Na terenie każdego nieomal sądu apelacyjnego, a nawet czasem na terenie tego samego sądu apelacyjnego, lub sądu okręgowego sędziowie różnie redagują sentencje wyroków w sprawach karnych. Uważam, że kwestja redagowania sentencji wyroków jest bardzo aktualną, tembardziej iż, jak mi wiadomo, czasami stosuje się szablony sentencji wyroków. Mam w ręku takie, właśnie sentencje wyroków, stosowane jako wzór w jednym z sądów.

Głos Sądownictwa,1933, R.5, nr 7/8

Osobiście jestem przeciwnikiem jakichkolwiek szablonów, jako mechanizujących pracę, a już tembardziej szablonów, które odbiegają od wymagań ustawowych.

Konieczne ramy dla sentencji wyroku I-ej instancji zakreślają art. 368 i 369 K.P. K. i w tych ramach sposób stylizacji wyroków nie może być szablonowym, należy tylko przestrzegać, aby stylizacja ta była jasna, przejrzysta, logiczna i zwięzła i unikać niepotrzebnych wyrazów i biurokratycznego stylu.

Przechodząc do omówienia "essentialia" wyroku skazującego w I-ej instancji, wymaganych przez K.P.K., przedewszystkiem podkreślić należy, że ustawodawca umieścił w tym celu kolejno po sobie art. 368 i 369 K.P.K. aby zaznaczyć, iż każda sentencja wyroku skazującego składa się z dwu części: pierwsza część wyczerpuje dane, zawarte wart. 368, druga - zawarte w art. 369.

Wobec tego, że druga część sentencji wyroku mieści w sobie orzeczenie o winie dokonania czynu "przypisanego", wskazanie przepisu zastosowanej ustawy karnej i orzeczenie o karze - powinna się ona mieścić po wyrazie: "orzekł".

Sentencja wyroku uniewinniającego I-ej instancji mieści w sobie tylko te dane, które wylicza art. 368 K. P. K. , albowiem sąd, uniewinniając oskarżonego z czynu mu "zarzucanego", nie orzeka już w kwestji czynu "przypisanego" jak też w kwestji zastosowania przepisu sankcji ustawy karnej do czynu przypisanego, tudzież w kwestji wymiaru kary, w wyroku uniewinniającym zatem wyraz: "orzekł" powinno się umieścić przed danemi z lit. d i e art. 368.

Wracając do wymaganej przez K.P.K. zasadniczej formy wyroku skazującego I-ej instancji, uważam, iż należy odróżniać dwa wypadki:

a) sąd w wyroku ustala czyn przypisany w postaci odmiennej od czynu zarzuconego i przyjmuje inną kwalifikację prawną,
b) sąd skazuje oskarżonego zgodnie z aktem oskarżenia.

a) W pierwszym wypadku sąd musi przytoczyć w sentencji wyroku czyn zarzucany i przypisany oskarżonemu,
b) W drugim wypadku sąd, skazując oskarżonego zgodnie z aktem oskarżenia, powinien dla zadośćuczynienia wymogom art. 369 p. a K.P.K. powołać się tylko na określenie czynu zarzucanego oskarżonemu (vide orzeczenie Sądu Najwyższego z 30.VI.1930 Nr. 3 K. 506/30 Zb. O. 99J31).

ad a.) Przykładowo zatem sentencja wyroku skazującego I-ej instancji będzie brzmiała (zaczynając oczywiście od pktu d) art. 368 K. P. K.) w wypadku pierwszym:
"mieszkańca ..... miejscowości, gminy i powiatu Jana S., lat ……. syna .... oskarżonego o to, że dnia .... w (miejsce popełnienia)

orzekł:

Jana S. uznać winnym tego że dnia ….. w …… i na mocy art. .... K.K. skazać go na ...."

ad b) W wypadku drugim w myśl cytowanego orzeczenia Sądu Najwyższego wystarczająca będzie forma:

po wyrazach: rozpoznawał sprawę Jana S. oskarżonego z art. .... K.K. i na mocy art. 10, 358, 360, 368 - 370, 578 K. P. K. Ii art. 47 i 48 p. c. k. s. i t: …..

orzekł;

mieszkańca (miejscowości, gminy, powiatu) Jana S. zgodnie z aktem oskarżenia uznać winnym tego, że dnia.... w ….. i na mocy art. …. K.K. ..., skazać go …

Redagowanie, sentencji wyroku skazującego w takiej formie:

"orzekł mieszkańca .... Jana S. oskarżonego o to, że .... uznając go winnym tego, że ..."

uważam za wadliwe, gdyż sąd orzeka nie o tem, o co jest ktoś oskarżony, lecz o winie i karze. W myśl też tych zasad wyrok uniewinniający I-ej instancji będzie brzmiał:

"rozpoznawał sprawę Jan S. osk. …. i t.d. i na mocy art. …. K.P.K.

orzekł:

mieszkańca (miejscowość) Jana S., lat ..., syna .... z oskarżenia go o to, że dnia .... w … (czyn zarzucany) - uniewinnić; koszta postępowania w sprawie zaliczyć na rachunek Skarbu Państwa".

Ponadto uważam, iż w sentencji wyroków winno unikać się, jak to już zaznaczyłem, niepotrzebnych wyrazów np. "skazać na karę zamknięcia w więzieniu na przeciąg lat pięciu"; wystarczy, jeżeli napisze się: "skazać na pięć lat więzienia", wyraz "skazać" oznacza bowiem to samo co "ukarać", wymierzyć karę; "skazany" znaczy to samo co ukarany" (wszak nie można skazać nie na karę) wyrazy zaś: "zamknięcia w więzieniu na przeciąg" - są całkowicie zbędne.

Podobnie należy unikać w sentencji wyroku uniewinniającego takiego balastu wyrazów: "Jana S. z oskarżenia o to, że .... uznać niewinnym i uniewinnić." Wszak skoro się oskarżonego uniewinnia z zarzucanego mu czynu, to zbędne są wyrazy "uznać niewinnym".

Podnoszę te zasadnicze kwestje dlatego, iż spotkałem się z takiemi wzorami sentencji wyroków, które mojem zdaniem nie odpowiadają wymaganiom art. 368 i 369 K.P.K. Spotykałem się też ze zdaniem, że sentencja wyroku zaczyna się dopiero po wyrazie: "orzekł". Zapatrywanie takie - oczywiście - jest
zupełnie niezgodne z art. 368.

Nadto zauważyłem tendencję, aby w wyrokach sądu okręgowego, jako II-ej instancji, w całości zatwierdzających lub uchylających wyroki sądów Grodzkich, cytować czyn zarzucany. Uważam, że w tym względzie orzeczenia Sądu Najwyższego (O. S. N. 27.11.1930 Nr. 1 K. 120/30, 20.1.1930 Nr. 1 K. 1517[29, 26.V1.1930 Nr. 1 K. 674/30), usuwają wszelkie wątpliwości i że tylko dopiero wtedy, gdy sąd odwoławczy zmienia kwalifikację, przyjętą w l-ej instancji, bądź też uchyla wyrok uniewinniający i skazuje oskarżonego za czyn, który oczywiście powinien dokładnie ustalić, powstaje obowiązek ustalenia czynu w sentencji wyroku i to tylko czynu, przypisanego oskarżonemu (orzeczenie S. N. 20.1.1930 Nr. 1 K. 1517/29).

Powyższe uwagi moje kończę zgłoszeniem dezyderatu, aby Ministerstwo Sprawiedliwości podało do wiadomości wzory sentencji wyroków w celu ujednostajnienia praktyki sądowej.

Franciszek Nowosielski

Od Redakcji: pisownia oryginalna