Wyrok
z dnia 16 września 1999 r.
Sąd Apelacyjny w Poznaniu
II AKa 178/99
Przepis art. 4 § 1 k.k. nie bez powodu nakazuje porównywanie ustaw - obowiązującej poprzednio i w czasie orzekania; ustaw a więc nie poszczególnych przepisów, a ustaw w całości. Niemożliwa jest kompilacja względniejszych przepisów z obu ustaw. Organ stosujący prawo zobowiązany jest do wyboru - w myśl reguły z art. 4 § 1 k.k. - jednej z ustaw i stosowania jej w całości ze wszystkimi konsekwencjami w postaci występowania typów kwalifikowanych przestępstw, które wcześniej nie istniały.
OSA 2000/6/43
40289
Dz.U.1997.88.553: art. 4
Sentencja
Sąd Apelacyjny w Poznaniu, po rozpoznaniu w dniu 16 września 1999 r. sprawy Jana W., Jarosława G., Mariusza Ż. i Adama M. oskarżonych z art. 174 § 1 k.k. art. 288 § 1 k.k. z 1969 r. i innych, z powodu apelacji wniesionych przez prokuratora i obrońców oskarżonych od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Szczecinie z dnia 12 listopada 1998 r., sygn. akt III K 343/96, utrzymuje zaskarżony wyrok w mocy z tym, iż przyjmuje, że czyn przypisany Jarosławowi G. w punkcie III wyroku wyczerpał znamiona ustawowe przestępstwa z art. 264 § 1 k.k. w zbiegu z art. 18 § 3 k.k. w związku z art. 264 § 1 k.k. w związku z art. 11 § 2 k.k. w związku z art. 12 k.k., zaś podstawę wymierzenia Jarosławowi G. kary pozbawienia wolności stanowi przepis art. 264 § 1 k.k.; jednocześnie przyjmuje, iż podstawę wymierzenia kary pozbawienia wolności Mariuszowi Ż. stanowi przepis art. 204 § 1 k.k. (...)
Uzasadnienie faktyczne
Sąd Wojewódzki w Szczecinie, wyrokiem z dnia 12 listopada 1998 r., sygn. III K 343/96, uznał Jana W. za winnego tego, że w sierpniu 1995 r. w T., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, w ciągu pięciu lat od odbycia w okresie od dnia 21 marca 1983 r. do dnia 1 czerwca 1984 r. i od dnia 25 września 1984 r. do dnia 21 maja 1991 r. kary łącznej 8 lat pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 29 października 1997 r., sygn. akt. VI K 767/87, za przestępstwo z art. 199 § 1 d.k.k. w związku z art. 60 § 1 d.k.k. i art. 208 d.k.k. w związku z art. 58 d.k.k. w związku z art. 60 § 1 d.k.k., nakłaniał małoletnie Elżbietę C., Dagmarę R. i Sylwię R. do uprawiania prostytucji, to jest do popełnienia przestępstwa określonego w art. 204 § 1 k.k. w zbiegu z art. 204 § 3 k.k. w związku z art. 11 § 2 k.k. w związku z art. 64 § 3 k.k. i za przestępstwo to wymierzył mu karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz karę grzywny w wysokości 20 stawek dziennych, przyjmując, że jedna stawka dzienna wynosi 10 złotych.
Jan W. uznany został jednocześnie za winnego tego, że w sierpniu 1995 r. w okolicy L., działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami, wbrew przepisom, w miejscu do tego nie przeznaczonym, przekroczył granicę pomiędzy Polską a Republiką Federalną Niemiec, to jest popełnienia przestępstwa z art. 264 § 2 k.k. i za przestępstwo to wymierzono mu karę 8 miesięcy pozbawienia wolności.
Sąd Wojewódzki w Szczecinie wymierzył Janowi W. karę łączną 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności.
Tym samym wyrokiem Sąd Wojewódzki w Szczecinie uznał Jarosława G. za winnego tego, że w sierpniu 1995 r. w okolicy L., działając wspólnie i z innymi osobami, wbrew przepisom, w miejscu do tego nie przeznaczonym, przekroczył dwukrotnie granicę pomiędzy Polską a Republiką Federalną Niemiec, udzielając jednocześnie pomocy kobiecie narodowości rosyjskiej o imieniu Olga w jednokrotnym, a Elżbiecie C., Dagmarze R. i Sylwii R. w dwukrotnym nielegalnym przekroczeniu granicy, to jest przestępstwa określonego w art. 264 § 2 k.k. w związku z art. 12 k.k. i za przestępstwo to wymierzył mu karę 1 roku pozbawienia wolności oraz karę grzywny w wysokości 20 stawek dziennych przyjmując, że jedna stawka dzienna wynosi 10 złotych.
Oskarżony Mariusz Ż. uznany został omawianym wyrokiem za winnego tego, że w listopadzie i grudniu 1995 r. w P., K. i H., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, najpierw nakłonił Katarzynę B. do uprawiania prostytucji, a później ułatwił to jej w ten sposób, iż działając wspólnie i w porozumieniu z Maciejem J. zawiózł ją do domu publicznego w H., to jest popełnienia przestępstwa z art. 204 § 1 k.k. w związku z art. 12 k.k. i za przestępstwo to wymierzono mu karę 1 roku pozbawienia wolności i karę grzywny w wysokości 50 stawek dziennych przyjmując, że jedna stawka dzienna wynosi 10 złotych.
Tym samym wyrokiem, Sąd Wojewódzki w Szczecinie uznał Adama M. za winnego tego, że w październiku 1995 r. w P i K., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej oraz wspólnie i w porozumieniu z Witalijem K. ułatwił małoletniej Angelice S. uprawianie prostytucji w ten sposób, że pomógł jej w zdobyciu fałszywego dowodu osobistego, a następnie przewiózł ją przez granicę pomiędzy Polską a Republiką Federalną Niemiec, to jest za winnego popełnienia przestępstwa z art. 204 § 1 k.k. w zbiegu z art. 204 § 3 k.k. w związku z art. 11 § 2 k.k. w związku z art. 12 k.k. i za przestępstwo to wymierzył mu karę 1 roku pozbawienia wolności i karę grzywny w wysokości 50 stawek dziennych przyjmując, że jedna stawka dzienna wynosi 10 złotych.
Apelacje od powyższego wyroku wnieśli prokurator i obrońcy oskarżonych Jana W., Jarosława G., Mariusza Ż. i Adama M.
Prokurator zaskarżył wyrok w części dotyczącej oskarżonych Jana W. i Jarosława G co do orzeczenia o winie - na ich korzyść oraz w części dotyczącej oskarżonych Mariusza Ż. co do orzeczenia o karze i Adama M., co do orzeczenia o winie - na ich niekorzyść.
Prokurator zarzucił wyrokowi:
co do oskarżonego Jana W.:
- obrazę art. 204 § 3 k.k. poprzez jego niesłuszne zastosowanie w związku z dyrektywą art. 4 § 1 k.k. w kwalifikacji prawnej pierwszego z przypisanych mu czynów i przyjęcie jego kumulatywnego zbiegu z art. 204 § 1 k.k., podczas gdy właściwą kwalifikacją był jedynie art. 204 § 1 k.k., co skutkowało wymierzeniem mu kary pozbawienia wolności w oparciu o wcześniej cytowany niesłusznie zastosowany przepis,
- obrazę art. 264 § 2 k.k. poprzez jego niesłuszne zastosowanie w związku z dyrektywą art. 4 § 1 k.k. w kwalifikacji prawnej drugiego z przypisanych mu czynów, podczas gdy właściwą kwalifikacją był art. 264 § 1 k.k., co skutkowało wymierzeniem mu kary pozbawienia wolności w oparciu o wcześniej cytowany niesłusznie zastosowany przepis,
co do oskarżonego Jarosława G.:
- obrazę art. 264 § 2 k.k. poprzez jego niesłuszne zastosowanie w związku z dyrektywą art. 4 § 1 k.k. w kwalifikacji prawnej przypisanego mu czynu, podczas gdy właściwym było w tym przypadku przyjęcie kwalifikacji podstawowej z art. 264 § 1 k.k., co skutkowało wymierzeniem mu kary pozbawienia wolności w oparciu o wcześniej cytowany niesłusznie zastosowany przepis,
- obrazę art. 413 § 1 pkt 4 k.p.k. mającą wpływ na treść wyroku, polegającą na niewskazaniu pełnej kwalifikacji czynu przypisanego oskarżonemu, zgodnej z jego prawidłowym opisem,
co do oskarżonego Mariusza Ż.:
- obrazę art. 413 § 1 pkt 6 k.p.k. mającą wpływ na treść wyroku, polegającą na niewskazaniu zastosowanego przepisu Kodeksu karnego, na podstawie którego Sąd wymierzył oskarżonemu karę pozbawienia wolności,
- rażąco niską niewspółmierność wymierzonej mu kary pozbawienia wolności w wymiarze 1 roku, w stosunku do stopnia winy i społecznej szkodliwości przypisanego mu czynu a także celów prewencji szczególnej i ogólnej,
co do oskarżonego Adama M.:
- obrazę art. 204 § 3 k.k. poprzez jego niesłuszne zastosowanie w związku z dyrektywą art. 4 § 1 k.k. w kwalifikacji prawnej przypisanego mu czynu i przyjęcie jego kumulatywnego zbiegu z art. 204 § 1 k.k., podczas gdy właściwą kwalifikacją był jedynie art. 204 § 1 k.k., co skutkowało wymierzeniem mu kary pozbawienia wolności w oparciu o wcześniej cytowany, niesłusznie zastosowany przepis,
- rażąco niską niewspółmierność wymierzonej mu kary pozbawienia wolności w wymiarze 1 roku, w stosunku do stopnia winy i społecznej szkodliwości zarzucanego mu czynu a także celów prewencji szczególnej i ogólnej.
Podnosząc powyższe zarzuty prokurator wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku:
w stosunku do oskarżonego Jana W. poprzez:
- wyeliminowanie z kwalifikacji pierwszego z przypisanych mu czynów art. 204 § 3 k.k., art. 11 § 2 k.k. oraz wskazanie jako podstawy wymiaru kary pozbawienia wolności art. 204 § 1 k.k. w związku z art. 64 § 1 k.k.,
- zmianę kwalifikacji drugiego z przypisanych mu czynów - z art. 264 § 2 k.k. na art. 264 § 1 k.k. oraz wskazanie jako podstawy wymiaru kary pozbawienia wolności tegoż przepisu,
w stosunku do oskarżonego Jarosława G. poprzez zmianę kwalifikacji przypisanego mu czynu - z art. 264 § 2 k.k. w związku z art. 12 k.k. na art. 264 § 1 k.k. w zbiegu z art. 18 § 3 k.k. w związku z art. 264 § 1 k.k. w związku z art. 11 § 2 k.k. w związku z art. 12 k.k. oraz wskazanie jako podstawy wymiaru kary pozbawienia wolności art. 264 § 1 k.k. w związku z art. 11 § 3 k.k.,
w stosunku do oskarżonego Mariusza Ż. poprzez:
- wskazanie przepisu art. 204 § 1 k.k. jako podstawy wymierzonej kary pozbawienia wolności,
- wymierzenia mu kary pozbawienia wolności w wymiarze 2 lat i 6 miesięcy,
w stosunku do oskarżonego Adama M. poprzez wyeliminowanie z kwalifikacji przypisanego mu czynu art. 204 § 3 k.k. i art. 11 § 2 k.k. oraz wymierzenie mu kary pozbawienia wolności w wymiarze 2 lat i 6 miesięcy, przy przyjęciu jako podstawy wymiaru tejże kary jedynie art. 204 § 1 k.k.
W toku rozprawy odwoławczej prokurator cofnął apelację Prokuratora Okręgowego w części wniesionej na korzyść oskarżonych Jana W., Jarosława G. i Adama M. Oskarżeni Jan W. i Adam M. wyrazili w myśl art. 431 § 3 k.p.k. zgodę na cofnięcie apelacji, zgody na takiej nie wyraził oskarżony Jarosław G.
Obrońca oskarżonego Jana W zaskarżył wyrok w części dotyczącej tego oskarżonego i wyrokowi zarzucił obrazę prawa materialnego, a mianowicie - art. 4 § 1 k.k. poprzez niezastosowanie wobec oskarżonego ustawy względniejszej, to jest Kodeksu karnego z 1969 r. i zakwalifikowanie czynu zarzucanego temu oskarżonemu w punkcie I aktu oskarżenia jako czynu z art. 204 § 1 k.k. w związku z art. 204 § 3 k.k. (odpowiednika którego to przepisu nie zawierał obowiązujący poprzednio Kodeks karny), natomiast czynu zarzucanego w punkcie II aktu oskarżenia jako czynu z art. 264 § 2 k.k. (odpowiednika, którego to przepisu również nie przewidywał Kodeks karny z 1969 r.) i wymierzenie oskarżonemu kary pozbawienia wolności na podstawie kwalifikowanych form przestępstw w nich opisanych, podczas gdy zgodnie z art. 4 § 1 k.k., stosując ustawę względniejszą dla sprawcy, należało przyjąć kwalifikację odpowiednio z art. 204 § 1 k.k. i art. 264 § 1 k.k., przyjmując powołane wyżej przepisy za podstawę orzeczonych wobec oskarżonego Jana W. kar pozbawienia wolności.
Drugim zarzutem apelacji obrońcy Jana W. jest zarzut rażącej niewspółmierności kar wymierzonych temu oskarżonemu, poprzez ich nadmierną surowość w stosunku do stopnia społecznej szkodliwości czynu popełnionego przez tego oskarżonego, a także poprzez niezastosowanie instytucji warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności.
Podnosząc powyższe zarzuty, obrońca oskarżonego Jana W. wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez uwzględnienie art. 4 § 1 k.k. i przyjęcie właściwej, zdaniem skarżącego, kwalifikacji prawnej przypisanych temu oskarżonemu czynów, a w konsekwencji złagodzenie wymierzonych mu za poszczególne czyny kar pozbawienia wolności, a w następstwie tego kary łącznej pozbawienia wolności z jednoczesnym zastosowaniem art. 69 § 1 i § 2 k.k. poprzez warunkowe zawieszenie wykonania orzeczonej wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności.
Obrońca oskarżonego Jarosława G. zaskarżył wyrok w części dotyczącej wymiaru kary i zarzucił mu rażącą niewspółmierność wymierzonej Jarosławowi G. kary, wynikającą z niezastosowania przy jej wymierzaniu art. 69 k.k. i wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez warunkowe zawieszenie wykonania orzeczonej wobec tego oskarżonego kary pozbawienia wolności. Obrońca podkreślił w apelacji, iż oskarżony w całości przyznał się do zarzucanych mu czynów, jego rola w rozpoznawanych zdarzeniach była marginalna, a same czyny wynikały jedynie z przypadkowego zbiegu okoliczności.
Obrońca oskarżonego Mariusza Ż. zaskarżył wyrok w części dotyczącej wymiaru kary zastosowanej wobec oskarżonego i zarzucił rażącą niewspółmierność kary pozbawienia wolności poprzez niezastosowanie warunkowego zawieszenia wykonania tej kary w oparciu o przepis art. 69 § 1 i § 2 k.k. Obrońca podkreślił, iż oskarżony Mariusz Ż. pracuje, ma na utrzymaniu rodzinę i dotychczas nie był karany.
Podnosząc powyższy zarzut, obrońca Mariusza Ż. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części dotyczącej wymiaru kary wobec tego oskarżonego poprzez orzeczenie warunkowego zawieszenia jej wykonania.
Obrońca oskarżonego Adama M. zarzucił zaskarżonemu wyrokowi:
- błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, iż Adam M., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej oraz wspólnie i w porozumieniu z Witalijem K., ułatwił małoletniej Angelice S. uprawianie prostytucji - co miało wpływ na treść orzeczenia,
- obrazę przepisów postępowania mających wpływ na treść orzeczenia, a to art. 7 k.p.k., art. 410 k.p.k. i art. 424 § 1 k.p.k., poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego, a w szczególności przyjęcie za wiarygodne i kompletne zeznania złożone przez Angelikę S. w postępowaniu sądowym, co miało wpływ na treść orzeczenia,
- obrazę przepisów postępowania mających wpływ na treść orzeczenia, a to art. 4 k.p.k., art. 7 k.pk., a także art. 410 k.p.k. i art. 424 § l k.p.k., poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego, a w szczególności pominięcie zeznań Angeliki S. złożonych w postępowaniu przygotowawczym przy ustaleniu stanu faktycznego, co miało wpływ na treść orzeczenia.
Podnosząc powyższe zarzuty, obrońca oskarżonego Adama M. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego od zarzucanego mu czynu, a ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie prawne
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Wniesione apelacje, z wyjątkiem części apelacji prokuratura, okazały się niezasadne. Na wstępie stwierdzić należy, że Sąd Okręgowy w staranny i wnikliwy sposób przeprowadził postępowanie dowodowe w sprawie, każdy z ujawnionych w toku przewodu sądowego dowodów poddany został wszechstronnej ocenie. Ocena ta uwzględnia wzajemne odniesienia poszczególnych dowodów, czy wręcz zmieniający się kształt dowodu w trakcie trwania postępowania, respektuje jednocześnie dyrektywy zawarte w art. 7 k.p.k., biorąc pod uwagę każdorazowo wskazania wiedzy, reguły logicznego rozumowania i zasady doświadczenia życiowego. Ocena dokonana przez sąd I instancji, której szczegółowy wyraz znalazł się w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, uznana być zatem musi za ocenę swobodną, o której mowa w art. 7 k.p.k. i jako taka pozostaje pod ochroną cytowanego przepisu. Kontrola odwoławcza nie wykazała, aby Sąd Okręgowy przekroczył granice swobodnej oceny dowodów w kierunku oceny dowolnej, nie stwierdzono też w rozumowaniu Sądu, przedstawionym w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w sposób odpowiadający wymogom określonym w art. 424 k.p.k. luk lub błędów o charakterze logicznym lub faktycznym, które mogłyby stanowić podstawę ewentualnych korekt wyroku. Sąd Apelacyjny, po analizie zarzutów zawartych w poszczególnych apelacjach, doszedł do wniosku, iż Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił stan faktyczny związany z rozpoznawanymi zarzutami i właściwie wykazał winę oskarżonych.
Rozważając zarzuty zawarte w apelacji obrońcy oskarżonego Adama M. stwierdzić należy, że przedstawione powyżej ogólne rozważania związane z oceną materiału dowodowego dokonaną przez Sąd Okręgowy, dotyczą również dowodów winy tego oskarżonego, a w szczególności dowodu z zeznań świadka Angeliki S. Przyznać należy, że Angelika S. składała w toku postępowania przygotowawczego i sądowego zeznania istotnie różniące się od siebie treścią. Nie można też oceniać jej zeznań w oderwaniu od sylwetki świadka, jej cech osobowych, a także czynów, których się dopuściła. Te wszystkie okoliczności stały się jednak przedmiotem rozważań sądu pierwszej instancji. Sąd ten dostrzegł zmienność zeznań i stało się to przedmiotem wnikliwych rozważań, których treść znalazła się w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Wywód Sądu Okręgowego jest w tej materii przekonujący. Wydaje się nieprawdopodobna i niezgodna z zasadami doświadczenia życiowego sytuacja, w której świadek miałby pomawiać oskarżonego bez żadnego racjonalnego powodu. Logicznym natomiast wydaje się początkowe zatajenie udziału oskarżonego ze względu na fakt jego służby w policji i obawy przed konsekwencjami wskazywania go jako współuczestnika rozpatrywanego procederu.
Istotną okolicznością, którą należy brać pod uwagę przy ocenie zeznań Angeliki S., jest fakt częściowego przynajmniej potwierdzenia podawanych przez nią okoliczności przez inne dowody starannie wymienione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Są to przede wszystkim wyjaśnienia współoskarżonego Jana W., którego trudno podejrzewać o celowe, fałszywe pomawianie Adama M. (oskarżony ten nie umniejszał przez to własnej odpowiedzialności) oraz zeznania Gabrieli F. Pośrednio zeznania Angeliki S. znajdują również potwierdzenie w zeznaniach Dagmary R. i Elżbiety C. Sąd Okręgowy poddał wreszcie starannej ocenie wyjaśnienia oskarżonego Adama M. i podawane przez niego okoliczności związane z datą wyjazdu do Niemiec i pełnioną służbą. Ocena ta jest przejrzysta i przekonywająca. Wynika z niej, że wyjaśnienia oskarżonego są również pozbawione konsekwencji, uznać je należy za częściowo zmienne, zaś ostatniej z wersji podawanych przez oskarżonego nie potwierdził świadek Zbigniew Ch. Kontrola odwoławcza tej części zaskarżonego wyroku prowadzi do wniosku, że wina oskarżonego Adama M. wykazana została w należyty sposób, a ocena zeznań świadka Angeliki S. mieści się, wbrew twierdzeniom zawartym w apelacji obrońcy oskarżonego, w granicach oceny swobodnej. Z całokształtu ujawnionych dowodów wynika wyraźnie, że oskarżony aktywnie uczestniczył w rozpoznawanym procederze, pomagał Witalijowi K. znając charakter prowadzonej przez niego działalności i pomocy tej udzielił w zdobywaniu sfałszowanego dokumentu oraz przewiezieniu w konkretnym celu Angeliki S. przez granicę. Ocena dowodów w omawianym zakresie jest wprawdzie trudna, ale sposób w jaki Sąd Okręgowy jej dokonał, jest zgodny z przepisami postępowania karnego, zaś istniejące i wskazywane w apelacji wątpliwości, nie podważają linii rozumowania sądu przedstawionej w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.
Rozważania na temat przyjętej przez Sąd Okręgowy kwalifikacji prawnej przypisanych oskarżonym czynów rozpocząć należy od rozpoznania zawartego w apelacji prokuratora i obrońcy oskarżonego Jana W. zarzutu obrazy art. 4 § 1 k.k. Rozpoznanie to musi nastąpić mimo częściowego cofnięcia apelacji przez prokuratora, a to z powodu braku zgody na cofnięcie apelacji ze strony oskarżonego Jarosława G. oraz z racji zawarcia tego samego zarzutu w apelacji obrońcy Jana W. Oczywistym jest, że art. 204 § 3 k.k. oraz art. 264 § 2 k.k. nie mają odpowiednika w Kodeksie karnym z 1969 roku. Są to kwalifikowane postaci przestępstw z art. 204 § 1 k.k. i odpowiednio art. 264 § 1 k.k. Odpowiednikami tych z kolei w prawie karnym, obowiązującym w chwili popełnienia przypisanych sprawcom czynów, były przepisy art. IX Przepisów wprowadzających Kodeks karny z 1969 r. i art. 288 § 1 k.k. z 1969 r.
Proste porównanie treści tych przepisów i zagrożeń ustawowych za stypizowane w nich przestępstwa prowadzi do wniosku, że prawo obowiązujące w czasie popełniania przestępstwa było dla sprawców mniej względne aniżeli ustawa obowiązująca w czasie orzekania.
Przepis art. 4 § 1 k.k. nie bez powodu nakazuje porównywanie ustaw - obowiązującej poprzednio i w czasie orzekania; ustaw a więc nie poszczególnych przepisów, a ustaw w całości. Ugruntowany jest w doktrynie i orzecznictwie pogląd, w myśl którego niemożliwą jest kompilacja względniejszych przepisów z obu ustaw. Organ stosujący prawo zobowiązany jest do wyboru - w myśl reguły z art. 4 § 1 k.k. - jednej z ustaw i stosowania jej w całości ze wszystkimi konsekwencjami, w tym z konsekwencjami w postaci występowania typów kwalifikowanych przestępstw, które wcześniej nie istniały.
Problem powyższy był już przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego na gruncie porównań przepisów w chwili wejścia w życie Kodeksu karnego z 1969 r. W wyroku z dnia 22 grudnia 1970 r. (OSNPG z 1971 r., zeszyt 4, poz. 53) Sąd Najwyższy stwierdził między innymi ..skoro porównujemy całość obu ustaw, to nie można eliminować wstępnie z porównania pewnych przepisów, choćby formułowały one poszczególne typy przestępstw w sposób odmienny niż ustawa dawna. Podobny pogląd wyraził A. Bachrach - Państwo i Prawo z 1971 r., zeszyt 7, poz. 196.
W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny uznał wybór ustawy nowej - Kodeksu karnego z 1997 r. jako względniejszej dla sprawców - za trafny i znajdujący uzasadnienie w łagodniejszym zagrożeniu karą, zaś zarzuty z apelacji prokuratora i obrońcy Jana W., za chybione.
Za uzasadniony z kolei uznać należy zarzut prokuratora odnośnie kwalifikacji prawnej czynów przypisanych Jarosławowi G. Z opisu zawartego w punkcie III zaskarżonego wyroku wynika, że Jarosław G. pomógł w przekroczeniu granicy dwukrotnie innym osobom, sam przekraczając granicę państwa w miejscu niedozwolonym - wbrew przepisom. Tym samym pełniejszą, bardziej odpowiadającą opisowi czynu kwalifikacją prawną jest kwalifikacja uwzględniająca formę popełnienia przestępstwa - pomocnictwo.
W punkcie IV zaskarżonego wyroku, sąd pierwszej instancji nie wskazał przepisu stanowiącego podstawę wymiaru oskarżonemu Mariuszowi Ż. kary pozbawienia wolności, konieczną okazała się zatem korekta w tym zakresie.
Odnosząc się do zawartych zarówno w apelacji prokuratora jak i obrońców oskarżonych zarzutów odnośnie rażącej niewspółmierności wymierzonych kar, stwierdzić należy, że rażąca niewspółmierność kary to pojęcie ocenne. Przepis art. 438 pkt 4 k.p.k. zawiera przy tym określenie - rażąca niewspółmierność. Należy zatem sądzić, że powodem ewentualnej korekty zaskarżonego wyroku nie może być każda stwierdzona niewspółmierność, a jedynie jej postać wyraźna, bezsporna, niewątpliwa, bardzo duża (takie znaczenia wyrazu - rażąca - podaje Słownik języka polskiego, PWN pod redakcją Mieczysława Szymczaka, tom III). Konsekwentnie tak rozumie cytowany przepis Sąd Najwyższy, dając temu wyraz w kilku orzeczeniach, wydanych wprawdzie na gruncie art. 387 pkt 4 k.p.k. z 1969 roku, przepis ten jednak brzmiał identycznie jak obecnie obowiązujący art. 438 pkt 4 k.p.k. Orzecznictwo Sądu Najwyższego zachowuje więc w tym zakresie pełną aktualność. Reprezentatywnym orzeczeniem w omawianej kwestii jest wyrok wydany w sprawie o sygn. III KR 254/73 (OSNPG z 1974 r., poz. 51). Sąd Najwyższy stwierdził wówczas, iż: Rażąca niewspółmierność kary zachodzić może tylko wówczas, gdyby na podstawie ujawnionych okoliczności, które powinny mieć zasadniczy wpływ na wymiar kary, można było przyjąć, iż zachodziłaby wyraźna różnica pomiędzy karą wymierzoną przez sąd pierwszej instancji, a karą, jaką należałoby wymierzyć w instancji odwoławczej w następstwie prawidłowego zastosowania w sprawie dyrektyw wymiaru kary przewidzianych w Kodeksie karnym oraz zasad ukształtowanych przez orzecznictwo Sądu Najwyższego.
Podobny pogląd zawarty jest w innym orzeczeniu (wyrok wydany w sprawie II KRN 198/94 OSNPK z 1995 r., zeszyt 6, poz. 18). Sąd Najwyższy stwierdził wtedy: Na gruncie art. 387 pkt 4 k.p.k. (chodzi o Kodeks postępowania karnego z 1969 roku - obecnie przepis art. 438 pkt 4 k.p.k.) nie chodzi o każdą ewentualną różnicę w ocenach co do wymiaru kary, ale o różnicę ocen tak zasadniczej natury, iż karę dotychczas wymierzoną nazwać można byłoby - również w potocznym znaczeniu tego słowa - "rażąco" niewspółmierną, to jest niewspółmierną w stopniu nie dającym się wręcz zaakceptować.
W stosunku do żadnego z oskarżonych Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się w wymierzonych im karach cech rażącej niewspółmierności i to zarówno w kierunku nadmiernej łagodności - co podnosi w swej apelacji prokurator, jak i rażącej surowości, co zarzucili wyrokowi obrońcy Jana W., Jarosława G. i Mariusza Ż. Sąd pierwszej instancji, w odniesieniu do każdego z oskarżonych, rozważył wszystkie istotne okoliczności mające w myśl Kodeksu karnego wpływ na wymiar kary.
Nie przekonują zawarte w apelacji obrońcy oskarżonego Jan W. argumenty, które miałyby przemawiać za zmianą zaskarżonego wyroku i warunkowym zawieszeniem wykonania kary temu oskarżonemu. Abstrahując od wskazywanych w apelacji sformułowań z uzasadnienia zaskarżonego wyroku - odnośnie stopnia zorganizowania i podstępności działań oskarżonego - zauważyć należy, że Jan W. jest osobą wielokrotnie karaną sądownie, osobą, wobec której stosowano już karę pozbawienia wolności, co nie przyniosło efektów i obecnie całkowicie niezasadnym byłoby założenie, że kara pozbawienia wolności orzeczona z warunkowym zawieszeniem wykonania, byłaby wystarczająca dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa, a warunek taki zawarty jest w treści art. 69 § 1 k.k. Wiek oskarżonego nie może stanowić argumentu przemawiającego za zawieszeniem wykonania kary, szczególnie zaś wiek oskarżonego Jana W., który trudno uznać za podeszły. Argumentem takim nie może być również stan zdrowia oskarżonego, który powodować może ewentualnie odroczenie wykonania kary lub wykonywanie jej w szczególnych warunkach. Z powyższych względów, Sąd Apelacyjny nie uwzględnił wniosku apelacji obrońcy oskarżonego Jana W.
W stosunku do oskarżonego Jarosława G. podzielić należy stanowisko Sądu Okręgowego co do oceny stopnia społecznej szkodliwości przypisanych mu czynów. Przestępstwo tego oskarżonego składało się z wielu jednostkowych zachowań, było zaplanowane, dotyczyło kilku osób, w tym małoletnich, zaś sam oskarżony był już karany i dysponował, jak można wnioskować z akt sprawy, sporym doświadczeniem związanym z nielegalnym przekraczaniem granicy. W tej sytuacji to kara, o której wymierzenie wniósł obrońca oskarżonego, byłaby nadmiernie łagodna, zaś warunkowe zawieszenie jej wykonania nie byłoby wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa.
Rozważając zasadność wymiaru kary w stosunku do oskarżonego Mariusza Ż. uznać należy, że kara ta jest adekwatna do stopnia społecznej szkodliwości przypisanego mu czynu i nie przekracza stopnia zawinienia oskarżonego. W odniesieniu do tego oskarżonego, jak i w stosunku do wszystkich pozostałych, nie można tracić z pola widzenia potrzeb, które realizować ma kara w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Przestępstwa polegające na wywozie młodych, czasem nieletnich kobiet do domów publicznych za granicą spotykać się muszą ze zdecydowaną reakcją wymiaru sprawiedliwości, a są jednocześnie, jak się wydaje, postrzegane jednoznacznie negatywnie w oczach opinii publicznej. Analizując argumenty zawarte w apelacji prokuratora odnośnie wymiaru kary co do Mariusza Ż. zauważyć należy, że okoliczności wskazywane w apelacji były, co wynika z uzasadnienia zaskarżonego wyroku, przedmiotem rozważań Sądu Okręgowego. Stopień winy oskarżonego i stopień społecznej szkodliwości jego czynu były między innymi powodami, dla których sąd pierwszej instancji, mimo rozważania tej kwestii, nie zdecydował o warunkowym zawieszeniu wykonania orzeczonej kary. Rozumowanie Sądu w tym zakresie jest dla sądu odwoławczego w pełni przekonujące. Argumenty zawarte w apelacji obrońcy oskarżonego nie podważają w ocenie Sądu Apelacyjnego tej decyzji, nie są to jednak argumenty, które nie mają znaczenia. Niekaralność Mariusza Ż., wykonywanie przez niego pracy powodują, iż nie ma przesłanek dla uwzględnienia jednego z wniosków apelacji prokuratora i zaostrzenia wymiaru kary pozbawienia wolności.
Mimo zasadności opinii prokuratora odnośnie wysokiego stopnia społecznej szkodliwości czynów Adama M., szkodliwości spotęgowanej faktem, iż w czasie będącym przedmiotem rozpoznania, oskarżony był funkcjonariuszem policji, stwierdzić należy, że orzeczenie Sądu Okręgowego w przedmiocie wymiaru kary temu oskarżonemu jest trafne i uwzględnia podnoszone przez skarżącego okoliczności, co wynika wprost z uzasadnienia zaskarżonego wyroku. Kara wymierzona Adamowi M. jest dla niego niewątpliwie karą dolegliwą, wiąże się z utratą miejsca pracy, oskarżony dotychczas nie był karany i pracował. W tym stanie rzeczy, zważywszy, że orzeczono wobec niego karę bezwarunkowego zawieszenia jej wykonania, brak w ocenie Sądu Apelacyjnego podstaw do zaostrzania wymierzonej kary. Zawarte z kolei w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wywody w przedmiocie wymiaru kary temu oskarżonemu w pełni przekonują o zasadności wymierzenia bezwzględnej kary pozbawienia wolności. Biorąc pod uwagę powyższe argumenty, Sąd Apelacyjny utrzymał zaskarżony wyrok w mocy, dokonując jedynie niewielkich korekt związanych z przyjętą kwalifikacją prawną. (...)
