresie jest zgodne z tym wnioskiem.
Należy przy tym jednak podkreślić, że jest to postanowienie deklaratoryjne: nie tylko co do ustalenia równych udziałów (punkt II postanowienia częściowego) i wskazania wymienionych składników majątku wspólnego i spadków (punkt I, III i IV postanowienia częściowego), ale także co do ich podziału (punkt V postanowienia częściowego). Sąd orzekający w tej sprawie stoi bowiem na stanowisku, że tak w podziale majątku wspólnego, jak i w dziale spadku – mają zastosowanie przepisy dotyczące zobowiązań podzielnych (art. 379 i n. k.c.), w tym w szczególności przepis art. 379 § 1 k.c., zgodnie z którym jeżeli jest kilku wierzycieli, a świadczenie jest podzielne, wierzytelność dzieli się na tyle niezależnych od siebie części, ilu jest wierzycieli. Odnosząc tę regulację do niniejszej sprawy, należy stwierdzić, że już w dacie otwarcia spadku środki pieniężne na rachunkach bankowych spadkodawców oraz liczba jednostek uczestnictwa w funduszach na kontach spadkodawców – uległy podziałowi pomiędzy spadkobierców wedle przypadłych im wskutek dziedziczenia udziałów. Wierzytelności wyrażone w pieniądzu, jak i w liczbie jednostek – są bowiem niewątpliwie podzielne. Tak zatem, jak postanowienie Sądu o stwierdzeniu nabycia spadku deklaratoryjnie stwierdza kto i w jakich częściach dziedziczy spadek, tak niniejsze postanowienie częściowe o dziale spadków z podziałem majątku wspólnego spadkodawców deklaratoryjnie stwierdza, komu sposród spadkobierców i w jakiej części przypadły podzielne wierzytelności (pieniężne lub wyrażone w jednostkach uczestnictwa). [Podobny pogląd prezentuje Elżbieta Skowrońska – Bocian w monografii „Rozliczenia majątkowe małżonków”. ] W niniejszej sprawie wydanie przedmiotowego postanowienia częściowego jest jednak konieczne o tyle, że spadkobiercy pozostają w konflikcie i nie byli w stanie zgodnie wystąpić do instytucji finansowych (banków, Funduszy) o wypłatę należnych im środków.
Szczególna regulacja dotyczy środków zgromadzonych na kontach spadkobierców w funduszach emerytalnych. Otóż wedle przepisów ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, obowiązujących w dacie śmierci spadkodawców, tj. 16 sierpnia 2002 r. (Dz.U. 97/139/934 ze zm.: Dz.U.1998/98/610, 1998/106/668, 1998/162/1118, 1999.110.1256, 2000/60/702, 2001/8/64, 2002/25/253, 2002/25/253), w razie śmierci członka funduszu pozostającego w związku małżeńskim, połowa środków zgromadzonych na jego rachunku powinna zostać przetransferowana na rachunek współmałżonka (art. 131 cyt. Ustawy). Następnie środki te wchodzą w skład spadku i powinny być wypłacone „bezpośrednio na rzecz osób uprawnionych” (art. 133 cyt. Ustawy). Ścisłe zastosowanie tych przepisów jest jednak w niniejszej sprawie niemożliwe, ponieważ przepisy tej Ustawy nie przewidują transferu środków na konto osoby nieżyjącej, ani w ogóle nie regulują sytuacji w razie równoczesnej śmierci małżonków. W efekcie zatem należy przepisy te zastosować odpowiednio w ten sposób, żeby ustalić, jaki efekt dałoby w razie równoczesnej śmierci małżonków przetransferowanie połowy środków pomiędzy ich rachunkami. Jest oczywiste, że doprowadziłoby to do swoistego wyrównania tych środków tak, że na koncie każdego z małżonków znalazłaby się połowa środków zgromadzonych w sumie przez nich oboje – i te środki dopiero byłyby rozdzielone pomierzy spadkobierców każdego z nich. Ostateczny efekt będzie zatem taki sam, jak podzielenie środków zgromadzonych na kontach obojga spadkodawców pomiędzy spadkobierców obojga z nich w takiej samej proporcji, jak całego majątku wspólnego spadkodawców, tzn. podział na pół (równe udziały) i każda połowa podzielona pomiędzy spadkobierców każdego z małżonków. To rozwiązanie, zdaniem Sądu, wydaje się tu być jedynym możliwym. Dlatego też Sąd orzekł, że środki zgromadzone na rachunkach spadkobierców mają być wypłacone spadkobiercom obojga z nich w proporcjach: udział danego spadkodawcy w majątku wspólnym (czyli ½ x ułamek w spadku po nim.
I tak: ZZZ– otrzymała 3/16 części (1/2 x 3/8 części w spadku po Piotrze Wacławie J.), UUU – 5/16 części (1/2 x 5/8 części w spadku po Piotrze Wacławie J.), YYY– 1/8 część (1/2 x ¼ część w spadku po Annie Marii J.), WWW– 1/8 część (1/2 x ¼ część w spadku po Annie Marii J.), a XXX– ¼ część (1/2 x 1/2 część w spadku po Annie Marii J.).
Skutkiem deklaratoryjnego charakteru przedmiotowego postanowienia działowego jest odstąpienie przez Sąd od ustalenia wartości wymienionych składników spadku na datę orzekania. Skoro bowiem ich podział dokonał się już w dacie otwarcia spadku, to i wartość ich ustalono także na te datę.
Mając na uwadze upływ czasu i zmienną wartość jednostek uczestnictwa, a także zmiany stanu kont wynikające z kosztów ich obsługi – Sąd w punkcie V. postanowienia nakazał wypłatę spadkobiercom należnych im (a wyrażonych ułamkami) części kwot znajdujących się na tych kontach, z uwzględnieniem narosłych od dnia 16 sierpnia 2002 r. odsetek oraz pobranych kosztów obsługi kont.
Mając powyższe na uwadze, orzeczono jak w postanowieniu częściowym, na podstawie art. 684 i n. k.p.c. oraz przytoczonych wyżej przepisów.
O kosztach Sąd rozstrzygnie w postanowieniu, które zakończy niniejsze postępowanie.
